Тăванлăх

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Тăванлăх (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Тăванлăх - çынсем пĕр пĕринпе, чăн малтанах генеалоги енĕпе, мĕн тери çывăх пулнине кăтартакан ăнлав.

Тач тăвансем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тач тăвансем - юнпа тата варпа тач çыхăннă çынсем.

  • Атте (ати, аçи, ашшĕ, аçу) — ачашăн юнпа чи çывăх ар тăван, ăна пăхса, хӳтĕлесе ӳстерекен.
  • Анне (апи, апай, ами, амăшĕ, аннӳ) —
  • Асанне (мамак) — аттен амăшĕ.
  • Асатте (маçак) — аттен ашшĕ.
  • Кукамай — аннен амăшĕ.
  • Кукаçи — аннен ашшĕ.
  • Пичче — калаканинчен аслăрах, пĕр вар-юнтан тухнă арçын е арçын ача. Çавăн пекех ку ăнлавпа ашшĕн шăллĕне те палăртаççĕ.
  • Шăллăм — калаканнинчен çамрăкрах, пĕр юн-вартан пулнă ар. Хăш чухне шӳтлев сĕмĕпе ют арçын ачасене, кĕçĕнреххисене, йăпатса çывăхлатма та усă кураççĕ.
  • Аппа — калаканничен аслăрах хĕр. Ку сăмаха калаканни хăйĕнчен аслăрах хĕрарăмсене хисеплесе чĕнме те усă курма пултарать.
  • Йăмăк — калаканнинчен кĕçĕнрех, пĕр юн-вартан пулнă хĕр.
  • Мăнук — тăван ачан (ывăлăн е хĕрĕн) ачи.
  • Кинемей — атте пиччĕшĕн (мучин) арăмĕ. Çаплах, палламан ватă хĕрарăм
  • Мучи — (калаканнин): ашшĕн пиччĕшĕ. Çаплах, ватă та хисеплĕ ар.
  • Мăнак — калаканнишĕн ашшĕн е амăшĕн аппăшĕ пулать.
  • Кукка — калакннишĕн: амăшĕн пиччĕшĕ е шăллĕ.
  • Тете — пичче сăмахпа пĕр пĕлтерĕшлĕ.
  • Акай — упăшкан аппăшĕ.
  • Мăн асатте — (калаканнишĕн) аслашшĕн ашшĕ
  • Мăн асанне — (калаканнишĕн) асламĕшĕн (ашшĕн амăшĕн) амăшĕ.
  • Мăн кукаçи — (калаканнишĕн) кукаçин(амăшĕн ашшĕ.
  • Мăн куками —(калаканнишĕн) кукамайăн (амăшĕн амăшĕ) амăшĕ.
  • Мăн мăнук —(калаканнишĕн) ывăлĕн е хĕрĕн ачин ачи.
  • Мăн кукка — (калаканнишĕн) мăн кукамайăн пиччĕшĕ е шăллĕ.

Çурма тăвансем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çурма тăвансем - е юнпа, е варпа çыхăннă, пĕр йышпа пурăнакан çынсем. Çурма тăвансен çыхăнăвĕнче ашшĕпе амăшĕнчен пĕри кăна тач тăван пулать.

  • Амаçури — (калаканнишĕн) тăван мар амăшĕ.
  • Аçаçури — (калаканнишĕн) тăван мар ашшĕ.
  • Амаçура ывăл — (калаканнишĕн) тăван ашшĕпе амаçури арçын ачи, амаçурин калаканнин ашшĕне качча тухичченхи арçын ачи.
  • Амаçура хĕр — (калаканнишĕн) тăван ашшĕпе амаçури арçын хĕрачи, амаçурин калаканнин ашшĕнче качча тухичченхи хĕрачи.
  • Аçаçура ывăл — (калаканнишĕн) тăван амăшĕпе аçаçура арçын ачи, аçаçуран калаканнин килне кĕричченхи арçын ачи.
  • Аçаçура хĕр — (калаканнишĕн) тăван амăшĕпе аçаçура хĕрачи, аçаçуран калаканнин килне кĕричченхи хĕрачи.

