Неандерталь çынни: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
п Bot: Migrating 74 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q40171 (translate me) |
п fixing dead links |
||
| 52-мĕш йĕрке: | 52-мĕш йĕрке: | ||
{{main|Неандерталь çыннин геномне тĕпчени}} |
{{main|Неандерталь çыннин геномне тĕпчени}} |
||
Неандерталь этемĕн геномĕ калăпăшпе [[Ăслă-тăнлă этем|хальхи çыннăн]] геномне çывăх пулать. Малтанхи пĕтĕмлетӳсем кăтартнипе, хальхи çыннăн тата неандерталь çыннин [[ДНК]] 99,5 % таран пĕр пекех. Тепчевçĕсем неандерталь этемĕн ДНК молекулине [[Хорвати]]ри [[Винди]] чул хăвăлĕнче тупнă 38000-çулхи неандерталь арçынĕн пĕçĕ шăмминчен, çаплах [[Испани]]ре, [[Раççей]]ре тата Германири тупнисенчен те кăларнă<ref name="Team in Germany maps Neanderthal genome">{{cite news | title = Team in Germany maps Neanderthal genome | url = http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5gNRhmzaaW3a10ewnBU63clc_Ki7QD96A6LO80 | publisher = [[The Associated Press]] | date = 12 February 2009 }}</ref><ref>{{cite news | title = Scientists Decode Majority of Neanderthal Man's Genome | url = http://www.dw-world.de/dw/article/0,,4024921,00.html | publisher = [[Deutsche Welle]] | date = 13 February 2009 }}</ref>. |
Неандерталь этемĕн геномĕ калăпăшпе [[Ăслă-тăнлă этем|хальхи çыннăн]] геномне çывăх пулать. Малтанхи пĕтĕмлетӳсем кăтартнипе, хальхи çыннăн тата неандерталь çыннин [[ДНК]] 99,5 % таран пĕр пекех. Тепчевçĕсем неандерталь этемĕн ДНК молекулине [[Хорвати]]ри [[Винди]] чул хăвăлĕнче тупнă 38000-çулхи неандерталь арçынĕн пĕçĕ шăмминчен, çаплах [[Испани]]ре, [[Раççей]]ре тата Германири тупнисенчен те кăларнă<ref name="Team in Germany maps Neanderthal genome">{{cite news | title = Team in Germany maps Neanderthal genome | url = http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5gNRhmzaaW3a10ewnBU63clc_Ki7QD96A6LO80 | publisher = [[The Associated Press]] | date = 12 February 2009 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20090217195248/http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5gNRhmzaaW3a10ewnBU63clc_Ki7QD96A6LO80|archivedate=17 February 2009}}</ref><ref>{{cite news | title = Scientists Decode Majority of Neanderthal Man's Genome | url = http://www.dw-world.de/dw/article/0,,4024921,00.html | publisher = [[Deutsche Welle]] | date = 13 February 2009 }}</ref>. |
||
== Асăрхавсем == |
== Асăрхавсем == |
||
12:55, 11 Ҫурла уйӑхӗн 2014 вӑхӑтри верси
| † Неандерталь çынни | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Неандерталь çыннин кĕлетки | ||||||||||||||||||
| Ăслăх классификацийĕ | ||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
| Латинла çырни | ||||||||||||||||||
| Homo neanderthalensis | ||||||||||||||||||
|
Неандерта́ль çынни, (лат. Homo neanderthalensis е Homo sapiens neanderthalensis) — 300 [1]—24[2] пин çул маларах пурăннă çĕр айĕнче шыраса çынсем (палеоантропсем).
Ят пани
Неандерталь этемĕн пуç шăммине 1856 çулта Неандерталь ту хушăкĕнче, Дюссельдорфпа Эркрат (Хĕвеланăç Германи) патĕнче тупнă. Ту хушăкне нимĕç теологĕ тата композиторĕ Иоахим Неандер ячĕпе чысланă.
Каярах пĕрремĕш пуç шăммине Гибралтарта 1848 çултах тупнине ăсчахсем çирĕплетнĕ, анчах та вăл неандерталь çыннин тесе 1864 çулта кăна йышăннă.[3]
Тавралăхĕ
Неандертальсем пурăннă вырăнсем:
- Европăра: Германири Неандертальре, Францири Ла-Шапель-о-Сенре, Крымри Киик-Кобара, Грецири Пелопоннесре[4]
- Кавказра: Краснодар Енри Мезмай чул хăвăлĕнче[5]
- Вăтам Азире (Тешик-Таш) тата Алтай (Окладников чул хăвăлĕ)[6]
- Çывăх Хĕвелтухăç: Израильри Кармель, ирак Курдистанĕнчи Шанидарта.
