Хура хăвăл


«Хаббл» телескоп витĕр сăнанă ӳкерчĕк: Хастар галактика M87. Галактика тĕшшинче хура хăвăл пулма пултарать. Сăн çинче 5 пин çутă çулталакĕ тăршшĕ релятиви юхăвĕ
Хура хăвăл —уçлăх-вăхăтăн çав тери вăйлă гравитаци туртăмĕллĕ пайĕ, унăн таврашĕнчен çутă хăвăртлăхĕпе куçакан объектсем те (çав шутра çутăн хăйĕн кванчĕсем те) уйрăлса каяймаççĕ.
Çак пайăн чиккисене пулăмсен горизончĕ, унăн хапин виçине гравитаци радиусĕ теççĕ. Сферăлла симметриллĕ хура хăвăл чухне çав виçе Шварцшильд радиусĕ ятпа паллă, вăл çак формулăпа палăрăнать:
- ,
кунта c — çутă хăвăртлăхĕ, M — хура хăвăл масси, G — гравитаци константти.
Хура хăвăлсем пирки пĕлӳн кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Пĕлӳ кун-çулĕнче виççĕ тапхăра палăртаççĕ:
Мичелăн «хура хăвăлĕ»[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Мичелл хыççăн, Шварцшильд патнелле[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хура хăвăлсем валли Эйнштейн танлаштарăвесен тупсăмĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Шварцшильд шутлани[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Райсснер — Нордстрём шутлани[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Керр шутлани[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Керр — Ньюмен шутлани[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Термодинамика тата хура хăвăлсем пăсланса пĕтни[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хура хăвăла ӳкни[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хĕлĕхсен теорин моделĕпе[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хура хăвăлсем Çут Тĕнчере[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- А. М. Черепащук. Чёрные дыры во Вселенной. — Век 2, 2005. — (Наука сегодня). — 2500 экз. — ISBN 5-85099-149-2
- И. Д. Новиков, В. П. Фролов. Чёрные дыры во Вселенной // Успехи физических наук. — 2001. — Т. 131. — № 3. — С. 307—324.
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
![]() |
Хура хăвăл Викиампарта? |
---|---|
![]() |
Хура хăвăл Викихыпарта? |
- Чёрные дыры - что это. Описание. Фото. Архивленĕ 24 Утӑ уйӑхӗн 2014 çулта.
- Чёрные дыры — статья в Физической энциклопедии
- У. Дж. Кауфман. Космические рубежи теории относительности (главы из книги)
- Scientific.ru - "Сколько ангелов может танцевать на булавочной головке?" - Термодинамика чёрных дыр
- habrahabr.ru - Падаем в чёрную дыру
- Чёрные дыры и структура пространства-времени Хуан Малдасена (Juan Maldacena), Институт высших исследований, Школа естественных наук, Принстон, Нью-Джерси, США
- Большой адронный коллайдер (БАК) и чёрные дыры Архивленĕ 29 Ҫу уйӑхӗн 2012 çулта.
- Программа для визуализации полетов вокруг черной дыры Архивленĕ 16 Юпа уйӑхӗн 2010 çулта.
- Научно-познавательный фильм о возникновении «Чёрных дыр» Архивленĕ 6 Пуш уйӑхӗн 2016 çулта. (видео)
- Анатолий Черепащук. "Новые формы материи во Вселенной. Оптические исследования рентгеновских двойных звездных систем, ч. 2" Архивленĕ 15 Утӑ уйӑхӗн 2014 çулта., цикл лекций «ACADEMIA» (видео)
- Южно-европейская Обсерватория — Исследование черной дыры в центре Млечного Пути (видео)
- Сверхмассивные чёрные дыры - док. фильм BBC Horizon, посвящённый сверхмассивным чёрным дырам, находящимся в центре галактик Архивленĕ 1 Раштав уйӑхӗн 2010 çулта. (видео)
- Астрономы впервые увидели, как черная дыра разорвала звезду РИА Новости, 17 июня 2011
Çăлтăрсем |
|
---|---|
Эволюци |
Ĕлкĕленӳ • Звёзды до главной последовательности • Тĕп умлă-хыçлăх • Горизонт турачĕ • Гигантсен асимптотика турачĕ • Тăнăçсăрлăх ярăмĕ • Хĕрлĕ сгущение • Планета тĕтрелĕхĕ • Протопланета тĕтрелĕхĕ • Йăмăх кăвак переменные • Вольф — Райе çăлтăрĕ • Псевдосверхновая • Сверхновая звезда • Гиперçĕнĕ çăлтăр • Герцшпрунг-Рассел диаграмми • Звёздное население |
Протоçăлтăрсем | |
Çăлтăрсен тĕсĕсем |
Субкарлик • Карликсем (Хĕрлĕ • Сарă • Хĕрлĕ сарă • Кăвак) • Субгигант • Гигантсем (Хĕрлĕ гигант • Кăвак гигант • Йăмăх гигант) • Сверхгиганты (Хĕрлĕ сверхгигант • Сарă сверхгигант • Кăвак сверхгигант) • Гипергиганты (Сарă гипергигант) • Сивĕннĕ кăвак çăлтăрсем • Оболочечная звезда • Углерод çăлтăрĕ (Метин çăлтăрĕ) • Бари çăлтăрĕ • S тĕслĕ çăлтăр • Пекуляр çăлтарĕ • Технеци çăлтăрĕ • Ртуть-марганец çăлтăрĕ • Улшăнуллă çăлтăр |
Çăлтăр каяшĕсем |
Шурă карлик • Хура карлик • Нейтрон çăлтарĕ (Пульсар: (Радиопульсар • Рентген пульсарĕ) • Магнетар: (Аномальле рентген пульсарĕ • Источник мягких повторяющихся гамма-всплесков) • Великолепная семёрка • Çаврăнан радиотранзиент) • Çăлтăр массин хура хăвăлĕ • Тачă çăлтăр (Экзотика çăлтăрĕ • Кварк çăлтăрĕ • Преон çăлтăрĕ • Q-çăлтăр) • Тимĕр çăлтăр |
«Пиçмен çăлтăрсем» | |
Çăлтăрсен тытăмĕ | |
Çăлтăр нуклеосинтезĕ | |
Çăлтăрсен пахалăхĕ |
Спектр класĕ • Эффективлă температура • Çăлтăр кинематики (Харпăр куçăмĕ • Кĕтеслĕ хăвăртлăх) • Микротурбулентлăх • Хĕвел масси • Планетăсен системи • Çăлтăрсен çаврăнăвĕ • Çăлтăрсен системи (Иккĕллĕ çăлтăр • Кратная звезда) • Çăлтăр динамики • UBV-фотометри • Обозначения звёзд • Звёздная величина (Абсолютная звёздная величина) |
Çăлтăрсен ят-йышĕ | |
Категори:Çăлтăрсем |