Сывлăш
Сывлăш — çутçанталăк газĕсен хуташĕ, ытларах Çĕр атмосферине тытса таракан азотпа йӳçлĕк. Сывлăшра чĕрчунсене сывлама çителĕклĕ йӳçлĕк, аэробсем пур). Сывлăшра çунакан япаласене çунтарса этемлĕх тахçанах пурнăçа тата хуçалăх ĕçĕсенче кирлĕ ăшша тупăçлать. Промышленноҫра тата кислород пурнӑҫӗнче ӑшша тата механика энергине шалти ҫуну двигателӗсенче ӑшӑ тата механика энергине илес тӗллевпе топливо ҫунтарма усӑ кураҫҫӗ. Сывлӑшран, хӗстермелли меслетпе усӑ курса, инертлӑ газсем кӑлараҫҫӗ.
Сывлӑш температурине зонӑри пек валеҫсе панине ҫирӗплетмелли сӑлтавсем: температура экватортан полюссем патнелле чакать. Ку енче хӗвел пайӑркисем ӳкекен кӗтес пӗчӗкленет, ҫакӑ вара ҫӗр ҫийӗн ӑшӑнассине антарать. Пӗтӗм ҫӗр ҫийӗнчи ҫулталӑкри вӑтам температура +14 °С. Кӑнтӑр полушарӗн Ҫурҫӗртинчен сивӗрех.
Сывлӑш рекуперацийӗ-ӑшӑ бомен эффекчӗ шучӗпе ӑшӑ энергийӗн пӗр пайне каялла тавӑрмалли процесс. Ӑшӑ сывлӑш юхӑмӗн рекуператорӗнче ӑшӑннӑ сывлӑш пӳлӗмӗнчен илсе тухакан ӑшӑ бменникре ӑшӑнать.
| Элеменчĕ | Палăртни | Тӳпи, % |
|---|---|---|
| Азот | N2 | 78,084 |
| Йӳçамăш | O2 | 20,9476 |
| Аргон | Ar | 0,934 |
| Йӳçнĕ кăмрăк газĕ | CO2 | 0,0314 |
| Неон | Ne | 0,001818 |
| Метан | CH4 | 0,0002 |
| Гелий | He | 0,000524 |
| Криптон | Kr | 0,000114 |
| Водород | H2 | 0,00005 |
| Ксенон | Xe | 0,0000087 |
Шыв пăсĕн палăртăвĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
| Параметрĕ | Пĕлтерĕшĕ |
|---|---|
| Вăтам танлаштаруллă молекулярлă массă | 28,98 |
| Типĕ сывлăшăн тивĕçлĕ атмосферă пусăмĕ чухне (101,325 кПа) тата кăтартнă температурăри тачăлахĕ: | |
| —25°С | 1,424 кг/м³ |
| 0°С | 1,2929 кг/м³ |
| 20°С | 1,2047 кг/м³ |
| 225°С | 0,7083 кг/м³ |
| Шĕвек сывлăшăн тачăлăхĕ 192°С чухне | 960 кг/м³ |
| Шĕвек сывлăш вĕреме кĕртекен температури | 192,0°С |
| Вăтам удел ăшă шăнăçуллăхĕ: | |
| cp 0—100°С температурă хушшинче тивĕçлĕ атмосферă пусăмĕ чухне (101,325 кПа) | 1,011 кДж/(кг•К) |
| cv 0—100°С температура хушшинче | 0,8382 кДж/(кг•К) |
| Япалан ăшăпа сарăлакан вăтам коэффициенчĕ 0—100°С температура хушшинче | 3,67•10-3К-1 |