Шумер чĕлхи

Шумер чĕлхи
Тăван ячĕ:	𒅴𒂠 eme-gi7(r)
Патшалăхсем:	Шумер
Регионсем:	Кăнтăр Шывхушши
Статус:	çухалнă
Çухалнă:	п. эрч. 2-мĕш пинçуллăх пуçламăшĕнче, пирĕн эра пуçланичченех классика шайĕнче пулнă.
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
изоляциленнĕ
Çырулăх:	савăл çырулăхĕ
Чĕлхе кочĕсем
ГОСТ 7.75–97:	шум 817
ISO 639-1:
ISO 639-2:	sux
ISO 639-3:	sux
Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Лагаш патша патне ҫырнӑ ҫыру (п. эрч. 2400 ҫ.)

Шумер чĕлхи — пирĕн эрăччен тăваттăмĕш пинçуллăхра Кăнтăр Месопотамире пурăннă авалхи шумерсен чĕлхи. Пирĕн эрăччен 2000 ç. шумер чĕлхине пуплеврен аккад чĕлхи ылмаштарать пулин те, унпа таса, литургиллĕ тата ăслăх чĕлхи вырăнне хурса пирĕн эрă пуçланичченех усă кураççĕ.

Истори

Шумер чĕлхин аталанăвĕнче пилĕк тапхăра палăртаççĕ:

1. Архаика (п. эрч. 3000—2750 çç.)
2. Ватă шумер (п. эрч. 2750—2136 çç.)
3. Çĕнĕ шумер (п. эрч. 2136—1996 çç.)
4. Кай шумер е Ватă вавилон шумер (п. эрч. 1996—1736 çç.)
5. Шумер хыççăнхи (п. эрч. 1736 ç. — п. эрч. II ĕмĕр)

Çырулăхĕ

Чĕлхере савăл çырулăхĕпе усă курнă. Çырулăхĕ сăмахлă-сыпăклă. Никĕсĕнче ӳкерчĕк паллисем (пиктограммăсем) выртаççĕ, çак идеограммăсем сăмаха мар, ассоциативлă çыхăннă темиçе пĕлертĕве (концепта) кăтараççĕ.

Грамматикăна пахалани

Шумер чĕлхи — агглютинативлă чĕлхе, сăмаха çыхăнуллă уйрăм суффикссемпе морфемсенчен тытăнса тăрать. Синтаксис енĕпе чĕлхене эргативлисен шутне кĕртеççĕ.

Каçăсем

• Шумер чĕлхи: Euskara exotica
• Sumerian Language Page
• Sumerian language article in 1911 Encyclopedia Britannica
• An overview of Sumerian provided on the page of the Electronic Text Corpus of Sumerian literature 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ.
• CDLI: Cuneiform Digital Library Initiative 2021 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 5-мӗшӗнче архивланӑ. a large corpus of Sumerian texts in transliteration, largely from the Early Dynastic and Ur III periods, accessible with images.
• Electronic Pennsylvania Sumerian Dictionary (EPSD) 2006 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 13-мӗшӗнче архивланӑ.
• Sumerisch (An overview of Sumerian by Prof. Dr. Kausen, in German)
• The Life and Death of the Sumerian Language in Comparative Perspective by Piotr Michalowski
  • handout (PDF)
• Cale Johnson 2005 ҫулхи Ака уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
  • handout 2005 ҫулхи Ака уйӑхӗн 18-мӗшӗнче архивланӑ. (PDF)
• Jarle Ebeling (PDF)
• Graham Cunningham (PDF)