Тăвансем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тăвансем - çĕнĕ çемье (йыш) çаврăннăран çывăхланнă çынсем.

  • Кин — ывăлăн е шăллăмăн арăмĕ.
  • Кĕрӳ — хĕрĕн упăшки, йăмăкăн упăшки, упăшка йăмăкĕн упăшки
  • Килтĕм — арăмĕ патне пурăнма куçнă кĕрӳ.
  • Хуняма — упăшкан е арăмăн амăшĕ.
  • Хунаçи — арăмăн е упăшкан ашшĕ.
  • Пăянам — упăшкан амăшĕ.
  • Пăятам — упăшкан ашшĕ
  • Пăяхам — упăшкан пиччĕшĕ.
  • Ӗçкей — упăшкан пиччĕшĕ.
  • Ывăлсем — упăшкан шăллĕ.
  • Хĕрсем — упăшкан калаканнинчен кĕçĕнрех йăмăкĕ.
  • Вăталăх хĕрсем — арăмшăн: упăшкан арăмĕпе пĕр тантăш аппăшĕ е йăмăкĕ.
  • Аслă хĕрсем — арăмшăн: упăшкан арăмĕнчен аслăрах аппăшĕ.
  • Йысна — калаканнишĕн: аппан упăшки.
  • Хăта — çĕнĕ мăшăрăн ик енĕнчи арçынсем. Ик ен те кил пуçĕсене тата ытти арçинсене çапла хисепленĕ.
  • Тăхлач — çĕнĕ мăшăрăн ик енĕнчи хĕрарăмсем. Ик ен те тепĕр енчи хĕрарăмсене тăхлачă ятпа хисепленĕ.
  • килтĕш — пиччĕшĕн е шăллĕн арăмĕ.
  • Пуçана — арăмăн аппăшĕн е йăмăкĕн упăшки.
  • Пултăр — арăмăн шăллĕ.
  • Хĕр пултăр — арăмăн йăмăкĕ.
  • Хунчăкам — арăмăн пиччĕшĕ.
  • Хунякам — арăмăн аппăшĕ.
  • Инке — 1. Инке - пиччен арăмĕ.

Тăванлăха пĕлтермен сăмахсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тăванлăх пĕлтермен сăмахсем хутшăнусене кăтартса паракан сăмахсем шутланаççĕ. Вĕсенчен хăшĕсем тачă çыхăнăва кăтартаççĕ пулсан та тăванлăха палăртакан сăмахсем пулмаççĕ, мĕншĕн тесен ку сăмахсем çынсен çыхăнăвĕсен хальхи лару-тăрăвне кăтартакан сăмахсем шутланаççĕ. Унсăр пуçне ку ушкăна кĕрекен сăмахсем шутне юнпа-варпа е йыш çаврăннипе çыхăнман ăнланусене те кĕртнĕ.

