Дагестан Республики

Дагестан Республики Дагъистан Республика Республика Дагестан
Дагестан Республикин ялавĕ Дагестан Республикин гербĕ
Тĕп хули	Махачкала
Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе - шыв пайĕн %.	55 50 300 км² кăштах кăна
Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе - Йышлăх	22 2 576 531 патнелле (2002) 51,2/км² патнелле
Федераци тăрăхĕ	Çурçĕр Кавказ Федераци Тăрăхĕ
Экономика регионĕ	Çурçĕр Кавказ
Регион номерĕ	05
Патшалăх чĕлхисем	вырăс
Президент	Магомедали Магомедов
Правительство председателĕ	Атай Алиев
Гимн	Дагестан Республикин гимнĕ
Вăхăт тăрăхĕ	ГВ +0300

Дагестан Республики, — Раççейре вырнаçнă, Кăнтăр Федераци тăрăхĕнчи республика. Тĕп хула — Махачкала. Республикăна 1921 çулта никĕсленĕ (кăрлач 20) — ДагАССР.

Тавралăхĕ

Дагестан Республики Каспи тинĕсĕпе юнашар вырнаçнă. Республикăн кантăр енчи кӳрши Азербайджан, кăнтăр-хĕвеланăç енче Грузи, хĕвеланăç енче Чечен Республики, çурçĕр-хĕвеланăç енче Ставрополь Ен, çурçĕр енче Калмăк Республики вырнаçнă.

Республика варрипе Терек юханшывĕ юхать.

Республика тытăмĕ

Республика 39 районран тытăнса тăрать:

• Агуль районĕ (район центрĕ — Тпиг сали)
• Акуша районĕ (Акуша сали)
• Ахвах районĕ (Карата сали)
• Ахты районĕ (Ахты сали)
• Бабаюрт районĕ (Бабаюрт сали)
• Ботлих районĕ (Ботлих сали)
• Буйнакск районĕ (Буйнакск хули)
• Гергебиль районĕ (Гергебиль сали)
• Гумбет районĕ (Мехельта сали)
• Гуниб районĕ (Гуниб сали)
• Дахадаев районĕ (Уркарах сали)
• Дербент районĕ (Дербент хули)
• Казбек районĕ (Дылым сали)
• Кайтаг районĕ (Маджалис сали)
• Карабудахкент районĕ (Карабудахкент сали)
• Каякент районĕ (Новокаякент сали)
• Кизилюрт районĕ (Кизилюрт хули)
• Кизляр районĕ (Кизляр хули)
• Кулин районĕ (Вачи сали)
• Кумторкала районĕ (Коркмаскала сали)
• Курах районĕ (Курах сали)
• Лак районĕ (Кумух сали)
• Леваши районĕ (Леваши сали)
• Магарамкент районĕ (Магарамкент сали)
• Çĕнĕ Лак районĕ (Новолак сали)
• Ногай районĕ (Терекли-Мектеб сали)
• Рутул районĕ (Рутул сали)
• Сергокала районĕ (Сергокала сали)
• Сулейман-Сталь районĕ (Касумкент сали)
• Табасаран районĕ (Хучни сали)
• Тарумовка районĕ (Тарумовка сали)
• Тлярата районĕ (Тлярата сали)
• Унцукуль районĕ (Унцукуль сали)
• Хасавюрт районĕ (Хасавюрт хули)
• Хив районĕ (Хив сали)
• Хунзах районĕ (Хунзах сали)
• Цумадин районĕ (Агвали сали)
• Цунтин районĕ (Бежта сали)
• Чародин районĕ (Цуриб сали)
• Шамиль районĕ (Хебда сали)

Хуласем

• Буйнакск
• Дагестан Çутисем
• Дербент
• Избербаш
• Каспийск
• Кизилюрт
• Кизляр
• Махачкала
• Хасавюрт
• Кăнтăр Сухокумск

Халăх йышĕ

Дагестанра чиллайях халăх ялта пурăнать — 57,2 %, хулара — 42,8 %.Дагестан — нумай халăхлă ен.

Вăлсем виççĕ чĕлхин Çемьесене кĕреççĕ:

• Çурçĕр-Кавказ чĕлхин çемьи:
  • Нах-дагестан ушкăнĕ: Аварсем, Даргинсем, Лезгинсем, Лаксем, Табасарансем, Рутулсем, Агулсем, Цахурсем, Чеченсем;
• Алтай чĕлхин çемьи:
  • Тĕрĕк ушкăнĕ: Кумăксем, Нухайсем, Азербайджансем;
• Индоевропи чĕлхин çемьи:
  • Славян ушкăнĕ: Вырăссем;
  • Иран ушкăнĕ: Татсем.

Шултра халăхсем (пĕр процент ытларахисем) 2002 çул:

халăхсем	çинсем	%
Аварсем	758 438	29,44 %
Даргинсем	425 526	16,52 %
Кумăксем	365 804	14,20 %
Лезгинсем	336 698	13,07 %
Лаксем	139 732	5,42 %
Вырăссем	120 875	4,69 %
Азербайджансем	111 656	4,33 %
Табасарансем	110 152	4,28 %
Чеченсем	87 867	3,41 %
Ногайсем	38 168	1,48 %

Республикин Пуçлăхĕ

• 13 çу 1991 — 20 нарăс 2006 Магомедали Магомедов (даргин наци)

2006 çултан Республикăра Президент статусна никĕсленĕ.

• 20 нарăс 2006 — 20 нарăс 2010 Муху Гимбатович Алиев (авар наци);
• 20 нарăс 2010 çултан — Магомедсалам Магомедалиевич Магомедов (даргин наци).

Канăç Вырăнĕсем

• Чĕрелми пылчăксем: Каспийск, Курорт Каякент;
• Курортсем: Каякент, Талги, Карабудахкент, Берикей, Ахты;
• Турбазăсем: "Терменлик" (Буйнакск), "Радде" (Гуниб), "Дербент", "Чайка" (Дербент), "Прибой" (Избербаш);
• Çутçанталăкĕн тĕленес вырăнĕ: "Сарихум" ("Сарă Хăйăрсем") — Европари чи пысăк дюна- 251 м.

Çутçанталăк сыхлăхĕ

Дагестанри "Питĕ сыхлавлă çĕрĕсем":

• Заповедник "Дагестанский" — 21 пин га (Кумторкала районĕ);
• Заказниксем:
  • "Аграханский" — 39 пин га (Аграхан çурутравĕ. Бабаюрт районĕ);
  • "Тляратинский" е "Гутонский" — 83.5 пин га;
  • "Самурский" — 11.2 пин га (Самур айлăмĕ);
  • "Сăртлă ботаник сачĕ" — 30 пин га (Гуниб сали);
  • "Дендролог паркĕ" — 40 пин га (Махачкала).

Каçăсем

• Дагестан Республики — Официаллă сайт Архивленĕ 26 Чӳк уйӑхӗн 2010 çулта.
• Дагестан Республикин Правительствин сайчĕ Архивленĕ 12 Ҫу уйӑхӗн 2011 çулта.
• Дагестан культури,халăхсем,хыпарсем

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.