Онгудай аймакӗ
Онгудай аймакӗ (алт. Оҥдой аймак) | |||
| |||
Патшалăх | РФ | ||
---|---|---|---|
Статус | муниципаллă район | ||
Кĕрет | Алтай Республики | ||
Администраци центрĕ | Онгудай | ||
Официаллă чĕлхе | алтайла, вырӑсла | ||
Пурăнан халăх (2021) |
14 051 (6,67 % %, 4-мĕш вырăн) | ||
Йышлăх | 0,02 çын/çм² | ||
Лаптăк | 11 695,96 çм² (4-мĕш вырăн) | ||
Вăхăт тăрăхĕ | MSK+4 (UTS+7) | ||
Телефон кочĕ | +7 38845 | ||
Почтă индексĕсем | 6494ХХ | ||
Сайчĕ | |||
Онгудай аймакӗ (Онгудай районӗ, алт. Оҥдой аймак, выр. Онгудайский район) - Алтай Республикин (РФ) администрациллӗ-территориллӗ виҫи, муниципаллӑ йӗркеленӗвӗ (муниципаллӑ районӗ). Администраци центрӗ Онгудай салинче вырнаҫнӑ.
Географи
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Онгудай аймакӗн лаптӑкӗ 11 744 ҫм², вӑл Алтай Республикин варринче, ту-анлӑн зонинче вырнаҫнӑ. Аймак территорийӗнчи 140 кӳлӗ пур, вӗсенчен чи пысӑк - Теньга кӳлли.
Онгудай аймакӗнче Шурӑ Бом акшар тӑвӗ пур, ун ӑшӗнче хӑвӑлсем пур, вӗсенчен чи паллӑ Аслӑ Шурӑ Бом хӑвӑлӗ.
Халӑх
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Халăх йышĕ | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
1897[2] | 1916[2] | 1920[2] | 1926[2] | 1933[2] | 1939[2] | 1959[3] |
5135 | ↗6505 | ↗8038 | ↗10 901 | ↗11 839 | ↗16 056 | ↘13 815 |
1970[2] | 1979[2] | 1989[2] | 2002[4] | 2003[5] | 2004[5] | 2005[6] |
↗15 340 | ↘15 053 | ↗16 308 | ↘15 642 | ↗15 710 | ↗15 776 | ↘15 700 |
2006[6] | 2007[6] | 2008[7] | 2009[8] | 2010[9] | 2011[7] | 2012[10] |
↘15 500 | →15 500 | ↘15 415 | ↘15 352 | ↘15 046 | ↘14 678 | →14 678 |
2013[11] | 2014[12] | 2015[13] | 2016[14] | 2017[15] | 2018[16] | 2019[17] |
↘14 513 | ↘14 505 | ↘14 442 | ↘14 339 | ↘14 328 | ↘14 312 | ↘14 234 |
2020[18] | 2021[19] | |||||
↘14 142 | ↘14 131 |
2021 ҫулхи Пӗтӗм Раҫҫей халӑх ҫырӑвӗпе[20]:
Халӑх | Йыш, ҫын |
Пур халӑх йышӗнчен пай, % |
---|---|---|
алтайсем | 11 107 | 79,95 % |
вырӑссем | 2 501 | 17,8 % |
ыттисем | 443 | 3,15 % |
пӗтӗмпех | 14 051 | 100,00 % |
РФ Экономика Аталанӑвӗн Министрлӗхӗн мӗнле халӑх ӳкессине малтанах ҫырса панипе[21]:
Муниципаллӑ-территориллӗ тытӑм
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Аймакра 10 ял тӑрӑхӗнче кӗрекен 30 пурӑнан вырӑн пур[22].
Онгудай аймакĕн ял тӑрӑхӗсем[22] | |||||
№ | Ял тӑрӑхӗ | Администрациллĕ центр | Пурăнан вырăнсен йышӗ |
Халăх йышĕ[23] | Лаптăк, ҫм2[24] |
1 | Ело ял тӑрӑхӗ | Ело | 3 | ▲1166 | 997 |
2 | Иня ял тӑрӑхӗ | Иня | 7 | ▼1443 | 2993 |
3 | Каракол ял тӑрӑхӗ | Каркол | 3 | ▼931 | 352 |
4 | Кулада ял тӑрӑхӗ | Кулада | 2 | ▲798 | 520 |
5 | Купчегень ял тӑрӑхӗ | Купчегень | 2 | ▼657 | 3466 |
6 | Анатри Талда ял тӑрӑхӗ | Анатри Талда | 1 | ▲539 | 297 |
7 | Онгудай ял тӑрӑхӗ | Онгудай | 5 | ▲5786 | 135 |
8 | Теньга ял тӑрӑхӗ | Теньга | 7 | ▼1541 | 815 |
9 | Хабаровка ял тӑрӑхӗ | Хабаровка | 2 | ▲548 | 613 |
10 | Шашикман ял тӑрӑхӗ | Шашикман | 2 | ▼642 | 1508 |
Экономика
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Вӑрман хатӗрлевӗ, йывӑҫ ӗҫлени, ӑшлӑ выльӑх ӗрчетни, пант (мӑйрака) марал ӗрчетни, качака ӗрчетни, сурӑх ӗрчентни, ут ӗрчетни, пахча ӗҫлени.
