Велихов Евгений Павлович (физик)

	(Аудио)
	Е. П. Велихов сассине çырни
	Кăтартнă чух пулăшни

Евгений Павлович Велихов
	Евгений Павлович Велихов
Çуралнă вăхăт:	1935, нарăс, 2
Çуралнă вырăн:	Мускав, РСФСР, ССРП
Вилнĕ вăхăт:	2024, раштав, 5
Вилнĕ вырăн:	Мускав, РФ
Патшалăх:	СССР →; РФ
Ăслăх сфери:	атом физики
Ĕç вырăнĕ:	Курчатов институчĕ, МФТИ
Ăсчах степенĕ:	физика-математика ăслăхĕсен тухтăрĕ (1966)
Ăсчах хисепĕ:	профессор, ССРП ĂА академикĕ (1974), РĂА академикĕ (1991
Альма-матер:	МПУ физика факультечĕ
Ăслăх ертӳçи:	М. А. Леонтович; А. М. Прохоров А. М. Прохоров
Паллă вĕренекенсем:	В. Я. Панченко
«Хастарлăхшăн» ІІІ сепеньлĕ орден

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Велихов пăхăр.

Евге́ний Па́влович Ве́лихов (нарăс, 2^[2] 1935, Мускав, ССРП — раштав, 5 2024, Мускав, РФ) — совет/раççей ăсчахĕ, плазма физики тата тытăмланă термойĕтре синтезĕ облаçĕнчи специалист, пĕрлĕх ĕçченĕ. Физика-математика ăслăхĕсен тухтăрĕ (1964), профессор. ССРП ĂА вице-президенчĕ (1978—1991) и РАН (1991—1996).

ССРП ĂА академикĕ (1974; корреспондент-пайташĕ — 1968). Социализм Ĕçĕн Паттăрĕ (1985) тата Раççей Федерацин Ĕç Паттăрĕ (2020) (икĕ хисепе те тивĕçнĕ виçĕ çынран пĕри). Ленин премин (1984), ССРП патшалăх премин (1977) тата Раççей Федерацин патшалăх премин (2002) лауреачĕ. «Тăван Çĕршыв умĕнчи тава тивĕçлĕх» орденĕн тулли кавалерĕ.

ССРП Аслă Канашĕн 11 чĕнĕвĕн (1984—1989) депутачĕ. «Курчатов институчĕ» наци тĕпчев центрĕн президенчĕ (1992—2015), 2015 çулхи раштав уйăхĕнче — хисеплĕ президенчĕ. РФ Пĕрлĕх палатин секретарĕ (2005—2014), ИТЭР Канашĕн председателĕ (2010—2012).

Биографи

Павел Павлович Велихов инженер (1905—1952) тата унăн арăмĕ Наталия Всеволодовна Евреинова (1906—1940) килйышĕнче çуралнă. Маçаккăшĕ — Павел Аполлонович Велихов чукун çул инженерĕ тата политик (1875—1930).

2024 çулхи раштавăн 5-мĕшĕнче 89 çулта вилсе кайнă^[3].

Килйыш

Арăмĕ — Наталья Алексеевна, геолог.
- Ывăлĕ — Василий Велихов, астрофизик, информатик.
  - Мăнукĕ — Евгений^[4].
- Хĕрĕ — Наталья, юрист^[5].
- Ывăлĕ — Павел Велихов, информатика облаçĕнчи специалист^[6].

Чыслани

Раççей Федерацин Ĕç Паттăрĕсем (30.1.2020) — патшалăх тата халăх умĕнчи ĕçри уйрăмлах хастарлăхшăн^[7].
Социализм Ĕçĕн Паттăрĕ (ССРП Аслă Канашĕн Президиумĕн хутайĕ, 1.2.1985, Ленин орденĕ тата «Çурлапа Мăлатук» медаль)

Асăнмалăх

Пĕчĕк планета 3601 (Велихов)

Литература

Богуненко Н. Н., Пелипенко А. Д., Соснин Г. А. Велихов Евгений Павлович // Герои атомного проекта. — Саров: Росатом, 2005. — ISBN 5-9515-0005-2
Е. П. Велихов (К 60-летию со дня рождения) // Успехи физических наук. 1995. Т. 165. № 1.
«Надо пересмотреть базовые идеи ядерной энергетики» // Известия : газета. — Мускав: 2015. Интервью к 80-летию со дня рождения.
Храмов Ю. А. Велихов Евгений Павлович (физик) // Физики: Биографический справочник / А. И. Ахиезер ред.. — 2-мĕ, тӳрл. тата хуш.. — {{{1}}} м: Наука, 1983. — 200 000 экз. (куçар.)

Асăрхавсем

^ Известия, 2015
^ Велихов хăй каланипе, вăл кăрлачăн 20-мĕшĕнче çуранă, анчах та милицире йăнăшпа нарăсăн 2-мĕшĕнче çырнă
^ Умер академик Евгений Велихов (2024-12-05).
^ О герое-ядерщике академике Велихове.
^ Академик Велихов спас для России запасы плутония, а на себе доказывал, что атом безопасен // МК. 2015. 2 февраля.
^ Искусственное Солнце академика Велихова: известный учёный ушёл из жизни на 90-м году жизни (выр.) (2024-12-06).
^ Указ Президента Российской Федерации от 30 января 2020 года № 70 «О награждении государственными наградами Российской Федерации».

Каçăсем

Профиль Евгений Велихов РĂА официаллă сайтĕнче
Страница на сайте ОП РФ
Персональная страничка о Велихове на сайте ФГУ РНЦ «Курчатовский институт»
Велихов Евгений Павлович. Факультет проблем физики и энергетики. Интернет-портал «Легендарный Физтех», «Физтех-центр»
Биографическая справка
Котлован от Евгения
Атомщик, «Итоги», № 18 (829), 30.04.2012.
Биография академика Велихова: термоядерный синтез, шельфовая нефтедобыча и борьба с экстремизмом, «СиП»2013 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ.
Фотопортрет Е. П. Велихова в галерее выдающихся учёных МГУ «Портрет интеллекта», созданной в 2005 г. к 250-летию университета (фото Сергея Новикова).
Историческая справка на сайте Архива РАН
Велихов Евгений Павлович (физик) «Патшалăх паттăрĕсем» сайтĕнче

[Известия—2015——-1] Известия, 2015

[2] Велихов хăй каланипе, вăл кăрлачăн 20-мĕшĕнче çуранă, анчах та милицире йăнăшпа нарăсăн 2-мĕшĕнче çырнă

[3] Умер академик Евгений Велихов (2024-12-05).

[4] О герое-ядерщике академике Велихове.

[5] Академик Велихов спас для России запасы плутония, а на себе доказывал, что атом безопасен // МК. 2015. 2 февраля.

[6] Искусственное Солнце академика Велихова: известный учёный ушёл из жизни на 90-м году жизни (выр.) (2024-12-06).

[7] Указ Президента Российской Федерации от 30 января 2020 года № 70 «О награждении государственными наградами Российской Федерации».

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]