Еврази плитти: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

Йӗркешерӗн

20:30, 8 Авӑн уйӑхӗн 2008 вӑхӑтри верси

Литосферные плиты. Еврази плиттине симĕспе кăтартнă

Еврази плитти — Еврази континенчĕн чылай пайне витекен литосфера плитти. Еврази плиттине Индостан, Арави çурутравĕ тата тухăç Çĕпĕр Верхоянск ту хырçинчен тухăçалла пайĕ кĕмеççĕ.

Еврази плиттин анăç пайĕ Вăта Атлантика хысакĕ таран, Исланди пайне хушса, вырнаçăннă. Çурçĕр енче пысăк шельф, Çурçĕр Парлă океанăн шыв-çĕр лаптăкне тухакан континенчĕн пассивлă хĕрри, Геккель хысакĕпе чикĕленет. Кăнтăр енче пысăк хирĕçӳ тăрăхĕ: вăл Тетис океанĕ хупласа тусен ярăмĕ Индостан плиттипе тĕкĕшĕнсе кайнă хыççăн пулса тăнă.

Геологиллĕ тытăмĕ

Еврази мăн хăми 67,800,000 çм2 пысăк лаптăка йышăнать, ку вара пысăкăшĕпе виççĕмĕш хăма пулать, вăл пуринчен нумай континента витет. Геологи енчен унăн тытăмĕ питĕ кăткăс. Унăн шутне икĕ пысăк Тухăç-Европа тата Çĕпĕр платформи кĕрет. Платформăсене кăткăс тытăмлă хутланчăклă çамрăк ярăмсем хупăрласа тăраççĕ.

Тухăç-Çĕпĕр платформи кăнтăр енчен Алтай-Саян хутланчăк тата Монгол-Охотск хутланчăк тăрăхĕсемпе чикĕленет. Платформăран çурçĕрелле Таймăр тăвĕсем, унтан уйрăмлă Хатанкă авăнчăкĕ. Тухăç енчен Тухăç-Çĕпĕр платформи Верхоян хысакĕпе хупăрланнă, вăл ун çине континтăн шельфĕ, Çурçĕр Америка континенчĕ куçнипе пулса тăнă.

Тухăç-Европа платформи анăçран Дрейзер йĕрĕпе чикĕленнĕ, - пĕрлешĕннĕ ярăмсем, ун хыççăн Карпат тăвĕсем тата урăх хутланчăк çĕкленĕвĕсем. Кăнтăртан вăл Хурапа Каçпи тинĕсĕсемпе, Кавказ тăвĕсемпе чикĕленет. Тухăçра платформăн чикки Урал тăвĕсем, вĕсем ăна Анăç-Çĕпĕр айлăмĕпе уйрăлса тăраççĕ.

Инçет тухăç

Еврази плиттин çурçĕр-тухăç пайĕ — чылай тапхăр хушши аталаннă тĕрлĕ çул ӳсĕмлĕтеррейнлă акрециллĕ ярăм.

@@ 2-мĕш йĕрке: / 2-мĕш йĕрке: @@
 '''Еврази плитти''' —  [[Еврази]] континенчĕн чылай пайне витекен [[литосфера плитти]]. Еврази плиттине [[Индостан]], [[Арави çурутравĕ]] тата тухăç [[Çĕпĕр]] [[Верхоянск ту хырçи]]нчен тухăçалла пайĕ кĕмеççĕ.
+Еврази плиттин анăç пайĕ Вăта Атлантика хысакĕ таран, [[Исланди]] пайне хушса, вырнаçăннă. Çурçĕр енче пысăк шельф, [[Çурçĕр Парлă океанĕ|Çурçĕр Парлă океанăн]] шыв-çĕр лаптăкне тухакан континенчĕн пассивлă хĕрри, [[Геккель хысакĕ]]пе чикĕленет. Кăнтăр енче пысăк  [[континентсен тĕкĕшĕвĕ|хирĕçӳ тăрăхĕ]]: вăл [[Тетис океанĕ]] хупласа тусен ярăмĕ [[Индостан плитти]]пе тĕкĕшĕнсе кайнă хыççăн пулса тăнă.
-== Геологи тытăмĕ ==
-=== Инçет тухăç ===
+== Геологиллĕ тытăмĕ ==
+Еврази мăн хăми 67,800,000 çм2 пысăк лаптăка йышăнать, ку вара пысăкăшĕпе виççĕмĕш хăма пулать, вăл пуринчен нумай континента витет. Геологи енчен унăн тытăмĕ питĕ кăткăс. Унăн шутне икĕ пысăк [[Тухăç-Европа]] тата [[Çĕпĕр платформи|Çĕпĕр]] [[Платформа (геологи)|платформи]] кĕрет. Платформăсене кăткăс тытăмлă хутланчăклă çамрăк ярăмсем хупăрласа тăраççĕ.
+Тухăç-Çĕпĕр платформи кăнтăр енчен [[Алтай-Саян хутланчăк облаçĕ| Алтай-Саян хутланчăк]] тата [[Монгол-Охотски тăрăхĕ|Монгол-Охотск хутланчăк]] тăрăхĕсемпе чикĕленет. Платформăран çурçĕрелле [[Таймăр]] тăвĕсем, унтан уйрăмлă [[Хатанкă|Хатанкă авăнчăкĕ]]. Тухăç енчен Тухăç-Çĕпĕр платформи [[Верхоян хысакĕ]]пе хупăрланнă, вăл ун çине континтăн шельфĕ, [[Çурçĕр-Америка плитти|Çурçĕр Америка континенчĕ]] куçнипе пулса тăнă.
+Тухăç-Европа платформи анăçран Дрейзер йĕрĕпе чикĕленнĕ, - пĕрлешĕннĕ ярăмсем, ун хыççăн Карпат тăвĕсем тата урăх хутланчăк çĕкленĕвĕсем. Кăнтăртан вăл [[Хура тинĕс|Хурапа]] [[Каспи тинĕсĕ|Каçпи]] тинĕсĕсемпе, [[Кавказ]] тăвĕсемпе чикĕленет. Тухăçра  платформăн чикки Урал тăвĕсем, вĕсем ăна Анăç-Çĕпĕр айлăмĕпе уйрăлса тăраççĕ.
+=== Инçет тухăç ===
+Еврази плиттин çурçĕр-тухăç пайĕ — чылай тапхăр хушши аталаннă тĕрлĕ çул ӳсĕмлĕ[[террейн]]лă акрециллĕ ярăм.
 [[Категори:Литосфера плиттисем]]