Хаҫат
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Онгудай аймакӗн хаҫачӗ (атлай тата вырӑс чӗлхиллӗ) - "Ажуда" ятлӑ, вӑл 1991 ҫулхи кӑрлачӑн 15 йӗркеленӗ[25][26].
Паллӑ вырӑн
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Аймак территориӗнчи VIII—III пирӗн эрӑчченхи нумай скиф тапхӑрӗн курганӗсемпе хысак ҫинчи ӳкерчӗкӗсем пур.
- Кара-Бом чарӑнӑвӗ (авалхи куҫан ҫынсен пурӑннӑ вырӑн) пур[27][28].
- Кӗҫӗн Яломан хӑвӑлӗ[29].
- Усть-Каракол чарӑнӑвӗ[30].
- Башадар курганӗсем.
- Сары-Бел авалхи масарӗ[31].
Ҫакӑн пек пӑхӑр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Асӑрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (рус.)
- ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 тата 9 Динамика численности населения по районам в 1897-2002 годы. çăлкуçран архивланă 15 Ҫу уйӑхӗн 2016. Тĕрĕсленĕ 15 Ҫу уйӑхӗн 2016.
- ^ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность наличного населения городов и других поселений, районов, районных центров и крупных сельских населенных мест на 15 января 1959 года по республикам, краям и областям РСФСР (выр.). Тĕрĕсленĕ 10 Юпа уйӑхӗн 2013.
- ^ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. çăлкуçран архивланă 3 Нарӑс уйӑхӗн 2012.
- ^ 1 тата 2 Республика Алтай. Численность постоянного населения 2003-2015 гг.. çăлкуçран архивланă 1 Ҫурла уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 1 Ҫурла уйӑхӗн 2015.
- ^ 1, 2 тата 3 Республика Алтай в цифрах. 2009. çăлкуçран архивланă 15 Ака уйӑхӗн 2014. Тĕрĕсленĕ 15 Ака уйӑхӗн 2014.
- ^ 1 тата 2 Оценка численности населения на 1 января текущего года
- ^ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. çăлкуçран архивланă 2 Кӑрлач уйӑхӗн 2014. Тĕрĕсленĕ 2 Кӑрлач уйӑхӗн 2014.
- ^ Численность и размещение населения. Итоги всероссийской переписи населения 2010 года по Республике Алтай. Том 1. çăлкуçран архивланă 15 Ака уйӑхӗн 2014. Тĕрĕсленĕ 15 Ака уйӑхӗн 2014.
- ^ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года по муниципальным образованиям Республики Алтай
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). çăлкуçран архивланă 16 Чӳк уйӑхӗн 2013. Тĕрĕсленĕ 16 Чӳк уйӑхӗн 2013.
- ^ Оценка численности постоянного населения по населённым пунктам за 2012-2014 годы. çăлкуçран архивланă 11 Ҫӗртме уйӑхӗн 2014. Тĕрĕсленĕ 11 Ҫӗртме уйӑхӗн 2014.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. çăлкуçран архивланă 6 Ҫурла уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 6 Ҫурла уйӑхӗн 2015.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (выр.) (2018-10-05). çăлкуçран архивланă 8 Ҫу уйӑхӗн 2021. Тĕрĕсленĕ 15 Ҫу уйӑхӗн 2021.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (выр.) (2017-07-31). çăлкуçран архивланă 31 Утӑ уйӑхӗн 2017. Тĕрĕсленĕ 31 Утӑ уйӑхӗн 2017.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года (выр.). çăлкуçран архивланă 26 Утӑ уйӑхӗн 2018. Тĕрĕсленĕ 25 Утӑ уйӑхӗн 2018.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (выр.).
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года (выр.).
- ^ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года (выр.).
- ^ 2021 ҫулхи Пӗтӗм Раҫҫей халӑх ҫырӑвӗ
- ^ Стратегия пространственного развития Российской Федерации на период до 2025 года (проект).
- ^ 1 тата 2 Онгудай районӗн уставӗ
- ^ 2023 Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
- ^ Республика Алтай. Общая площадь земель муниципального образовани
- ^ Ажуда.
- ^ Ажуда.
- ^ Деревянко А. П., Петрин В. Т., Рыбин Е. П. и др. Палеолитические комплексы стратифицированной части стоянки Кара-Бом. Новосибирск, 1998.
- ^ Деревянко А. П., Петрин В. Т., Рыбин Е. П. Характер перехода от мустье к палеолиту на Алтае (по материалам стоянки Кара-Бом). Археология, этнография и антропология Евразии.- 2000.- № 2 (2).- С. 33-52
- ^ Вишняцкий 2006, с. 25 (EncArch 2008, p. 2000)
- ^ Деревянко А. П., Шуньков М. В. Развитие палеолитических традиций на Алтае и проблема становления человека современного вида. Преемственность и трансформации в древних и средневековых обществах по археологическими антропологическим данным // Традиции и инновации в истории и культуре, 2015.
- ^ Соёнов В. И. Раскопки на могильнике Сары-Бел Архиври копи, 30 Кӑрлач уйӑхӗн 2020 Wayback Machine çинче
Каҫӑсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Шаблон:Онгудай аймакӗ Шаблон:Онгудай аймакӗн муниципаллӑ йӗркеленӗвӗсем
Алтай Республики |
|||
---|---|---|---|