  • Упăшка — арăмĕпе пĕр çемье çавăрнă арçын.
  • Арăм — упăшкипе пĕр çемье çавăрнă хĕрарăм.
  • Мăшăр — упăшкана е арăма пĕлтерет, çавăн пекех вĕсене иккĕшне пĕрле те.
  • Ывăл — мăшăр (упăшкипе арăмĕ) çуратса ӳстерекен ар.
  • Хĕр — мăшăр (упăшкипе арăмĕ) çуратса ӳстерекен ама çын.
  • Каччă — авланма вăхăт çитнĕ çамрăк арçын.
  • Суя амăшĕ — ача пулман мăшăр валли варта эмбрионтан ача ÿстерсе çуратнă хĕрарăм.
  • Хĕрупраç — качча тухма вăхăт çитнĕ хĕр е хĕрсем.
  • Пике — илемлĕ, капăр тумланма юратакан хĕр.
  • Евчĕ — 1. хĕре качча илме каччă патĕнчен ятарласа хĕр ашшĕ-амăшĕпе калаçса пăхма каякан çын (ытларах чухне - хĕрарăм). 2. (е евчĕ тăхлач, евчĕ хăта) - çамрăк мăшăра пĕрлештерме калаçса татăлма пултарнă хĕрарăм е арçын. Хăна кĕрекинче кун пек пултаруллă çынсем ытти тăвансемпе танах ларма пултарнă.
  • Ентеш — пĕр тăрăхра е пĕр енре пурăнакан çынсем хăйсене ыттисенчен уйăрма пулăшакан ăнлав.
  • Янташ
  • Хамăръял — пĕр ялта пурнакан е пурăннă çынсем пĕр-пĕрне хисеплесе чĕнни.
  • Кӳршĕ — юнашар çуртра е хваттерте пурнакан çын.
  • Пускил — юнашар çуртсенчен е хваттерсенчен пĕринче пурăнакан çын.
  • Урçа — арăмĕ вилнĕ пирки пĕччен пурăнакан арçын.
  • Хусах — авланмасăр кил-çурт тытса е ашшĕ-амăшĕпе пурăнакан арçын.
  • Тăлăх арăм — упăшки вилнĕрен пĕччен пурăнакан хĕрарăм.
  • Усрав ача — ашшĕ-амăшĕ вилнĕ пирки пĕр-пĕр киле пăхса ӳстерме илĕ ача.
  • Хресне атте — калаканнишĕн: Христос тĕне кĕртнĕ чухне хăйне турăш умĕнче тытса тăнă арçын.
  • Хресне анне — калаканнишĕн: Христос тĕне кĕртнĕ чухне хăйне турăш умĕнче тытса тăнă хĕрарăм.
  • Тетке — калаканнишĕн: пĕчĕк чухне хăйне пăхса ӳстерме пулăшнă çын.
  • Сĕт амăшĕ — кăкăр ачине, тăван амăшĕн сĕчĕ пулман пирки, ĕмкĕччен кăкăр парса ӳстернĕ хĕрарăм.
  • Хресне ывăл — калаканнишĕн: хăй турăш умĕнче тытнă ывăл ача.
  • Хресне хĕр — калаканнишĕн: хăй турăш умĕнче тытнă хĕрача.
  • Вырслапай (кумаппа, кумапи) — калаканнишĕн: Христос тĕнне кĕртнĕ чухне хăйне турăш умĕнче тытса тăнă хĕрарăм.
  • Вырслати (кумати, куматте) — калаканнишĕн: Христос тĕне кĕртнĕ чухне хăйне турăш умĕнче тытса тăнă арçын.
  • Кум — ашшĕ-амăшшĕн: ачине турăш умĕнче тытнă арçын. Ку арçын тата унăн арăмĕ ача ашшĕне кум сăмахпах хисеплет.
  • Кума — ашшĕ-амăшшĕн: ачине турăш умĕнче тытнă хĕрарăм. Ку хĕрарăм тата унăн упăшки ача ашшĕне кум сăмахпах хисеплет.
  • Хăйматлăх — авланакан каччăн хăнасене пăхма пулăшакан тусĕ е тăванĕ.
  • Хăйматлăх атте — туй кĕрекине хĕрĕн е каччăн вăхăтсăр çĕре кĕнĕ тăван ашшĕ вырăнне лартнă арçын.
  • Хăйматлăх анне — туй кĕрекине хĕрĕн е каччăн вăхăтсăр çĕре кĕнĕ тăван амăшĕ вырăнне лартнă хĕрарăм.
  • Пичче тус — калаканнишĕн: сĕт амăшĕн аслă ывăлĕ.
  • Шăллăм тус — калаканнишĕн: сĕт амăшĕн кĕçĕн ывăлĕ.
  • Аппа тус — калаканнишĕн: сĕт амăшĕн аслă хĕрĕ.
  • Йăмăк тус — калаканнишĕн: сĕт амăшĕн кĕçĕн хĕрĕ.
  • Еркĕн (еркĕш) — арăм е упăшка пур çĕртех ар çыхăнăвĕнче тăракан арçын е хĕрарăм.
  • Эпи — йывăр çынсене ача çуратма пулăшакан.
  • Тантăш — пĕр вăхăтарах çуралнă çын.

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]