Туй

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Туй (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Туй — пĕр-пĕрне савакан хĕрпе каччă пĕрлешнĕ, çемйе йăваланă май ирттернĕ ĕçкĕ-çикĕ йăли^[1].

Унӑн социаллӑ пӗлтерӗшӗ ҫӗнӗ ҫемьене йӗркелесси, тӑванлӑха йӗркелесси, ҫемьепе ҫулсенчи лару-тӑрӑва улӑштарасси тата мӑшӑрсен статусне халӑх умӗнче йышӑнасси шутне кӗрет. Чи кӑткӑс йӑла-йӗркесемпе ҫыхӑннӑ. Унта чӗлхе, фольклорпа поэзи, йӑла-йӗрке, музыка, сӑнарлӑ тата ытти плансем хутшӑнаҫҫӗ. Туй нумай халӑхӑн ашшӗ-амӑшӗн килӗнчен кӗрӳ каччӑ ҫуртне куҫса каясси, парнесем, сӗтел тата ытти те кӗреҫҫӗ. Пур халӑхсен туйӗ-туйӗпе темӗн чухлӗ ӗненӳ, паллӑсем тата йӑла-йӗрке ҫыхӑннӑ. Ӗненекенсен туй тӗн йӑли-йӗркисемпе (христиан тӗнне, ник ислам тата ытти йӑла-йӗркесене) ирттерет. Раҫҫейре, туй юлашки юридически вӑй-хала ҫирӗплетекен пӗтӗмлетӳ тунӑ.

Туй йыхравӗсем — ҫыруллӑ йыхравсем, малашлӑх пирки официаллӑ майпа тата тараватлӑн пӗлтерсе ҫӳреме чӗнсе илнӗ. Туй текстӗнче церемоние ирттермелли вырӑн пирки асӑннӑ даннӑйсене кӑтартаҫҫӗ. Тӗрлӗ стильсенче пурнӑҫланӑ элегантлӑ, чаплӑ, хаваслӑ та классикӑллӑ йыхравсем нумай.

Этимологи

выр. свадьба, сватьба; укр. свадьба, свайба; бел. свадзьба; ав.-выр. и чирк.-слав. сватьба; пăлх. сватба; серб-хорв. свадба; словен. svâdba; чех и словак. svadba; чех svatba; пол. swaćba, swadźba; ан.-луж. swadźba, swaźba^[2].

Чăваш туйĕ

Халăх йăлин тĕслĕхĕсем

Халăхра çемьен пурнăçĕ çамрăксен хăш уйăхра мăшăрланнинчен килет тенĕ. Кăрлачра мăшăрланнă çемьере арăмĕ ир тăлăха юлма пултарать тенĕ. Авал хăш-пĕр халăхсем январьте пачах туй туман.

Нарăс. Чылай чух шăпах çак уйăхра тума тăрăшнă. Ун пек çемьере яланах килĕшӳ пулать тенĕ.

Пуш уйăхĕнче мăшăрланнă çемьен хăйĕн килĕ пулмасть тенĕ.

Ака уйăхĕнче чăмăртаннă мăшăрăн телейĕ улшăнса тăракан çанталăк пек тĕрлĕрен пулать тенĕ.

Çу уйăхĕнчи çемьере çын хăйĕн мăшăрне улталаканскер пулать тенĕ.

Çĕртме уйăхĕнче тĕвĕленнĕ çемье ĕмĕр тăршшĕпех телейлĕ, татуллă пулать тенĕ.

Утă уйăхĕнче ăшăрланнă çемье ĕмĕр тăршшĕпех чунра тунсăхлă аса илӳсемпе пурăнать тенĕ.

Çурлари çемьере арçын шанчăклă, ырă кăмăллă çын пулать тенĕ.

Авăнра чăмăртаннă мăшăр кун-çулне лăпкă, канлĕ пурнăçпа пурăнса ирттерет тенĕ.

Юпа уйăхĕнчи çемьене пурнăçра йывăр, йӳçĕк самантсем кĕтеççĕ.

Чӳкре мăшăрланнă çемье пуян, тулăх пурнăçпа пурăнать.

Раштаври çемьере яланах юрату хуçаланать.

Асăрхавсем

^ Свадьба // Большой Энциклопедический словарь
^ Фасмер, 1987, с. 568–569

Вуламалли

Олег Ивик. История свадеб. — М.: Текст, 2009.
Фасмер М. Свадьба / под ред. и с предисл. Б. А. Ларина // Этимологический словарь русского языка. Пер. с нем. и доп. О. Н. Трубачева. — М.: Прогресс, 1987. — Т. 3 (Муза — Сят).
Шанский Н. М. и др. Свадьба. Сват / Под ред. чл.-кор. АН СССР С. Г. Бархударова // Краткий этимологический словарь русского языка. Пособие для учителя. — М.: Просвещение, 1971.

Каçăсем

Чăваш туйĕ
Свадьба 2008 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ. — туй валли кирлĕ усăллă канашсем (вырăсла)
Туй маршĕсем 2008 ҫулхи Ака уйӑхӗн 20-мӗшӗнче архивланӑ. — Вагнер тата Феликс Мендельсон.
Блудницы и искусительницы: Как выходили замуж в Средневековье
[http://chuvash.org/news/14189.html Чӑваш туйӗн йӑли пӗтсех пырать-ши вара

[1] Свадьба // Большой Энциклопедический словарь

[Фасмер—1987——568–569-2] Фасмер, 1987, с. 568–569

[1]

[2]