Алтай
|
Алтай Республики | |||||
| |||||
.svg)
| |||||
| Тĕп хули | Горно-Алтайск | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе |
35 192 903 км² | ||||
| Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе |
81 221 559 патнелле (2022) | ||||
| Федераци тăрăхĕ | Çĕпĕр федераци тăрăхĕ | ||||
| Экономика регионĕ | Анӑҫ-Ҫӗпӗр экономика районӗ | ||||
| Регион номерĕ | 04 | ||||
| Патшалăх чĕлхисем | вырăс, алтай тата казах(темӗнле районсенче)[1] [2] | ||||
| Пуçлăхĕ | Олег Хорохордин | ||||
| Патшалăх Канашĕн Председателĕ | Артур Кохоев | ||||
| Гимн | Алтай Республикин гимнĕ | ||||
| Вăхăт тăрăхĕ | ГВ +0700 | ||||
Алтай Республики (алт. Алтай Республика, выр. Республика Алтай) — Раççей Федерацийĕн субъекчĕ. Тĕп хули — Горно-Алтайск. Алтай Республики Çĕпĕр федераци тăрăхĕнче, Анăç-Çĕпĕр экономика районĕнче кӗрет.
Географи[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Алтай Республикин малалла чикӗсем:
- Ҫурҫӗрте Кемĕр облаçĕ (РФ)
- Ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫра Хакаси (РФ)
- Хӗвелтухӑҫра Тыва (РФ)
- Кӑнтӑр-хӗвелтухӑҫра Монголи
- Кӑнтӑрта Китай
- Кӑнтӑр-хӗвеланӑҫра Казахстан
- Хӗвеланӑҫра Алтай Ен (РФ)
Кунҫул[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хальхи Алтай Республикин ҫӗрӗ авалхи ҫулҫенче малалла патшалӑхсен тытӑмӗнче пулнӑ: Пӗрремӗш Тӗрӗк каганачӗ, Уйгур империйӗ тата Енисей Кӑркӑссен патшалӑхӗ. Ҫак вӑхӑтра вырӑнти халӑх тӗрӗклетнӗ (чӗлхеллӗ те культурллӑ).[3]
Алтай Республикин кӑнтӑр пайӗ Найман каначӗнче пулнӑ. Унтан Алтай ҫӗрӗ Монгол Сяньбэй патшалӑхӗнче (93-232), Жужань каганачӗнче (330-555), Монгол империйӗнче (1240-1368), Ылтӑн Уртинче (1240-1502), Джунгар каначӗнче (1634-1758), Цин империйӗнче (1757-1864), Раҫҫей империйӗнче (1864-1918), Каракорум Автномийӗнче (Граждан вăрçи) (1918-1922), ССРП-нче (1922-1991) тата Раҫҫей Федерацийӗнче (1991-хальхи) пулнӑ.[4]
Администрацилӗ пайлану[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Алтай Республики 1 хула тата 10 районсенче (аймаксенчӗ) пайланать.[5]
Алтай Республики Саккунӗпе «Об административно-территориальном устройстве Республики Алтай» РФ субъекчӗ 1 хула, 10 район (аймак) тата 91 ял тăрăхĕ пайланӑ.[6]
- Хула республика пӗлтерӗшпе:
- Горно-Алтайск хули;
- Районсем (аймаксем):
- Кош-Агач районӗ (аймакӗ);
- Майма районӗ (аймакӗ);
- Онгудай районӗ (аймакӗ);
- Турочак районӗ (аймакӗ);
- Улаган районӗ (аймакӗ);
- Усть-Кан районӗ (аймакӗ);
- Усть-Кокса районӗ (аймакӗ);
- Шебалино районӗ (аймакӗ);
- Чемаль районӗ (аймакӗ);
- Чой районӗ (аймакӗ).
Экономика[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Раштав, 1 2021 ҫулта Алтай Республикинче ялта халӑхӑн 71% пурӑннӑ. Тӗп экономика отраслӗ ку выльӑх-черлӗх ӗрчетни.
Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Республика Алтай: крат. энцикл. / [НИИ алтаистики им. С. С. Суразакова и др. ; гл. ред. А. С. Суразаков]. — Новосибирск: АРТА, 2010. — 365 с.: ил., карты, портр.
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- ^ Алтай Республикин конституцийӗ, 13-мӗш ст.
- ^ Алтай Республикин Саккунӗ Халӑхсен чӗлхисем ҫинчен пурӑнакан Алтай Республикинче Архиври копи, 9 Кӑрлач уйӑхӗн 2021 Wayback Machine çинче. I Пуҫ, 4-мӗш статья.
- ^ Encyclopedia of the World's Minorities - Routledge, 2005. ISBN 1-57958-468-3, New York
- ^ Znamenski, Andrei (2005). «Power of Myth: Popular ethnonationalism and Nationality Building in Mountain Altai, 1904–1922». Acta Slavica Iaponica 22: 44–47.
- ^ Алтай Республикин Конституцийӗ (Тӗп Саккунӗ.
- ^ Алтай Республики Саккунӗ «Об административно-территориальном устройстве Республики Алтай».
