Иваново
| Иваново | |
Хула гербĕ.png)
| |
| Патшалăх: | Раççей |
|---|---|
| Регион: | Иваново облаçĕ |
| Никĕсленĕ: | 1561 |
| Хула, çултан: | 1871 |
| Халăх йышĕ, пин çын: | 406,5 (2008) |
| Хула лаптăкĕ: | км2 |
| Геогр. анлăхĕ: | 57°00′ ç. ш. |
| Геогр. вăрăмлăхĕ: | 40°59′ х. т. д. |
Иваново, — Иваново облаçĕн тĕп хули.
Хула пуçлăхĕ — Александр Фомин; 2005 çулхи раштавăн 4-мĕшĕнче суйланă.
Хулара 4 район: Ленинский, Октябрьский, Советский, Фрунзенский.
Халăх йышĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]| 1897 | 1917 | 1923 | 1926 | 1939 | 1959 |
|---|---|---|---|---|---|
| 54 200 | 174 400 | 71 800 | 111 200 | 285 200 | 338 000 |
| 1970 | 1979 | 1989 | 1996 | 2002 | 2007 |
| 425 900 | 464 500 | 481 000 | 471 900 | 431 721 | 409 000 |
Кун-çулĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]1871 çулта йĕтĕнпе ĕçлекĕн Иваново салипе (пĕрремĕш хут 1561 çулта асăннă) Вознесенски Посачĕ (1836 çулта никĕсленнĕ) пĕрлешнипе Иваново хули туса хунă. 1932-мĕш çулчен Иваново-Вознесенск ятлă пулнă. Раççейри çăмăл промăçлăхăн тĕпе пулнă. 1914 çулта хула Раççейри чи пысăк 20 хула шутне кĕнĕ.
Пир тĕтрекенсен пурнăçĕ питĕ йывăр пулнă.Çавăнпа час-часах пролетариат забастовкăсем иртернĕ. 1905 çулта, пĕрремĕш вырăс революци вăхăтĕнче, Ивановăра рабочи депутачăсен Канашĕ йеркеленĕ (Раççейре пĕрремĕш). Çакăнтан пĕрремĕш Совет хули ят тухнă.
1905 çулхи çу уйăхĕн 12-мĕшĕнче 72-кунлăх пĕтĕм рабочи хутшăнакан стачка пуçланать. Пуçаракансемпа ертсе пыракансем хушшинче А. С. Бубнов (Химик), Н. Н. Колотилов (Лапа), Н. И. Подвойский (Мироныч), М. В. Фрунзе (Арсений) профессиллĕ революцинерсем пулнă. Хулара забастовкăна хутшăнакан предприятисенчен 151 çынран тăракан Канаш туса хураççĕ.
Çăвăн 17-мĕшĕнче хула варринче митингсем иртерме чарсан рабочисен Канашĕн ларăвĕсем хуларан тулашĕнче пулаççĕ. Талка юханшывĕ хĕрринче нумай çынна пулçтарăнма чарнă хыççăн тепĕр кун салтаксемпе казаксем рабочисене хирĕç хĕçпăшал усă кураççĕ. Çу уйăхĕнче фабрикăсем ĕçлеме тытăнаççĕ.
Юпа уйăхĕн 22 Талка хĕрринче черносотенецсемпе (?) хирĕçнĕ вăхăтра стачкăн ертӳçи - Ф. А. Афанасьев (Отец) вилет.
1915 çулхи çурла уйăхĕнче нумай халăх вăрçа хирĕç тăрать. 1915 çулхи çурла уйăхĕн 10-мĕшĕнче демонстрцине салатнă вăхăтра 30 çынна вĕлереççĕ тата 53 çына амантаççĕ.
Вилнисем хушшинче вырăнти большевиксен ертӳçисенчен пĕри - Е. С. Зиновьев та (Федор) пулать. Иваново-Вознесенскра демонстрацине персе прахнине хирĕçлесе нумай хулара халăх пăлханать.
1937 çулта хулара Интердом уçăлнă. Унта ют çĕршывсенчи коммунистсен ачисем вĕреннĕ, çав шутра Александр Карастоянов, Долорес Ибаррури, Мао Цзэдун ачисем.
Иваново хулинче «Нормандия-Неман» авиаэскадрилья кун-çулĕ пуçланнă.
1984 çулхи утă уйăхĕн 9-мĕшĕнче хула çине питĕ вăйлă çавра çил тапăнать. Хулапа облаçре 100 ытла çурта çĕмĕрет. Темиçе вун çын вилет, темиçе çĕр çын аманать.
1992 çулхи çурлан 27-мĕшĕнче Иваново аэродромне ларнă чух Минеральные Воды-Донецк-Иваново арканать. 84 çын вилет.
