Дагестан Республики
Дагестан Республики | |||||
| |||||
![]() | |||||
Тĕп хули | Махачкала | ||||
---|---|---|---|---|---|
Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе |
55 50 300 км² | ||||
Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе |
22 2 576 531 патнелле (2002) | ||||
Федераци тăрăхĕ | Çурçĕр Кавказ Федераци Тăрăхĕ | ||||
Экономика регионĕ | Çурçĕр Кавказ | ||||
Регион номерĕ | 05 | ||||
Патшалăх чĕлхисем | вырăс | ||||
Президент | Магомедали Магомедов | ||||
Правительство председателĕ | Атай Алиев | ||||
Гимн | Дагестан Республикин гимнĕ | ||||
Вăхăт тăрăхĕ | ГВ +0300 |

Дагестан Республики, — Раççейре вырнаçнă, Кăнтăр Федераци тăрăхĕнчи республика. Тĕп хула — Махачкала. Республикăна 1921 çулта никĕсленĕ (кăрлач 20) — ДагАССР.
Тавралăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Дагестан Республики Каспи тинĕсĕпе юнашар вырнаçнă. Республикăн кантăр енчи кӳрши Азербайджан, кăнтăр-хĕвеланăç енче Грузи, хĕвеланăç енче Чечен Республики, çурçĕр-хĕвеланăç енче Ставрополь Ен, çурçĕр енче Калмăк Республики вырнаçнă.
Республика варрипе Терек юханшывĕ юхать.
Республика тытăмĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Республика 39 районран тытăнса тăрать:
- Агуль районĕ (район центрĕ — Тпиг сали)
- Акуша районĕ (Акуша сали)
- Ахвах районĕ (Карата сали)
- Ахты районĕ (Ахты сали)
- Бабаюрт районĕ (Бабаюрт сали)
- Ботлих районĕ (Ботлих сали)
- Буйнакск районĕ (Буйнакск хули)
- Гергебиль районĕ (Гергебиль сали)
- Гумбет районĕ (Мехельта сали)
- Гуниб районĕ (Гуниб сали)
- Дахадаев районĕ (Уркарах сали)
- Дербент районĕ (Дербент хули)
- Казбек районĕ (Дылым сали)
- Кайтаг районĕ (Маджалис сали)
- Карабудахкент районĕ (Карабудахкент сали)
- Каякент районĕ (Новокаякент сали)
- Кизилюрт районĕ (Кизилюрт хули)
- Кизляр районĕ (Кизляр хули)
- Кулин районĕ (Вачи сали)
- Кумторкала районĕ (Коркмаскала сали)
- Курах районĕ (Курах сали)
- Лак районĕ (Кумух сали)
- Леваши районĕ (Леваши сали)
- Магарамкент районĕ (Магарамкент сали)
- Çĕнĕ Лак районĕ (Новолак сали)
- Ногай районĕ (Терекли-Мектеб сали)
- Рутул районĕ (Рутул сали)
- Сергокала районĕ (Сергокала сали)
- Сулейман-Сталь районĕ (Касумкент сали)
- Табасаран районĕ (Хучни сали)
- Тарумовка районĕ (Тарумовка сали)
- Тлярата районĕ (Тлярата сали)
- Унцукуль районĕ (Унцукуль сали)
- Хасавюрт районĕ (Хасавюрт хули)
- Хив районĕ (Хив сали)
- Хунзах районĕ (Хунзах сали)
- Цумадин районĕ (Агвали сали)
- Цунтин районĕ (Бежта сали)
- Чародин районĕ (Цуриб сали)
- Шамиль районĕ (Хебда сали)
Хуласем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Буйнакск
- Дагестан Çутисем
- Дербент
- Избербаш
- Каспийск
- Кизилюрт
- Кизляр
- Махачкала
- Хасавюрт
- Кăнтăр Сухокумск
Халăх йышĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Дагестанра чиллайях халăх ялта пурăнать — 57,2 %, хулара — 42,8 %.Дагестан — нумай халăхлă ен.
Вăлсем виççĕ чĕлхин Çемьесене кĕреççĕ:
- Çурçĕр-Кавказ чĕлхин çемьи:
- Алтай чĕлхин çемьи:
- Тĕрĕк ушкăнĕ: Кумăксем, Нухайсем, Азербайджансем;
- Индоевропи чĕлхин çемьи:
Шултра халăхсем (пĕр процент ытларахисем) 2002 çул:
халăхсем | çинсем | % |
---|---|---|
Аварсем | 758 438 | 29,44 % |
Даргинсем | 425 526 | 16,52 % |
Кумăксем | 365 804 | 14,20 % |
Лезгинсем | 336 698 | 13,07 % |
Лаксем | 139 732 | 5,42 % |
Вырăссем | 120 875 | 4,69 % |
Азербайджансем | 111 656 | 4,33 % |
Табасарансем | 110 152 | 4,28 % |
Чеченсем | 87 867 | 3,41 % |
Ногайсем | 38 168 | 1,48 % |
Республикин Пуçлăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- 13 çу 1991 — 20 нарăс 2006 Магомедали Магомедов (даргин наци)
2006 çултан Республикăра Президент статусна никĕсленĕ.
