Авалхи Рим

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Адриан император чухнехи Рим империйĕ.

Шаблон:Sprotect2

Авалхи Рим тата унăн пăхăнăвĕнчи çĕрĕсем      Roman Republic      Roman Empire      Western Empire      Eastern Empire      Inheriting countries of the Byzantine Empire

Авалхи РимАвалхи тĕнчепе антикăлăх тапхăрĕн паллă цивилизацийĕ, хăйĕн ятне тĕп хулинчен туяннă (Roma). Римăн никĕсĕ Капитолипе, Палатинпа, Квириналпа карталаннă шурлăхлă айлăмра çирĕпленнĕ. Çак цивилизацине аталанма этрусксемпе авалхи грексен этеплĕхĕ хал панă. Авалхи Рим хăйĕн мăн хăватне II ĕмĕрте хăпарать. Ун чух римсем çурçĕрте хальхи Шотландирен пуçласа кăнтăра çити Эфиопине тарин, тухăçран Арменирен анăçалла Португалине çити çĕрсене тытса пăхăнтарса тăнă.

Авалхи Рим пехилĕ — рим тивĕçлĕ ирĕклĕхĕ, хăшпĕр архитектура хормисемпе тупсăмĕсем (тĕслĕх, хĕрес-тăрăллă йĕрке) тата урăх чылай çĕнĕлĕхсем (тĕслĕх, кустăрмаллă шыв арманĕ). Христос тĕнĕ Рим империнче тымар ярать. Авалхи Римра официаллă латтин чĕлхипе калаçнă, малтанхи тĕнĕ политеослă пулнă, империн çирĕплетмен (официаллă мар) гербĕ ылтăн ăмăрткайăк (aquila) пулнă, хĕрес тĕнне кĕрсен лабарумсемпе хризмăсене çырса кăтартаççĕ.

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Авалхи Рим патшалăхĕн тапхăрĕсем:

Этеплĕх[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Римăн паллă çыннисем уйрăмах политика, вăрçă, çĕр, тивĕçлĕ пирĕклĕх (граждан тата сакрал) тата историографи ĕçĕсене кăмăлланă. Çак Римăн малтанхи этеплĕхĕн никĕсĕ пулать. Италин кăнтăр хулисенчен, каярах Греципе Кĕçĕн Азирен, килекен грек сĕмне римсем ытлах хапăлласа йышăнман, вăхăт иртнĕ çем системе ценностей или перерабатывались в соответствии с ней. Рим хăй те юнашар халăхсен тата Европа аталанăвне пысăк ӳсĕм панă.

Рим халăхĕн тытăмлăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Пирĕн эрăччен V—IV ĕмĕрсенче рим опçĕстви темиçе тытăмран пуçтарăнса тăнă: ĕлĕхи тапхăрти ăрат йăлинчен сыхланса юлнисем, пĕрлĕхлĕ-граждан секторĕ; пĕр енчен, патрици тытăмĕ, тепĕр енчен, рим пĕрлĕх ĕçесенче хастарланса пынă плебейсем.

Ăслăлăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Кулленхи пурнăç[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çарĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статьисем: Авалхи Рим çарĕ, Авалхи Рим юланут çарĕ, Авалхи Рим тинĕс çарĕ

Тӗн[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: Авалхи Рим тӗнĕ


Халаплăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Историографи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Рим историне тĕпчес кăсăк Францире Çутĕçлĕх тапхăрĕнче пуçланать. Монтескьё «Римсен мăнаçлăхĕпе хавшакланăвĕн сăлтавĕсем пирки калаçни» кĕнеке çырать. Пĕрремĕш никĕслекен ĕç — Эдуард Гиббонăн II ĕмĕрĕн вĕçенчен пуçласа империн юлашки пайĕ — Византи 1453 çулта сӳнни тапхăрне тĕпчекен «Рим импери хавшакланни, пĕтсе ларни историйĕ» пулать.

Совет историографийĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Катăклă пайлисем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каярах çырнă тĕплĕ ĕçсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]