Вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр

«Вышкайсăр çĕнĕ» ыйтни кунта куçать; çавăн пекех урăх пĕлтерĕшсене пăхăр.

Вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр е Вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр хыпса илни — çăлтăр сасартăк хăйĕн ялтăравне 4—8 рет чухлĕ (10—20 çăлтăр капĕ чухлĕ) ÿстеррсе малалла самаях майĕпен çавна чакарни^[1]^[2].

Çавăн пекех

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

^ Цветков Д. Ю. Сверхновые Звезды.
^ Сверхновые звёзды

Литература

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Шкловский И. С. Вселенная, жизнь, разум. — 6-е изд., доп.— М.: Наука, 1987. — 320 с.
Handbook of Supernovae / Alsabti, Athem W., Murdin, Paul (Eds.). — Springer International Publishing, 2017. — 2727 с. — ISBN 978-3-319-21845-8.

Каçăсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Цветков Д. Ю. Сверхновые Звезды — современный обзор сверхновых звёзд.
Попов С. Б. Как взрываются похудевшие сверхгиганты? — подробная модель вспышки сверхновой II-го типа.
Левин А. Космические Бомбы // «Популярная механика» №8, 2007
Грин Д. А., Стивенсон Р. Ф. Исторические сверхновые // Астронет
Сверхъяркие сверхновые (superluminous supernovae): Самая далёкая и яркая вспышка сверхновой шокировала астрономов // "Вести.Наука", 23 декабря 2013
List of Supernovae, CBAT IAU(акăлч.)

п • с • т Çăлтăрсем
Эволюци	Йĕркеленӳ • Тĕп умлăн-хыçлăнлăхченхи çăлтăрсем • Тĕп умлăн-хыçлăнлăх • Горизонталлĕ турат • Гигантсен асимптотăлла турачĕ • Тăнăçсăрлăх ярăмĕ • Хĕрлĕ çăралу • Планетăлла тĕтрелĕх • Протопланетăлла тĕтрелĕх • Йăмăх сенкер улшăнуллă çăлтăр • Вольф — Райе çăлтăрĕ • Псевдо-вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр • Вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр • Гиперçĕнĕ çăлтăр • Герцшпрунг-Рассел диаграмми • Çăлтăрла популяци

Протоçăлтăрсем	Молекула пĕлĕчĕ • ГБок глобули • çăлтăрла çамрăк объектсем • Хербиг — Аро объекчĕ • Хаяси трекĕ • Хаяси чикки • Хеньи трекĕ • Орионла улшăнуллăскер (T Вăкăр çăлтăр • Фуор) • Хербиг çăлтăрĕ (Ae/Be)

Çăлтăрсен тĕсĕсем	Субкарлик • Карликсем (Хĕрлĕ • Сарă • Оранжă • Сенкер) • Субгигант • Гигантсем (Хĕрлĕ гигант • Сенкер гигант • Йăмăх гигант) • Вышкайсăр гигант (Хĕрлĕ вышкайсăр гигант • Сарă вышкайсăр гигант • Сенкер вышкайсăр гигант) • Гипергигант (Сарă гипергигант) • Сивĕннĕ сенкер çăлтăр • Йăлхахла çăлтăр • Кăмрăкамăшла çăлтăр (Метинлă çăлтăр) • Барийле çăлтăр • S тĕслĕ çăлтăр • Пекулярла çăлтăр • Технецийле çăлтăр • Чĕркĕмĕлле-марганецла çăлтăр • Улшăнуллă çăлтăр

Юхăннă çăлтăрсем	Шурă карлик • Хура карлик • Нейтронла çăлтăр (Пульсар: (Радиопульсар • Рентгенла пульсар) • Магнетар: (Аномаллĕ Рентгенла пульсар • Çине-çине пулакан çемçе гамма-çиçевсен çăлкуçĕ • Чаплă çиччĕлĕх • Çаврăнан радиотранзиент) • Хура хăвăл • Компактлă çăлтăр (Экзотикăлла çăлтăр • Кваркла çăлтăр • Преонла çăлтăр • Q-çăлтăр) • Тимĕр çăлтăр

Çăлтарçумла объектсем	Хăмăр карлик • Субхăмăр карлик • Планетар

Çăлтăрсен тытăмĕ	Çăлтăр тĕшĕ • Конвекци зони • Пайăрка зони • Фотосфера • Хромосфера • Çăлтăр кăшăлĕ • Çăлтăр çилĕ • Çăлтăр çиллин хăмпи • Металлăх • Çăлтăрăн магнитла уйĕ • Астросейсмологи • Хĕвелĕнни евĕр осцилляцисем • Эддингтон чикки

Çăлтăрсенчи нуклеосинтез	s-процесс • r-процесс • p-процесс • rp-процесс • Альфа-процесс • Виççĕлле гелийле реакци • Протон-протон циклĕ • Кăмрăкамăш-азот циклĕ • Гелийле çиçев • Кăмрăкамăш çунни • Кăмрăкамăш детонацийĕ • Йӳçамăш çунни • Неон çунни • Кремний çунни

Çăлтăрсен палăрăмĕсем	Спектрла клас • Эффективлă температура • Çăлтăр кинематики (Харпăр куçăмĕ) • Кĕтесле хăвăртлăх • Микротурбулентлăх • Хĕвел масси • Планетăсен системи • Çăлтăрсен çаврăнăвĕ • Çăлтăрсен системи (Иккĕлле çăлтăр • Хутлавлăхла çăлтăр) • Çăлтăр динамики • UBV-фотометри • Çăлтăрсене паллă тăвасси • Çăлтăрла кап (Çăлтăрла абсолютлă кап)

Çăлтăрсен ят-йышĕ	Çăлтăр ячĕсен ят-йышĕ • Пысăк çăлтăрсен ят-йышĕ • Пысăк мар çăлтăрсен ят-йышĕ • Пысăк çăлтăрсен ят-йышĕ • Чи йăмăх çăлтăрсен ят-йышĕ • Чи хăват çăлтăрсен ят-йышĕ • Çывăхри çăлтăрсен ят-йышĕ • Хăмăр карликсен ят-йышĕ • Çăлтăр астрономин хронологийĕ
Категори:Çăлтăрсем

п • с • т Çăлтăрсен спектрла классификацийĕ
Спектрла тĕп классем	O • B • A • F • G • K • M

Спектрла хушма классем	W (Вольф — Райе çăлтăрĕсем) • С (кăмрăкамăшла çăлтăрсем) • S (цирконийле çăлтăрсем) • L, T, Y (хăмăр карликсем) • D (шурă карликсем) • P (планетăлла тĕтрелĕхсем) • Q (çĕнĕ çăлтăрсем) • SN (вышкайсăр çĕнĕ çăлтăрсем)

Çутатаслăх класĕсем	Гипергигантсем • Вышкайсăр гигантсем (Сенкеррисем • Саррисем • Хĕрлисем) • Йăмăх гигантсем • Гигантсем (Сенкеррисем • Саррисем • Хĕрлисем) • Субгигантсем • Тĕп умлăн-хыçлăнлăхри çăлтăрсем (карликсем) (O • B • A • F • G (сарă карлик) • K (оранжă карлик) • M (хĕрлĕ карлик)) • Субкарликсем (O • B • Сивлек субкарликсем) • Шурă карликсем