Кавказри Албани

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

Туçи Карабах историйĕ

Тахçанхи тапхăр
Азых çĕр хăвăлĕШуша çĕр хăвăлĕТаглар çĕр хăвăлĕ 
Ходжалă-кедабек культури
Кура-арак культури  
Аваллăх
Урарту
Эрмени (сатрапи)
Ервандид Эрменийĕ
Аслă Эрмени (Арцах)
Кавказри Албани  
Вăтам ĕмĕрсем
Хачи кнеçлĕхĕ  
Çĕнĕ самана
Кашатаг меликлĕхĕ
Карабах беглербеглĕхĕ
Хамса меликлĕхĕсем
Карабах ханлăхĕ
XIX—XX
Гюлистан лăпкăлăх килĕшĕвĕ
Елизаветполь кĕпĕрни
Пĕрремĕш Эрмени Республики
Азербайджан Демократи Республики
Эрмен-азербайджан вăрçи
Туçи Эрмени Республики
Азербайджан ССР (ТКАО)
Карабахри хирĕçӳ
Туçи-Карабах Республики, Азербайджан Республики 

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Албани (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Кавказри Алба́ни (хăйсене хайсем епле чĕнни паллă мар, ав.гр. Ἀλβανία, авалхи эрменле Աղուանք [Агуанк], çĕнĕ эрменле Աղվանք [Агванк], вăтам персла Арран[1]) — авалхи патшалăх, пирĕн эрăчченхи II ĕмĕр вĕçĕнче[2][3] — тата I ĕмĕр варринче[4][5] Кăнтăр Кавказăн хĕвелтухăç енче никĕсленнĕ, паянхи Азербайджан, Грузи тата Дагестан территорийĕсене йышăнса тăнă.

Асăннă патшалăхра нумай тĕрлĕ халăх пурăннă. Çăлкуçсече вĕсен йышĕ 26 ят таран тупăнать. Тĕпрен илсен, çав халăхсен чĕлхисем паянхи Дагестанри лезгинсемпе табасарансен чĕлхисене çывăх теме пулать. Анчах та урăхларах чĕлхеллисем те пулман мар. Çавна май, кунта пуçпулса таракан тĕп халăх тата тĕп чĕлхе пулнă тесе калама та май çук.

Пурăна киле Кавказри албансем христиансем пулса тăнă. Çак тĕне вĕсем кÿршĕри Арменирен йышăннă. Тĕп халăхпа тĕп чĕлхе пулмасан та, пурăна-киле кунти пĕр халăхăн çырулăхĕ çуралнине палăртмалла. Çав халăха агвансем тенĕ, чĕлхине вара — агван чĕлхи. Çырулăха кÿршĕри эрменсен меслечĕпе ăсталанă. Анчах та кунашкал çырулăх çуралсан та, вăл кунти пĕртен-пĕр официалла чĕлхе статусне илеймен.

Кавказри Албани пирĕн эрăн 300-мĕш çулĕсем тĕлнелле. Ун чухне вăл Рим империйĕн вассалĕ пулнă

Кавказри Албани хальхи ĕмĕрĕн VIII ĕмĕрĕ тĕлне, арабсем килсе хуçаланма пуçласан, сÿнсе ларнă.

Кăнтăр Кавказри Албанин паянхи паянхи еткерçисем тесе Азербайджанри высăках мар халăха удинсене (йышĕ 10 000 çын тĕлнелле) калама пулать.

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ Robert H. Hewsen. Ethno-History and the Armenian Influence upon the Caucasian Albanians, in: Samuelian, Thomas J. (Hg.), Classical Armenian Culture. Influences and Creativity, Chicнago: 1982, 27-40.
  2. ^ Кавказри Албани — Ираника. M. L. Chaumont (акăлч.):

    The Albanian tribes, each of which had its own chief, spoke a multitude of dialects (Strabo 11.4.6; cf. below). During the Hellenistic period they joined with other neighboring tribes to form a unified state under a single ruler (Strabo 9.7.6; cf. below). It has been supposed that the unification took place towards the end of the 2nd century B.C., by reason of the wars waged between the Arsacid Mithridates II and Artavazd I, king of Armenia (Markwart, Ērānšahr, p. 175; O. G. von Wesendonck, "Über georgisches Heidentum, " Caucasica 1, 1924, p. 51; Trever, Ocherki, p. 149). There are grounds for believing that the unification of the Albanians was a slow process which allowed the diversity of languages to continue for a long time.

  3. ^ James Stuart Olson. An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires. Greenwood Publishing Group. 1994. С.20
  4. ^ Всемирная история. М. 1956. том 2:

    Вырăсла текст: Государство в Албании возникло, по-видимому, в середине I в. до н. э. на основе албанского племенного союза.

  5. ^ Тревер К. В., 1959, :

    Вырăсла текст: Необходимость сплочения сил для сопротивления нападениям со стороны Армении, а также со стороны северных кочевых племён привела к началу консолидации этих разноязычных племён и к формированию у них государственности. В I веке до н. э. это новое государственное образование уже участвует в исторической жизни народов Закавказья как Албанское царство, получив своё наименование по возглавившему движение племени.