Виçкĕтеслĕх
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/63/Triangle.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Euler_diagram_of_triangle_types-ru.svg/250px-Euler_diagram_of_triangle_types-ru.svg.png)
Виçкĕтеслĕх — 3 тӳпеллĕ (тăрăллă) тата 3 енлĕ чи ансат нумайкĕтеслĕх. Пĕр тӳрĕ йĕр çинче вырнаçман[1] виçĕ пăнчăна татăксемпе çыхăнтарнипе пулнă геометрилле кĕлетке.
Виçкĕтеслĕхĕн тăррисене чылай чухне латтынь пысăк саспаллийĕсемпе (A, B, C), кĕтесĕсене — грек сас паллисемпе (α,β,γ), çав кĕтессене хирĕçле енсене — латтынь пĕчĕк саспаллийĕсемпе (a, b, c) кăтартаççĕ.
Виçкĕтеслĕхĕн танмарлăхĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Виç кĕтеслĕхĕн енĕсеем пĕр-пĕринпе çак танмарлăхсемпе çыхăннă:
- a ≤ b + c
- b ≤ a + c
- c ≤ a + b
Эхер те пĕр танмарлăхĕ танлăхпа тĕл килсен (≤ вырăнĕнче =), виçкĕтеслĕх юхăннă шутланать; малалла пур çĕрте те — юхăнман тĕслĕхсем.
Виç кĕтеслĕхсен тĕсĕсем | ||
---|---|---|
![]() Шĕвĕр кĕтеслĕ |
![]() Пуклак кĕтеслĕ |
![]() Тӳр кĕтеслĕ |
![]() Тĕрлĕ енлĕ |
![]() Тан аяклă |
![]() Тан енлĕ |
Виçкĕтеслĕхĕн палăрăмĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет](Теоремăран çак курăнать: a < b < c пулсан, α < β < γ)
- c2 = a2 + b2 — 2ab cos γ
(Пифагор теоремин пĕтĕмĕшли пулать)
- α + β + γ = 180° (π)
Виçкĕтеслĕхĕн лаптăкĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Кĕтесĕсене кура
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- , так как , то:
- — Герон формули
- — тӳркĕтеслĕ виç кĕтеслĕх валли
- — пĕр тан енлĕ виç кĕтеслĕх валли
- — енчен виç кĕтеслĕхе енĕпе тата ун патĕнчи икĕ кĕтеспе палăртсан
- — енчен виç кĕтеслĕхе енĕпе тата ун патĕнчи икĕ кĕтеспе палăртсан
Ăçта:
- — енне антарнă çӳллĕш,
- — çур периметр,
- — шал çавракăшăн радиусĕ,
- — тул çавракăшăн радиусĕ,
- — виç кĕтеслĕх тăррин координачĕсем.
Виçкĕтеслĕхĕн кĕтесĕсен сумми 180° тан пулнипе, виçкĕтеслĕхĕн ытти икĕ кĕтесĕ шĕвĕрлĕ (90° сахал) пулмалла. Çак тĕссене палăртаççĕ:
- Эхер виçкĕтеслĕхĕн пу кĕтесĕсем шĕвĕр, вара виçкĕтеслĕхе шĕвĕрк ĕтеслĕ теççĕ;
- Эхер виçкĕтеслĕхĕн пĕр кĕтесĕ пуклак (90°-ран пысăкрах), ăна пуклак кĕтеслĕ теççĕ;
- Эхер виçкĕтеслĕхĕн пĕр кĕтесĕ тӳрĕ (90° тан), ăна тӳрĕ кĕтеслĕ теççĕ. Тӳре кĕтес тавакан икĕ енĕсене катетсем, тӳрĕ кĕтесе хирĕслĕ енне гипотенуза теççĕ.
Çавăн пекех пăхăр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Виç кĕтеслĕхĕн кĕтесĕсен суммин теореми
- Синуссен теореми
- Косинуссен теореми
- Герон формули
- Виçкĕтеслĕхĕн чаплă пăнчисем
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Нумайкĕтеслĕхсем |
|
---|---|
Тăрăсен шучĕпе | |
Тĕрĕссисем | |
Мăкăрăлчăккисем | |
Çавăн пекех |
- ^ Пĕр тÿрĕ йĕр çинче-тĕк, юхăннă виçкĕтеслĕх пулать