Неандертальсене тупнин историйĕ
Сăнĕ-кĕлетки
Классификаци
Этеплĕх
Хальхи çынпа тăванлăхĕ
Паян кун ăсчахсем неандертальсене хальхи çынсен тăхăмĕсем тесе шутламаççĕ[7], темиçе пин çул çак икĕ тĕс юнашар пурăннă[8]. 2006 çулта ăсчахсен ушкăнĕ неандертальсен генĕсене тĕплĕн тĕпченĕ[9], вара хальхи çынсемпе неандертальсен хушши 500 пин çул плнине палăртнă[10].
Неандертальсем çухални
Геном
Неандерталь этемĕн геномĕ калăпăшпе хальхи çыннăн геномне çывăх пулать. Малтанхи пĕтĕмлетӳсем кăтартнипе, хальхи çыннăн тата неандерталь çыннин ДНК 99,5 % таран пĕр пекех. Тепчевçĕсем неандерталь этемĕн ДНК молекулине Хорватири Винди чул хăвăлĕнче тупнă 38000-çулхи неандерталь арçынĕн пĕçĕ шăмминчен, çаплах Испанире, Раççейре тата Германири тупнисенчен те кăларнă[11][12].
Асăрхавсем
- ^ Неандерталец с Кавказа. Загадки проясняются
- ^ Неандертальцев сгубил ледниковый период
- ^ Каталог окаменелостей Homo
- ^ Зуб неандертальца помог сделать открытия о распространении этого вида
- ^ Скелет новорожденного неандертальца проливает свет на эволюцию рода Homo
- ^ Неандертальсем Çĕпĕре пăхăнтарнă
- ^ Неандертальцы не были предками человека
- ^ Люди и неандертальцы жили в одной пещере
- ^ Полный геном неандертальца будет прочтен через два года, Элементы.ру (2006 çулхи чӳкĕн 20-мĕшĕ).
- ^ Расшифрованы гены неандертальцев
- ^ Team in Germany maps Neanderthal genome, The Associated Press (12 February 2009).
- ^ Scientists Decode Majority of Neanderthal Man's Genome, Deutsche Welle (13 February 2009).
Çавăн пекех пăхăр
- Кроманьон çынни
- Родези çынни
- Тăр пĕччен çын
- Аслă-тăнлă çын
- Этемлĕх
- Тешик-Таш
- Çăмлă носорог — археологи артефакчĕсене тĕпчесе 70 пин çул маларах неандертальсем çăмлă носорогсене сунарта тытса пурăннине пĕлме пулать.
- Гигантлă бегемот (Hippopotamus major) — пăрлăх тапхăрĕнчи мегафаунăн çухалнă чĕрчунĕ, неандертальсен сунарти ĕскерĕ шутланнă.
Каçăсем
- Планета çинчи чи авалхи флейта
- Самый древний инструмент брал ноты «до», «ре» и «ми»(акăлч.)
- Флейтист Jelle Atema играет на неандертальской флейте(акăлч.)
- Tooth gives up oldest human DNA(акăлч.)
- Neanderthals' «last rock refuge»(акăлч.)
- Неандертальцы сосуществовали с современными людьми Компьюлента
- Учёные частично расшифровали геном неандертальца Лента.ру
- Неандерталец в каждом из нас
- Геном неандертальцев прочтён: неандертальцы оставили след в генах современных людей
- Неандертальсен чĕлхи
- Панов Е. Говорил ли неандертальский человек?
- Грамм В. Неандертальцы могли говорить
- Антропология
Антропогенез тата палеоантропологи |
||
|---|---|---|
| Триба Гоминини |  | |
| Австралопитексем | Австралопитексем:
anamensis •
афар •
bahrelghazali •
африкан •
garhi •
седиба | |
| Çынсем тата протоçынсем (Homo, Этем) | Чухлакан ç. • H. rudolfensis • H. georgicus • Ӗçлекен ç. • Тӳрĕ утакан ç. (Питекантроп • lantianensis • palaeojavanicus • pekinensis • soloensis) • H. cepranensis • Ч.-предшественник • Гейдельберг ç. • Неандерталь ç. • Денисово ç. • Родези ç. • Флорес ç. • H. sapiens (idaltu • Кроманьон çынĕ • sapiens) | |
| Гоминида тупнисем | ||
| Генезис | ||
| Гоминид сарăлăвĕ | ||