Изосиллабизм
Изосиллабизм, силлабика е, сăвăсем пирки ятарласа каланă чухне, силлабикăлла сăвăçырав, силлабикăлла сăвă (ав.гр. σοσυλλαβία — тансыпăклăх, ἴσος — тан тата συλλαβή — сыпăк) — сăвăсене сыпăксем тĕлĕшĕнчен тан йĕркесем çине уйарса ритм енчен ятарлă пĕрчĕсем туни, çапла вара пусăмсем майлашанмасăрах юлаççĕ.
Пусăмсем вăйсăр е пĕлтерĕшлех мар чĕлхесенче сарăлнă ку меслет. Сăмахран, чăваш чĕлхинче те Çеçпĕл Мишшиччен пусăмсен çирĕп йĕркисем пулман[1].
Вырăс поэзийĕнчи силлабика тапхăрне (XVIII ĕмĕр умĕн) Б.В.Томашевский ак çапла ăнлантарнă: сăвă çыракансем ытларах тĕн çыннисем пулнăран, вĕсем пуплеве тăсса, "юрласарах" калама хăнăхнă — кĕлĕри пек. Çавна кура пусăмсăр тата пусăмлă сыпăксен уйрăмлăхĕсем хăлхана питех кĕмен[2].
Калас пулать, сăввăн хальхи вăхăтри теорийĕсенче «пусăм» тенинчен май килнĕ таран пăрăнма тăрăшаççĕ. Ку çут тĕнчери чĕлхесенче пусăм çуккине пĕлтермест. Пусăмĕ пур-ха вăл. Декламациленĕ чухне уçă сасăсен интенсивлăхĕнчен килекенсер. Анчах та унăн шайĕ икĕ пĕрчĕрен (пусăмлă тата пусăмсăр тенисенчен) çеç мар тăрать тата вăл сăвва вулакан валли ятарласа палăртнă сулăмран та килет темелле. Çавна май тарăнрах тата анлăрах икт терминпа усă кураççĕ.
Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Изосиллабизм // Литературная энциклопедия терминов и понятий / Под ред. А. Н. Николюкина. — Институт научной информации по общественным наукам РАН: Интелвак, 2001. — Стб. 291—292 — 1596 с. — ISBN 5-93264-026-X.
- Изосиллабизм // Словарь литературоведческих терминов / Ред.-сост.: Л. И. Тимофеев и С. В. Тураев. — М.: «Просвещение», 1974. — С. 96. — 509 с. — 300 000 экз.
- Силлабическое стихосложение // Литературная энциклопедия терминов и понятий / Под ред. А. Н. Николюкина. — Институт научной информации по общественным наукам РАН: Интелвак, 2001. — Стб. 974 — 1596 с. — ISBN 5-93264-026-X.
- Силлабическое стихосложение // Словарь литературоведческих терминов / Ред.-сост.: Л. И. Тимофеев и С. В. Тураев. — М.: «Просвещение», 1974. — С. 346—348. — 509 с. — 300 000 экз.
- Norberg D. Introduction à l’étude de la versification latine médiévale. Stockholm: Almquist & Wiksell, 1958; англ. перевод: An Introduction to the Study of Medieval Latin Versification, transl. by Grant C. Roti and Jacqueline de La Chapelle Skubly, edited with an introduction by Jan Ziolkowski. Washington, DC: The Catholic University of America Press, 2004.
К. В. Ивановăн «Нарспи» поэмине мĕнле йышши сăвăпа çырнă?[3][4][тӳрлет | кодне тӳрлет]
Изосиллабизм пур-и унта? Пур. Анчах та, рифмăланине кура, пусăмсен вырнаçăвне те шута илнех. Анчах ку çеç те мар. Ан тив, Иванов Константин Васильевич пурăннă чухне пусăмсен çирĕпленнĕ йĕркевĕ питех пулман пултăр, анчах та паян çав йĕркев пур вĕт. Çапла вара, паянхи вулакан поэмăна çав йĕркевсене шута илсе вулать. Уншăн вăл пĕрре те «силлабика» пек туйăнмасть çавна кура. Паянхи вулаканшăн «Нарспи» сăвви — вальă çеммиллĕ.
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Словарь по литературоведению И. А. Николаева — Силлабический стих 2021 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- ^ Элли Илле. Çеçпĕл Мишшин теори<лле> еткерĕ. — Хыпар, 2003, çурла, 6.
- ^ Мысль, вооружённая рифмами. Поэтическая антология по истории русского стиха. Ленинград: изд-во Ленинградского университета. 1984. — С. 418—419.
- ^ Илле, Элли. Сӑвӑ теорийӗн никӗсӗсем [Текст] : Çеҫпӗл Мишшин 100 ҫулхи юбилейӗ ҫитнӗ май - аслӗ поэта хисеп туса: [Сӑвӑ системи ҫин.] / Элли Илле // Ҫамрӑксен хаҫачӗ. - 1999. - 20 ҫурла - 3 авӑн (№ 31-32). - С. 10
- ^ Элли Илле. Версификаци технологийĕ (сăвă ăслайĕ тавра). — Хыпар, 2002, çĕртме, 20