Хура хăвăл

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, пăхăр Хура хăвăл (пĕлтерĕшсем).

«Хаббл» телескоп витĕр сăнанă ӳкерчĕк: Хастар галактика M87. Галактика тĕшшинче хура хăвăл пулма пултарать. Сăн çинче 5 пин çутă çулталакĕ тăршшĕ релятиви юхăвĕ

Танлаштарулăхăн пĕтĕмĕшле теорийĕ

$G_{\mu \nu }+\Lambda g_{\mu \nu }={8\pi G \over c^{4}}T_{\mu \nu }\,$

Гравитаци Математикăлла кăтартни Космологи Никĕсри принципсем Танлаштарулăхăн ятарлă теорийĕ • Уçлăх-вăхăт • Эквивалентлăх принципĕ • Тĕнчелле йĕр • Псевдо-Риманла нумайсăнарлăх Пулăмсем ПРТ Кеплер тĕллевчĕкĕ • Гравитацие линзăлани • Гравитаци хумĕсем • Инерциаллă пуçлав тытăмĕсем сĕтĕрĕнни Геодезилле йĕрсен девиацийĕ Пулăмсен горизончĕ Гравитацилле сингулярлăх Хура хăвăл • Шурă хăвăл Космологилле сингулярлăх Гравитомагнетизм Танлăхсем Эйнштейн танлăхĕсем • Космологилле константтă • Линилетнĕ ПРТ • Пост-Ньютонла формализм Теорие аталантарни Параметрланă пост-Ньютонла формализм • Калуцы — Клейн евĕр теорисем • Квантла гравитаци • Альтернативăлла теорисем Тупсăмсем Тĕллĕхлĕ тупсăмсем: Шварцшильд • Райсснер — Нордстрём • Керр • Керр — Ньюмен • Гёдель • Казнер • Фридман — Леметр — Робертсон — Уокер Çывхартавлă тупсăмсем: Пост-Ньютонла формализм • Пăрăнусен ковариантлă теорийĕ • Хисепсен релятивизмĕ Журналсем General Relativity and Gravitation • Classical and Quantum Gravity • Гравитаци тата космологи • Living Reviews in Relativity Паллă ăсчахсем Эйнштейн • Минковски • Шварцшильд • Леметр • Эддингтон • Фридман • Фок • Керр • Чандрасекар • Пенроуз Хокинг тата урăххисем…

Çавăн пекех «Физика порталĕ»

Хура хăвăл —уçлăх-вăхăтăн çав тери вăйлă гравитаци туртăмĕллĕ пайĕ, унăн таврашĕнчен çутă хăвăртлăхĕпе куçакан объектсем те (çав шутра çутăн хăйĕн кванчĕсем те) уйрăлса каяймаççĕ.

Çак пайăн чиккисене пулăмсен горизончĕ, унăн хапин виçине гравитаци радиусĕ теççĕ. Сферăлла симметриллĕ хура хăвăл чухне çав виçе Шварцшильд радиусĕ ятпа паллă, вăл çак формулăпа палăрăнать:

$r_{s}={2\,GM \over c^{2}}$,

кунта c — çутă хăвăртлăхĕ, M — хура хăвăл масси, G — гравитаци константти.

Хура хăвăлсем пирки пĕлӳн кун-çулĕ

Пĕлӳ кун-çулĕнче виççĕ тапхăра палăртаççĕ:

Хура хăвăлсем валли Эйнштейн танлаштарăвесен тупсăмĕсем

Шварцшильд шутлани

Сăнарçă ĕçĕ: хура хăвăл тавра çаврăнакан вĕрӳ плазмăн аккреци дискĕ.

Çавăн пекех пăхăр

• OJ 287
• Шурă хăвăл
• en:Gravastar

Вуламалли

• А. М. Черепащук. Чёрные дыры во Вселенной. — Век 2, 2005. — (Наука сегодня). — 2500 экз. — ISBN 5-85099-149-2
• И. Д. Новиков, В. П. Фролов. Чёрные дыры во Вселенной // Успехи физических наук. — 2001. — Т. 131. — № 3. — С. 307—324.

Каçăсем

• Чёрные дыры - что это. Описание. Фото.
• Чёрные дыры — статья в Физической энциклопедии
• У. Дж. Кауфман. Космические рубежи теории относительности (главы из книги)
• Scientific.ru - "Сколько ангелов может танцевать на булавочной головке?" - Термодинамика чёрных дыр
• habrahabr.ru - Падаем в чёрную дыру
• Чёрные дыры и структура пространства-времени Хуан Малдасена (Juan Maldacena), Институт высших исследований, Школа естественных наук, Принстон, Нью-Джерси, США
• Большой адронный коллайдер (БАК) и чёрные дыры
• Программа для визуализации полетов вокруг черной дыры Архивленĕ 16 Юпа уйӑхӗн 2010 çулта.
• Научно-познавательный фильм о возникновении «Чёрных дыр» Архивленĕ 6 Пуш уйӑхӗн 2016 çулта. (видео)
• Анатолий Черепащук. "Новые формы материи во Вселенной. Оптические исследования рентгеновских двойных звездных систем, ч. 2" Архивленĕ 15 Утӑ уйӑхӗн 2014 çулта., цикл лекций «ACADEMIA» (видео)
• Южно-европейская Обсерватория — Исследование черной дыры в центре Млечного Пути (видео)
• Сверхмассивные чёрные дыры - док. фильм BBC Horizon, посвящённый сверхмассивным чёрным дырам, находящимся в центре галактик Архивленĕ 1 Раштав уйӑхӗн 2010 çулта. (видео)
• Астрономы впервые увидели, как черная дыра разорвала звезду РИА Новости, 17 июня 2011