Çăва

Çăва е масар — вилнĕ çынсене пытармалли ятарлă вырăн. Анатри чăвашсем вăл вырăна масар теççĕ^[1]^{[çăлкуçра çук]}.

Масар, çăва ялăн çурçĕр е çурçĕр-хĕвел анăç енче ял çырмин, ялти çулăн тепĕр енче ларать. Масар, çăва леш тĕнче шутĕнче, çавăнпа масара çĕр карти чавса ытти лаптăкран уйăраççĕ.

Масар сăмах чăваш чĕлхине X ĕмĕр тĕлĕнче кĕнĕ.

Пытарас ритуалсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Христиансен йӑли-йӗркине тупӑка масар ҫине вырттарса вырттармалла, вилнин пуҫӗ анӑҫалла, урисем хӗвелтухӑҫнелле выртмалла. Вилтӑпри тӗмески ҫине хӗрес вырнаҫтарса лартаҫҫӗ, вӑл вилнӗ ҫыннӑн ури ҫинче пулмалла. Католиксемпе протестантсен вилнисен пуҫӗ ҫине хӗрес хурать, вилӗмрен чӗрӗлсе тӑрсан вӑл хӗресне чуптутӑр, тет.

Православи йӑлипе, виле масар ҫине пытарма юрамасть, ҫавӑнпа вӗсене карта хыҫне пытарчӗҫ. Анчах та[ҫӑлкуҫа 2351 кун кӑтартман] саккун тӑрӑх раҫҫейре масар территорийӗнче пытармалла мар.

Мăсăльманӑн виллине саванпа чӗркесе хунӑ, тупӑксӑр пытараҫҫӗ, вилнӗ ҫыннӑн питне Меккӑри ислам сӑваплӑ вырӑнӗн енне ҫавӑрмалла.

Минерализацилени[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вилле уйрӑм хими элеменчӗсемпе хими ҫыхӑнӑвӗсем ҫине минерализаци — процесӗ. Классикӑллă типсене (йывӑҫ тупӑкра, тăпраллă масарта) минерализаци тапхӑрӗ, регион тӑпрапа климат тивĕçтерĕвĕсене кура, 10 ҫултан пуҫласа 30 ҫул таран. Крематорире виле ҫунтарнӑ чухне (+1100 + кремаци температури..1200 °С) минерализаци тапхӑрӗ 2 сехете яхӑн шутланать.

Минерализаци процесӗ вӗҫленнӗ хыҫҫӑн виле шӑмми-шакки ҫеҫ тӑрса юлать, вӑл уйрӑм шӑмӑсене пайланса каять, ҫапла вара ҫӗр-ҫӗр тата пин ҫул хушшинче тăпрара пурӑнма пултарать.

Масар ҫинчи (вилесене минерализациленӗ вăхăт) вилесене пытармалли масара хупнӑранпа 20 ҫултан кая мар палӑртаҫҫӗ.