Хура хăвăл

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, пăхăр Хура хăвăл (пĕлтерĕшсем).

«Хаббл» телескоп витĕр сăнанă ӳкерчĕк: Хастар галактика M87. Галактика тĕшшинче хура хăвăл пулма пултарать. Сăн çинче 5 пин çутă çулталакĕ тăршшĕ релятиви юхăвĕ

Пĕрлехи релятивизм теорийĕ

$G_{\mu \nu }+\Lambda g_{\mu \nu }={8\pi G \over c^{4}}T_{\mu \nu }\,$

Гравитаци Математикăра ăнлантарни Космологи Фундаментри принципсем Ятарлă релятивизм теорийĕ • Уçлăх-вăхăт • Эквивалентлĕх принципĕ • Тĕнчери касă йĕрĕ • Псевдориман нумай евĕрлĕхĕ Пулăмсем ПРТ Кеплер тĕллени • Гравитацие линзăлани • Гравитаци хумĕ • Увлечение инерциальных систем отсчёта Расхождение геодезических Пулнисен горизончĕ Гравитаци сингулярлăхĕ Хура хăвăл • Шурă хăвăл Космологи сингулярлăхĕ Гравитомагнетизм Танлантнисем Эйнштейн танлатнисем • Космологири константа • Ансатланă ПРТ • Постньютон формализмĕ Теорие аталантарни Параметрланă постньютон формализмĕ • Калуцы — Клейн евĕр теорисем • Квантланă гравитаци • Альтернациллĕ теорисем Тупсăмсем Тĕп-тĕрĕс тупсăмсем: Шварцшильд • Райсснер — Нордстрём • Керр • Керр — Ньюмен • Гёдель • Казнер • Фридман — Леметр — Робертсон — Уокер Патнелле тупсăмсем: Постньютон формализмĕ • Хумханусен ковариантлă теорийĕ • Хисепсен релятивизмĕ Журналсем General Relativity and Gravitation • Classical and Quantum Gravity • Гравитаци тата космологи • Living Reviews in Relativity Паллă ăсчахсем Эйнштейн • Минковский • Шварцшильд • Леметр • Эддингтон • Фридман • Фок • Керр • Чандрасекар • Пенроуз Хокинг тата урăххисем…

Çавăн пекех «Физика порталĕ»

Хура хăвăл — çав тери хăватлă гравитаци туртăмĕллĕ уçлăх-вăхăтăн облаçĕ, унăн таврашĕнчен çутă хăвăртлăхĕпе куçакан (çав шутра çутăн хăйĕн кванчĕсем те) объктсем те уйрăлса каяймаççĕ.

Çак облаçĕн чиккисене пулăмсен горизончĕ, унăн пахалăх виçине гравитаци радиусĕ теççĕ. Вăл сфера симметриллĕ хура хăвăлăн ахаль чухне Шварцшильд радиусĕпе танлашать:

$r_{s}={2\,GM \over c^{2}}$,

где c — çутă хăвăртлăхĕ, M — кĕлетке йывăрăшĕ, G — гравитаци константи.

Хура хăвăлсем пирки пĕлӳн кун-çулĕ

Пĕлӳ кун-çулĕнче виççĕ тапхăра палăртаççĕ:

Хура хăвăлсем валли Эйнштейн танлаштарăвесен тупсăмĕсем

Шварцшильд шутлани

Сăнарçă ĕçĕ: хура хăвăл тавра çаврăнакан вĕрӳ плазмăн аккреци дискĕ.

Çавăн пекех пăхăр

• OJ 287
• Шурă хăвăл
• en:Gravastar

Вуламалли

• А. М. Черепащук. Чёрные дыры во Вселенной. — Век 2, 2005. — (Наука сегодня). — 2500 экз. — ISBN 5-85099-149-2
• И. Д. Новиков, В. П. Фролов. Чёрные дыры во Вселенной // Успехи физических наук. — 2001. — Т. 131. — № 3. — С. 307—324.

Каçăсем

• Чёрные дыры - что это. Описание. Фото.
• Чёрные дыры — статья в Физической энциклопедии
• У. Дж. Кауфман. Космические рубежи теории относительности (главы из книги)
• Scientific.ru - "Сколько ангелов может танцевать на булавочной головке?" - Термодинамика чёрных дыр
• habrahabr.ru - Падаем в чёрную дыру
• Чёрные дыры и структура пространства-времени Хуан Малдасена (Juan Maldacena), Институт высших исследований, Школа естественных наук, Принстон, Нью-Джерси, США
• Большой адронный коллайдер (БАК) и чёрные дыры
• Программа для визуализации полетов вокруг черной дыры
• Научно-познавательный фильм о возникновении «Чёрных дыр» (видео)
• Анатолий Черепащук. "Новые формы материи во Вселенной. Оптические исследования рентгеновских двойных звездных систем, ч. 2", цикл лекций «ACADEMIA» (видео)
• Южно-европейская Обсерватория — Исследование черной дыры в центре Млечного Пути (видео)
• Сверхмассивные чёрные дыры - док. фильм BBC Horizon, посвящённый сверхмассивным чёрным дырам, находящимся в центре галактик (видео)
• Астрономы впервые увидели, как черная дыра разорвала звезду РИА Новости, 17 июня 2011