Эмир

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Бухара эмирӗ Алим Хан (1880—1943). С. М. Прокудин-Горский фотоӳкерчӗкӗ, 1911

Эмир е амир (араб. امير‎ — хуҫа, ертӳҫӗ) — хӑшпӗр Хӗвелтухӑҫ тата Африка мӑсӑльман ҫӗршывӗсен ертӳҫин титулӗ, кнеç, чи малтанах, ҫар пӗлтерӗшлӗ тата ҫав титулпа ҫӳрекен ҫын.

Тата мӑсульмансен ертӳҫи пӗлтерӗшӗ пек усӑ курнӑ.

Эмирсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Гранада эмирачĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Гранада эмирĕсем Насрид династин кăкĕнчен пулса тухнă. Вĕсем Гранада эмиратне 1232—1492 çулсенче тытса тăнă. Гранада эмирачĕн пĕрремĕш эмирĕ Мухаммад I аль-Галиб (1232—1273) пулнă, юлашки — Мухаммад XII аз-Зухуби (Боабдил). Эмирсем христиан тытăмçисемпе Фес Мариничĕсем хушшинче йăпăлта пурăннă, çапла вара вĕсем Испанири мăсальмансен культура центрĕ шутланнă Гранадăра хăйсен позицисене сыхласа пурăннă. Христиан Испанире 1469 çулта Католици королĕсем пĕрлешнĕ хыççăн 1492 çулта Гранадăна христиансем çĕнсе илсен, юлашки Насридсем Мароккăна тарнă.

Ят Арапла
çырни
Пурнăç çулĕсем Тытăмри
çулсем
Асăрхав
Мухаммад I аль-Галиб محمد بن نصر 1194—1273 1232—1273 Кастили çарĕсене Лас-Навас-де-Толос патĕнче çапăçура (1212) çĕнтернĕ.
Мухаммад II аль-Факих محمد بن محمد 1235—1302 1273—1302 1278 1278 çулта Малагăна ярса илнĕ.
Мухаммад III аль-Махлу محمد المخلوع 1257—1314 1302—1309 Кастилипе Леона хирĕçле Маринидсемпе тăмарлă пулнă.
Наср ибн Мухаммад نصر بن محمد 1287—1322 1309—1314 унăн политикине пула Кастилипе Леон, Арагон тата Маринидсен патшалăхĕсем тăмарлă пулса тăнă.
Исмаил I ибн Фарадж إسماعيل بن فرج 1279—1325 1314—1325 Альгамбрăна тата Хенералифе тунă çĕре чылай ӳсĕм кӳнĕ.
Мухаммад IV ибн Исмаил محمد بن إسماعيل 1315—1333 1325—1333 влаç мамакăшĕ ертсе пынă эмир килĕнчи паллă çынсем аллине лекнĕ.
Юсуф I ибн Исмаил يوسف بن إسماعيل 1318—1354 1333—1354 йӳтенĕ çын ăна Мăн Гранада мечетĕнче уяв чухне чиксе пăрахнă
Мухаммад V аль-Гани محمد بن يوسف 1338—1391 1354—1359 влаç ватă Ридван визирь аллинче пулнă
Исмаил II ибн Юсуф إسماعيل بن يوسف 1338—1360 1359—1360
Мухаммад VI аль-Ахмар محمد بن إسماعيل 1332—1362 1360—1362
Мухаммад V аль-Гани محمد بن يوسف 1338—1391 1362—1391
Юсуф II аль-Мустагани يوسف المستغني ум. 1392 1391—1392
Мухаммад VII аль-Мустаин محمد السابع الثاني 1370—1408 1392—1408
Юсуф III ан-Насир يوسف الناصر الثاني 1376—1417 1408—1417
Мухаммад VIII аль-Мутамассик محمد بن يوسف 1409—1431 1417—1419
Мухаммад IX аль-Галиб محمد الصغير 1396-1454 1419—1427
Мухаммад VIII аль-Мутамассик محمد بن يوسف 1409—1431 1427—1429
Мухаммад IX аль-Галиб Шаблон:Ы 1396—1454 1429—1432 тăватă хутчен хăйне эмир астулне тавăрнă
Юсуф IV يوسف بن المول ум. 1432 1432—1432
Мухаммад IX аль-Галиб محمد الصغير بن نصر 1396—1454 1432—1445
Мухаммад X аль-Ахнаф 1445—1445
Юсуф V 1445—1446
Мухаммад X аль-Ахнаф 1446—1447
Мухаммад IX аль-Галиб 1447—1453
Мухаммад XI ибн Мухаммад محمد بن محمد вил. 1454 1451—1455 1454 çулта Кастили королĕпе эмиратшăн тупăшсăр вăхăтлăха тăнăç тунă.
Абу Наср Саид аль-Мустаин 1454—1464
Мухаммад XII аз-Зухуби (Боабдил) محمد الثاني عشر 1459—1527 1482—1483
Али ибн Сад 1483—1485
Мухаммад XIII аз-Загалл 1485—1490
Мухаммад XII аз-Зухуби (Боабдил) محمد الثاني عشر 1459—1527 1490—1492

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  • Эмир // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
  • «Путешествие Абу Хамида ал-Гарнати в восточную и Центральную Европу в 1131—1153 гг» — публикация О.Г. Большакова и А.Л. Монгайна — М. — 1971 — С.31
  • Р.Г. Фахрутдинов. Об имени и титуле правителя Волжской Булгарии. Советская тюркология. АН Азербайджанской ССР. № 2. Баку 1979г. стр. 4.

Каҫӑсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]