Атянин Фёдор Семёнович

Фёдор Атянин
	Фёдор Атянин
Çуралнă вăхăт:	1970, çĕртме, 6 (19)
Çуралнă вырăн:	Муромка, Анатри Ломов уесĕ, Пенза кĕперни, Раççей империйĕ
Вилнĕ вăхăт:	1975, çурла, 8 (65 çул)
Вилнĕ вырăн:	Саранск, РСФСР, СССР
Гражданлăх:	СССР
Ĕçлев тĕсĕ:	раççей, мăкшă çыравçи, раççей, совет, мăкшă ача-пăча çыравçи, драматургĕ, журналисчĕ
Тĕлĕ:	проза, поэзи
Жанр:	сăвă, юрă, поэма, калав, повеç, юмах, пьеса
Ĕçсен чĕлхи:	мăкшă чĕлхи
Дебют:	«Тунда» («Çуркунне»; 1938) сăвă

Фёдор Семёнович Атя́нин (6.6.1910, Мордва Муромки, Пенза кĕперни (халĕ — Широкоис ял канашĕ, Мăкшă районĕ, Пенза облаçĕ) — 8.8.1975, Саранск) — мăкшă совет çыравçи, журналисчĕ, драматургĕ.

Биографи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1910 çулхи çĕртмен 6-мĕшĕнче ялта çуралнă. Пĕчĕкренех ашшĕ-амăшĕсĕр тăрса юлнă, тăлăх ачасен çуртĕнче ӳснĕ^[1].

Вунтăватă çултанпа атă ăсти патĕнче ĕçленĕ. Портра вăй хунă, 1927—1929 çулсенче — Донбассра шахтăра тăрăшнă^[1].

1932 çулта Мордва рабфакĕнче вĕреннĕ, 1939 çулта — Мускаври Подбельский ячĕллĕ çыхăну академинче^[2] «вăрçă инженерĕ»^[1] ăстаçăлăха алла илнĕ. 1939 - 1944 çулсенче Хĕрлĕ Çарта хĕсметре тăнă^[2]. Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçинче тăван çĕршыва хӳтĕленĕ^[3] ^[4]. Демобилизаци хыççăн А. Луначарский ячĕллĕ театр ӳнерĕн институтĕнче мăкшă чĕлхине вĕрентнĕ. 1948 çулта Саранска куçнă, республикăри «Мокшень правда» тата «Молодой ленинец» хаçатсенче тăрăшнă^[1].

1975 çулхи çурлан 8-мĕшĕнче Саранск хулинче вилнĕ^[1]^[5]. Ф. С. Атянин вилтăпри Саранскри 1 № -лĕ çăва çинче, республикăра культура еткерлĕхĕн объекчĕ шутланать^[6].

Пултарулăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Суйланă хайлăвĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

сăвăлла повеçсем

«Шадось ушедсь» («Пăр таранчĕ», 1959)
«Варьхмодема ланга» («Шурăмпуç», 1962)

повеçсем

«Мзярда кенерихть марьхне» («Панулми пиçсен», 1963)
«Крута куцемат» («Чăнкă картлашкасем», 1962—1963)

драма-халап

«Атямсь кельги мокшень стирь» («Аслатин çураçнă хĕрĕ», 1965; лартнă - 1967)

кĕнекесем

«Мазы пинге» (Асăнмалла самант, 1954)
«Сельведь-богатырь» (Паттăр куççулĕ, 1956) — ачасем валли калавсемпе повеçсем
«Пусма панчф» (Чечек пуххи, 1956) — ачасем валли калавсемпе повеçсем
«Тунда» (Весна, 1958)
«Наваждения шобдава» (1970)

вырăсла куçарнисем

Чудо над Мокшей. — Саранск, 1958
Богатырская трава. — М., 1964
Серебряное озеро. — Саранск, 1968
В новогоднюю ночь. — Саранск, 1973.

Асăнмалăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Саранскра, Ф. С. Атянин пурăннă Совет урамĕнчи 47-мĕш çурт^[7], çине мемориал хăмине лартнă^[5].
Ф. С. Атянин архивĕ, кунта 60 ытла экспонат (фотографисем, документсем, кĕнекесем) упранать. 1979 çулта С. И. Атянинăн арăмĕ Мордва Республикин И. Д. Воронин ячĕллĕ пĕрлештернĕ тăван ене тĕпчекен музейне парнеленĕ^[8].

Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Мордовия. Кто есть кто: Энциклопедический словарь-справочник. — Саранск, 2000.
Савин О. М. Атянин Федор Семенович // Пензенская энциклопедия. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2001.

Комментарисем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

^ ¹^,²^,³^,⁴^тата⁵ Библиотека мордовской литературы, {{{2}}}
^ ¹^тата² Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок бек не указан текст
^ Память народа
^ Полежаева А. И Роль музея А. И. Полежаева в сохранении и популяризации военных страниц биографий мордовских писателей и журналистов (выр.). Патриоты Мордовии (2018-04-25). Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.
^ ¹^тата² «Куда делась мемориальная доска?» (выр.). Новости Мордовии и Саранска (2011-06-06). Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.
^ Постановление Совета министров Мордовской АССР от 28.08.1989 г. № 218 «Об улучшении постановки дела охраны, эксплуатации и учета памятников истории и культуры Мордовской АССР» [Реестр объектов культурного наследия Республики Мордовия (выр.). Мегалекции. Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.].
^ Советская ул. (1918), бывш. Базарная (выр.). Саранск — столица Республики Мордовия. Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.
^ Самаркина Г. С Юбилейные даты (выр.). Мордовский республиканский объединенный краеведческий музей им. И. Д. Воронина (2010-06-18). çăлкуçран архивланă 3 Юпа уйӑхӗн 2018. Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Атянин Федор Семенович (выр.). Библиотека мордовской литературы. Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.

[бмл-1] ¹^,²^,³^,⁴^тата⁵ Библиотека мордовской литературы, {{{2}}}

[бек-2] ¹^тата² Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок бек не указан текст

[3] Память народа

[4] Полежаева А. И Роль музея А. И. Полежаева в сохранении и популяризации военных страниц биографий мордовских писателей и журналистов (выр.). Патриоты Мордовии (2018-04-25). Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.

[нмс-5] ¹^тата² «Куда делась мемориальная доска?» (выр.). Новости Мордовии и Саранска (2011-06-06). Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.

[6] Постановление Совета министров Мордовской АССР от 28.08.1989 г. № 218 «Об улучшении постановки дела охраны, эксплуатации и учета памятников истории и культуры Мордовской АССР» [Реестр объектов культурного наследия Республики Мордовия (выр.). Мегалекции. Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.].

[7] Советская ул. (1918), бывш. Базарная (выр.). Саранск — столица Республики Мордовия. Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.

[8] Самаркина Г. С Юбилейные даты (выр.). Мордовский республиканский объединенный краеведческий музей им. И. Д. Воронина (2010-06-18). çăлкуçран архивланă 3 Юпа уйӑхӗн 2018. Тĕрĕсленĕ 2 Юпа уйӑхӗн 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]