Виçкĕтеслĕх
Виçкĕтеслĕх — 3 тӳпеллĕ тата 3 енлĕ чи ансат нумай кĕтеслĕх; тӳремĕн пĕр тӳрĕ йĕр çинче вырнаçман виçĕ пăнчăна пушмаклă çыхăнтаракан татăксемпе хупарланă тӳремĕн пайĕ.
Виç кĕтеслĕхĕн тӳписене яланах латтин пысăк сас паллисемпе (A, B, C), кĕтесĕсен капашĕсене — грек сас паллисемпе (α,β,γ), хирĕçле енĕсене — пĕчĕк латтин сас паллисемпе (a, b, c) кăтартаççĕ.
Виçкĕтеслĕхĕн танмарлăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Виç кĕтеслĕхĕн енĕсеем пĕр-пĕринпе çак танмарлăхсемпе çыхăннă:
- a ≤ b + c
- b ≤ a + c
- c ≤ a + b
Эхер те пĕр танмарлăхĕ танлăхпа тĕл килсен (≤ вырăнĕнче =), виçкĕтеслĕх юхăннă шутланать; малалла пур çĕрте те — юхăнман тĕслĕхсем.
Виç кĕтеслĕхсен тĕсĕсем | ||
---|---|---|
![]() Шĕвĕр кĕтеслĕ |
![]() Пуклак кĕтеслĕ |
![]() Тӳр кĕтеслĕ |
![]() Тĕрлĕ енлĕ |
![]() Тан пĕçĕллĕ |
![]() Тан енлĕ |
Виçкĕтеслĕхĕн палăрăмĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Синуссен теореми[тӳрлет | кодне тӳрлет]
(Теоремăран çак курăнать: эхер те a < b < c, ĕнтĕ α < β < γ)
Косинуссен теореми[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- c2 = a2 + b2 — 2ab cos γ
(Пифагор теоремин пĕтĕмĕшли пулать)
Виç кĕтеслĕхĕн кĕтесĕсен суммин теореми[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- α + β + γ = 180° (π)
Виçкĕтеслĕхĕн лаптăкĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Кĕтесĕсен пысăкăшĕпе[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- , так как , то:
- — Герон формули
- — тӳркĕтеслĕ виç кĕтеслĕх валли
- — пĕр тан енлĕ виç кĕтеслĕх валли
- — енчен виç кĕтеслĕхе енĕпе тата ун патĕнчи икĕ кĕтеспе палăртсан
- — енчен виç кĕтеслĕхе енĕпе тата ун патĕнчи икĕ кĕтеспе палăртсан
Ăçта:
- — енне антарнă çӳллĕш,
- — периметр çурри,
- — шала кĕртнĕ çаврашкан радиусĕ,
- — тавра врнаçнă çаврашкан радиусĕ,
- — виç кĕтеслĕхтĕррин координачĕсем.
Виçкĕтеслĕхĕн кĕтесĕсен сумлăхĕ 180° тан пулнипе, виçкĕтеслĕхĕн ытти икĕ кĕтесĕ шĕвĕрлĕ (90° сахал) пулмалла. Çак тĕссене палăртаççĕ:
- Эхер виçкĕтеслĕхĕн пу кĕтесĕсем шĕвĕр, ĕнтĕ виçкĕтеслĕхе шĕвĕркĕтесĕ теççĕ;
- Эхер виçкĕтеслĕхĕн пĕр кĕтесĕ мăка (90° чылай), ăна мăка кĕтеслĕ теççĕ;
- Эхер виçкĕтеслĕхĕн пĕр кĕтесĕ тӳрĕ (90° тан), ăна тӳркĕтеслĕ теççĕ. Тӳре кĕтес тавакан икĕ енĕсене катетсем, тӳрĕ кĕтесе хирĕслĕ енне гипотенуза теççĕ.
Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Виç кĕтеслĕхĕн кĕтесĕсен суммин теореми
- Синуссен теореми
- Косинуссен теореми
- Герон хормули
- Виç кĕтеслĕхĕн чаплă пăнчисем
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Нумайкĕтеслĕхсем |
|||||
---|---|---|---|---|---|
Тăрăсен шучĕпе |
| ||||
Тĕрĕссисем |
| ||||
Мăкăрăлчăккисем | |||||
Çавăн пекех |
Теори тата практика: Пăнчă нумайкĕтеслĕхе кĕресси • Бойяи — Гервин теореми • Брахмагупта теореми • Гаусс — Ванцель теореми • Пик формули • Нумайкĕтеслĕхĕн кĕтесĕсен суммин теореми |