Йӳçлĕк
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сĕлтĕ металлĕсем | Сĕлтĕ çĕр металлĕсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Çăмăл металсем | Çурма металсем | Сипетлĕ газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Йӳçлĕк / Oxygenium (Oxygen)(O) | |
|---|---|
| Атом номерĕ | 8 |
| Ахаль япалалăхăн тĕсĕ | Тĕссер тата тутăсăр газ пĕчĕк температурăсенче кăвакрах шĕвек |
| Атом пахалăхĕсем | |
| Атом масси (моль масси) |
15,9994 а. е. м. (г/моль) |
| Атом радиусĕ | 60 (48) пм |
| Ионизаци хăвачĕ (пĕрремĕш электрон) |
1313,1 (13,61) кДж/моль (эВ) |
| Электрон конфигурацийĕ | [He] 2s2 2p4 |
| Хими пахалăхĕсем | |
| Ковалент радиусĕ | 73 пм |
| Ион радиусĕ | 132 (-2e) пм |
| Электроçуклăх (Полинг шучĕпе) |
3,44 |
| Электрод потенциалĕ | 0 |
| Йӳçĕклев степенĕсем | -2, −1, 0 ,+1, +2, -½ |
| Ахаль япалалăх термодинамика пахалăхĕсем | |
| Тачăлăхĕ | 0,00142897 г/см³ |
| Ăшă удель калăпăшĕ | 29,4[1] Дж/(K·моль) |
| Теплопроводность | 0,027 Вт/(м·K) |
| Ирĕлӳ температури | 54,8 K |
| Ирĕлӳ ăшăлăхĕ | 0,444 кДж/моль |
| Вĕрев температури | 90,19 K |
| Пăслав ăшăлăхĕ | 3,4099 кДж/моль кДж/моль |
| Моль калăпăшĕ | 14,0 см³/моль |
| Ахаль япалалăх кристалл чĕнтĕрĕ | |
| Чĕнтĕр тытăмĕ | моноклинлă |
| Чĕнтĕр тапхăрĕ | a=5,403 b=3,429 c=5,086 β=135,53 Å |
| c/a танлашăнни | — |
| Дебай температури | 155 K |
| O | 8 |
| 15,9994 | |
| 2s22p4 | |
| Йӳçлĕк | |
Тупмалли
Палăрту ячĕ пулса тухни[тӳрлет]
Oxygenium («кислород») грек чĕлхинчен килет, вăл «йӳçĕке çуратакан» тени пулать; ку вара çак «кислота» терминăн малтанхи палăртăвĕпе — оксидпа — çыхăннă.
Тĕпчесе уçнин историйĕ[тӳрлет]
Официаллă версипе, йӳçлĕке акăлчан химикĕ Джозеф Пристли çурла, 1 1774 ртутĕн йӳçĕклине герметиклă хупнă савăтра (Пристли çак хăватлă линзă витĕр хĕвел пайăркисене кĕртсе янă пулнă).
Çапах Пристли малтан хăй çĕнĕ ахаль япала уçнине тавçăрса илеймен, хăй шутланă май сывлăш тытăмĕн пĕр пайне тупрăм тенĕ (ăна вăл «дефлогистиленĕ сывлаш» тенĕ). Хăй уçнă пулăма Пристли паллă франци химикне Антуан Лавуазьене пĕлтернĕ.
Çутçанталăкра вырăнĕ[тӳрлет]
Йӳçлĕк — Çĕр çинче пур çĕртре те сарăлнă элемент, ҫӗр хуппинчи ун тĕрлĕ хими сыпăнăвĕнчи (тĕпрен илсен силикатсем) шайĕ 47,4 % таран. Тинĕсĕн тата тăварсăр шывĕнче çыхăннă йӳçлĕк шучĕ — 88,8 % (йывăрăшĕпе), атмосферăра ирĕк йӳçлĕк шучĕ 20,95 % (калăпăшĕпе) çитет. Йӳçлĕк элеменчĕ çĕр витĕмĕн 1500 ытла сыпăнăвесен шутне кĕрет.
Изотопӗсем[тӳрлет]
Асăрхатарарусем[тӳрлет]
- ^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) {{{пуçелĕк}}}. — Советская энциклопедия. — Т. 2. — 100 000 экз.
Каçăсем[тӳрлет]
Растворимость кислорода в водеMathcad Application Server
- Кислород, Webelements çинче
- Кислород в Популярной библиотеке химических элементов
- Кислород. Производство и получение кислорода
- Чистый воздух. Пирĕн ырлăх-хисеплĕх.