Экономика
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Кӳршĕ хуласемпе (Улатимĕр, Ярославль, Кострома) танлаштарсан, Иваново промăçлăх енĕпе аталалнни сисĕнет. Хула пир-авăр центрĕ тесе шутланнă. Пĕрремĕш пир-авăр мануфактурисем XVI ĕмĕртех никĕсленнĕ. XX-мĕш ĕмĕрĕн 50-мĕш çулсенче хулара машинăсем тăвакан заводсем тума тытăннă. Хальхи вăхăтра апат-çимĕç промăçлăхĕ аталанать. Хими предприятийĕсем пур. 2007 çулта хулара 15 875 млн. тенкĕлĕх таварпа сервис тунă.
Аслă пĕлӳ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Пĕрремĕш вузсем (Иваново-Вознесенск политехника институчĕпе и Иваново-Вознесенск педагогика институчĕ) 1918 çултах уçăлнă. Хальхи вăхăтра Ивановора:
- [Иваново патшалăх архитектурăпа çурт-йĕр тăваслăх университечĕ [1]
- Иваново патшалăх медицина академийĕ [2]
- Иваново патшалăх ял хуçалăх академийĕ [3]
- Иваново патшалăх пир-авăр академийĕ [4]
- Иваново патшалăх университечĕ [5]
- Иваново патшалăх хими технологи университечĕ [6]
- В. И. Ленин ячĕллĕ Иваново патшалăх энергетка университечĕ. [7]
- РФ МЧС Иваново патшалăх пушара хирĕç хĕсмет институчĕ [8]
- Унсăр пуçне Мускаври университетсен филиалĕсем пур.
Этеплĕх
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Иваново хулинче 3 театр вырнаçнă:
- Иваново облаçĕн драма театрĕ
- Иваново музыка театрĕ
- Иваново пукане театрĕ
Хулара виçĕ пысăк кинотеатр: «Современник», «Лодзь» тата «Искра».
8 музей:
- Иваново Д.Г. Бурылин ячĕллĕ патшалăх историпе тăван ен тĕпчев музейĕ.
- Иваново ситсин музейĕ
- Иваново обалçĕн ӳнер музейĕ
- Пĕрремĕш Совет музеёĕ
- Д.Г. Бурылин ячĕллĕ промăçлăх тата ӳнер музейĕ
- Бубновсен кил-йышĕн çурчĕ
- А.И. Морозов музейĕ
- Б.И. Пророков музей-çурчĕ
Паллă çынсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Бубнов Андрей Сергеевич - политик.
- Варенцова Ольга Афанасьевна - революционер.
- Пророков Борис Иванович - СССР халăх сăрăçĕ.
- Фролов Николай Александрович - тухтăр.
- Зайцев Вячеслав Михайлович - модельер.
- Дискотека Авария — поп-ушкăн.
Тăванлă хуласем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Ганновер (Германи)
Плано (АПШ, Техас)
Стаффордшир графлăхĕ (Аслă Британи)
Лодзь (Польша)
Хмельницкий (Украина)
Хусан (Раççей)
Пловдив (Болгари)
.svg){kind=small}
Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Ивановский государственный архитектурно-строительный университет 2010 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 18-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Ивановская государственная медицинская академия 2010 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Ивановская государственная сельскохозяйственная академия 2010 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Ивановская государственная текстильная академия 2009 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Ивановский государственный университет 2012 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Ивановский государственный химико-технологический университет 2014 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Ивановский государственный энергетический университет им. В. И. Ленина
- ^ Ивановский институт государственной противопожарной службы МЧС РФ 2010 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
|
Иваново Викиампарта? |
|---|
- Иваново хулин официаллă сайчĕ 2006 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.
- Хула гербĕн кун-çулĕ 2004 ҫулхи Ака уйӑхӗн 30-мӗшӗнче архивланӑ.
- Чи совет хула
- Иваново кун-çулĕ
- Иваново хулипе облаçĕн информаци сайчĕ
- облаçĕн интернет ресурсĕсем(ĕçлемен каçă)
- Иваново хулин карти 2009 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 5-мӗшӗнче архивланӑ.
- Иваново çулçӳревĕ 2010 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.
- Гид
- Иваново трамвайĕн сайчĕ
- Кивĕ Ивановĕн сăнĕсем 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
Массăллă хыпар хатĕрĕсем (вырăсла)
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- IvanovoNews
- Ивановская газета
- Курсив
- Иваново-Пресс 2012 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 7-мӗшӗнче архивланӑ.
- Иваново-Вознесенск 2009 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ.
- В Иваново 2020 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.
 |
Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла. |