Хубилай

Хубилай

Хубилай, — монгол ханĕ, Китайри Юань династине йĕркелекенĕ. 1215 çулта çуралнă, 1294 çулта вилнĕ. Чингисхан мăнукĕ.

Пурнăçĕ

1260 çулта Монгол империйĕн тĕп хулине Каракорумран Пекина куçарнă, хула ятне Ханбалык çине улăштарнă. 1279 çулта Кăнтăр Китая çĕнтерсе илнĕ.

Астул çине ларсан унăн тĕп тĕллевĕ Китайри Сун йăх-несĕлне пĕтересси пулнă. Самай хушă çапăçнă хыççăн 1271 çул тĕлне вăл Китайăн ытларах пайне çĕнтерсе илет. Кун хыççăн вăл çĕнĕ йăх-несĕле йĕркелеме тытăнать, ăна Юань ятне панă. 1279 çулта Сун йăх-несĕлĕн юлашки императорĕ вилнĕ хыççăн хăйĕн витĕмлĕхне самай пысăклатнă.

Хубилай çавăн пекех Бирмăна, Аннама, Камбоджăна, Корейăна çĕнтерсе илнĕ, анчах та Японине çĕнтерсе илеймен — икĕ харçи те ăнăçупа вĕçленмен.

Астул тытнă вăхăтра хăйне ăслă-тăнлă çын пек кăтартнă, пурнăçа лайăхлатакан нумай çĕнĕлĕх кĕртнĕ. Вăлах 1291 çулта хăйĕн империне 12 провинци çине пайланă. Будда тĕнне кăмăлланă, ăна чылай пулăшнă. Вăл пулăшнипех ку тĕн анлă сарăлнă.

Çав вăхăтрах вăл хăй монгол пулнине манман, Китайра монгол чĕлхине хут ĕçне кĕртнĕ. Пакбаламе будда ăсчахне монгол чĕлхи валли ятарлă алфавит шутласа кăларма хушнă.

Китай кун-çулĕнче вăл Ши-цзу (世祖) ятпа паллă.