Алютор чĕлхи
Алютор чĕлхи - Чукча-камчат чĕлхĕ йышĕнчи чĕлхе.
Социолингвистика тытăмĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Алюторсем — Камчаткăн çурçер пайенчи тĕп халăх. Алатюр чĕлхи çырулахсăр тата пĕтекен челхесен шутĕнче (20-мĕш ĕмĕрĕн 70--мĕш çулсенче 25çултан çамрăкрах Вывенка салинче пурăанакансем амăш чĕлхине пĕлмен). Юлашки çулсенче Вывенка шкулĕнче тăван чĕлхене вĕрентеççĕ.
2010-мĕш çулхи çырупа алатюр чĕлхине Раççейре 25 çын пĕлет, вĕсем хушшинче — 2 коряк унченхи Камчатка Енĕн Коряк автономи тăрăхĕнчен[1][2]
Çырулăх =
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Алатюр чĕлхи валли официаллă çырулăх çук. Алатюр чĕлхипе хыпарсем çыракан «Абориген Камчатки» хаçăчĕ çак алфавитпа усă курать:
| А а | Б б | В в | В’ в’ | Г г | Г’ г’ | Ғ ғ | Д д |
| Е е | Ә ә | Ё ё | Ж ж | З з | И и | Й й | К к |
| Ӄ ӄ | Л л | М м | Н н | Ӈ ӈ | О о | П п | Р р |
| С с | Т т | У у | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш |
| Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Литература
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- А. Е. Кибрик, С. В. Кодзасов, И. А. Муравьёва. Язык и фольклор алюторцев. М., 2000.
- A. E. KIBRIK, S. V. KODZASOV and I. A. MURAVYOVA. Languages and Folklore of the Alutor People (ELPR Publication Series A2-042) 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.. Osaka Gakuin Univ., 2004.
- А. А. Мальцева, Морфология глагола в алюторском языке. «Сибирский хронограф», 1998.
- И. А. Мельчук, Модель спряжения в алюторском языке. М., 1973.
- I. Mel’Cuk, E.N. Savvina. Toward a formal model of Alutor surface syntax: nominative and ergative constructions.Indiana Univ., 1978.
- Юкари Нагаяма. Очерк грамматики алюторского языка (ELPR Publication Series A2-038) 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.. Osaka Gakuin Univ., 2003.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Викисăмахсарти сăмах йышĕ алюторского языка категоринче «Алюторский язык»
- [1]
- «Языки народов Сибири, находящиеся под угрозой исчезновения»: алюторский 2007 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ.
Палеоази чĕлхисем |
||
|---|---|---|
| Енисей | .svg) | |
| Чукот-камчат |
чукот-коряк (алютор • карагин (†) • керек (†) • коряк (паланский • чукот) • ительмен (тухăç ительмен † • ительмен (анăç ительмен) • кăнтăр ительмен †) | |
| Юкагир-чуван | ||
| Эскимос-алеут | ||
| Изолятсем | ||
| † — çухалнă чĕлхесем (†) — тен, çухалнă чĕлхесем | ||
- ^ Всероссийская перепись населения 2002. Т.04.04. РАСПРОСТРАНЕННОСТЬ ВЛАДЕНИЯ ЯЗЫКАМИ в РОССИИ (2002 г.) 2011 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 3-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Всероссийская перепись населения 2002. Т.04.06. ВЛАДЕНИЕ ЯЗЫКАМИ (КРОМЕ РУССКОГО) НАСЕЛЕНИЕМ ОТДЕЛЬНЫХ НАЦИОНАЛЬНОСТЕЙ ПО РЕСПУБЛИКАМ, АВТОНОМНОЙ ОБЛАСТИ И АВТОНОМНЫМ ОКРУГАМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ 2006 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.