Кет чĕлхи
Кет чĕлхи — Енисей чĕлхе çемьинчи пĕртен пĕр чĕрĕ чĕлхе. Ун синче Енисей тăрăхĕнчи кетсем калаçаççĕ. Çухалма пуçланă чĕлхесем шутне кĕрет. 1926 çулта пурĕ 1 225 кет пулнă пулсан, 1989 çулта вара вĕсен шучĕ таран чакнă.
Челхе çинчен пĕрремĕш хут 1788 çырнă. 1858 çулта М. А. Кастрен пĕрремĕш хут сăмахсарĕпе грамматикине («Versuch einer jenissei-ostjakischen und kottischen Sprachlehre») пичетленĕ. Унтах котт чĕлхи çинчен те вал çырнă пулнă. XIX ĕмĕрте кетсене йăнашса финн-угрсен ушкăнне кĕртнĕ. 1934 çулта Н. К. Каргер кет чĕлхин грамматикипе букварьне пичетленĕ.
Раççейĕн ăсчахĕсем кет чĕлхипе бурушаски чĕлхин тăванлăхне тĕпчесе палăртас тесе ĕçленĕ.
Çырулăхĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]1930-мĕш çулта пĕрремĕш алфавитне шутласа кăларнă. Вăл латиница çырăвĕ çинче никĕсленнĕ пулнă. 1980-мĕш çулта вара çыруллахне кириллица çине куçарнă.
А а | Б б | В в | Г г | Г̡ г̡ | Д д | Е е | Ё ё |
Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Ӄ ӄ | Л л | М м |
Н н | Ӈ ӈ | О о | Ө ө | П п | Р р | С с | Т т |
У у | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ |
Ә ә | Ы ы | Ь ь | ’ | Э э | Ю ю | Я я |
Литература
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Казакевич О. А., Хелимский Е. А. Кетский язык // Красная книга языков народов России: Энциклопедический словарь-справочник. Москва, 1994.
- Каргер Н. К. Кетский язык // Языки и письменность народов Севера. — М.-Л., 1934. — Ч. III.
- Дульзон А. П. Очерки по грамматике кетского языка. — Томск, 1964.
- Дульзон А. П. Кетский язык. — Томск, 1968.
- Вернер Г. К. Кетский язык // Языки мира. Палеоазиатские языки. М., 1997.
- Werner, Heinrich. Die ketische Sprache. — Wiesbaden, 1997.
- Казакевич О. А., Хелимский Е. А. Кетский язык // Красная книга языков народов России: Энциклопедический словарь-справочник. Москва, 1994.
- Кетский сборник. Лингвистика / Под ред. Вяч. Вс. Иванова, В. Н. Топорова, Б. А. Успенского. — М.: Наука, ГРВЛ, 1968. — (Кетский сборник).
- Кетский сборник. Мифология, этнография, тексты. — М.: Наука, ГРВЛ, 1969. — (Кетский сборник).
- Кетский сборник. Антропология, этнография, мифология, лингвистика / Редкол.: Е. А. Алексеенко (отв. ред.), И. И. Гохман, Вяч. Вс. Иванов, В. Н. Топоров; АН СССР. Ин-т этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая. — Л.: Наука, ГРВЛ, 1982. — (Кетский сборник. Вып. 3).
- Шаблон:Кĕнеке=
- Вернер Г. К. Словарь кетско-русский и русско-кетский: Учеб. пособие для уч-ся нач. шк. — 2-е изд., перераб., — СПб.: «Издательство „Дрофа“ Санкт-Петербург», 2002. — 240 с. ISBN 5-94745-083-6
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Языки народов Сибири, находящиеся под угрозой исчезновения: Кетский язык
- Мультимедийная база данных кетского языка2007 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
- Кетский язык: Язык, оставшийся в одиночестве на просторах Сибири2021 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.
- The Sound of the Ket language (Numbers, Greetings, & Sample Text)2021 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.
Енисей чĕлхисем |
|
---|---|
праенисей † (прачĕлхе) | |
Çурçĕртисем | |
Кăнтăртисем | |
Асăрхавсем: † çухалнă чĕлхе; (†) тен, çухалнă чĕлхе |
Палеоази чĕлхисем |
||
---|---|---|
Енисей | ||
Чукот-камчат |
чукот-коряк (алютор • карагин (†) • керек (†) • коряк (паланский • чукот) • ительмен (тухăç ительмен † • ительмен (анăç ительмен) • кăнтăр ительмен †) | |
Юкагир-чуван | ||
Эскимос-алеут | ||
Изолятсем | ||
† — çухалнă чĕлхесем (†) — тен, çухалнă чĕлхесем |