- 20 нарăс 2006 — 20 нарăс 2010 Муху Гимбатович Алиев (авар наци);
- 20 нарăс 2010 çултан — Магомедсалам Магомедалиевич Магомедов (даргин наци).
Канăç Вырăнĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Чĕрелми пылчăксем: Каспийск, Курорт Каякент;
- Курортсем: Каякент, Талги, Карабудахкент, Берикей, Ахты;
- Турбазăсем: "Терменлик" (Буйнакск), "Радде" (Гуниб), "Дербент", "Чайка" (Дербент), "Прибой" (Избербаш);
- Çутçанталăкĕн тĕленес вырăнĕ: "Сарихум" ("Сарă Хăйăрсем") — Европари чи пысăк дюна- 251 м.
Çутçанталăк сыхлăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Дагестанри "Питĕ сыхлавлă çĕрĕсем":
- Заповедник "Дагестанский" — 21 пин га (Кумторкала районĕ);
- Заказниксем:
- "Аграханский" — 39 пин га (Аграхан çурутравĕ. Бабаюрт районĕ);
- "Тляратинский" е "Гутонский" — 83.5 пин га;
- "Самурский" — 11.2 пин га (Самур айлăмĕ);
- "Сăртлă ботаник сачĕ" — 30 пин га (Гуниб сали);
- "Дендролог паркĕ" — 40 пин га (Махачкала).
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Дагестан Республики — Официаллă сайт Архивленĕ 26 Чӳк уйӑхӗн 2010 çулта.
- Дагестан Республикин Правительствин сайчĕ Архивленĕ 12 Ҫу уйӑхӗн 2011 çулта.
- Дагестан культури,халăхсем,хыпарсем
Арамаçипе Арамаçи Лешьенчи хальхи патшалăхсемпе регионсем |
|
---|---|
Патшалăхсем | |
![]() | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Йышăнман патшалăх | |
Кăшт йышăннă патшалăхсем |
Дагестан | |||
---|---|---|---|
Администраци центрĕ: Махачкала Районсем: Агуль районĕ | Акуша районĕ | Ахвах районĕ | Ахты районĕ | Бабаюрт районĕ | Ботлих районĕ | Буйнак районĕ | Гергебиль районĕ | Гумбет районĕ | Гуниб районĕ | Дахадаев районĕ | Дербент районĕ | Казбек районĕ | Кайтаг районĕ | Карабудахкент районĕ | Каякент районĕ | Кизилюрт районĕ | Кизляр районĕ | Кулин районĕ | Курах районĕ | Лак районĕ | Леваш районĕ | Магарамкент районĕ | Çĕнĕ Лак районĕ | Ногай районĕ | Рутул районĕ | Сергокала районĕ | Сулейман-Сталь районĕ | Табасаран районĕ | Тарумовка районĕ | Тлярат районĕ | Унцукуль районĕ | Хасавюрт районĕ | Хив районĕ | Хунзах районĕ | Цумадин районĕ | Цунтин районĕ | Чародин районĕ | Шамиль районĕ Статьясем: Географи | Гербĕ | Гимнĕ | Историйĕ | Халăхĕ | Администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ | Ялавĕ |
Раççей Федерацин Çурçĕр Арамаçи федераци тăрăхĕ | ||
---|---|---|
Раççейĕн федераци тытăмлăхĕ |
||
---|---|---|
Республикăсем |
Адыгей • Алтай • Пушкăртстан • Буряти • Дагестан • Ингушети • Кабарда-Балкар Республики • Калмăк Республики • Карачай-Черкес Республики • Карели • Коми • Крым • Мари Эл • Мордва Республики • Саха (Якути) • Çурçĕр Осети • Тутарстан • Тыва Республики • Удмурти • Хакаси • Чечен Республики • Чăваш Республики | |
Енсем | ||
Облаçсем |
Амур • Архангельск • Аçтăрхан • Белгород • Брянск • Улатимĕр • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Калининград • Калуга • Кемĕр • Киров • Кострома • Курган • Курск • Ленинград • Липецк • Магадан • Мускав • Мурман • Чулхула • Новгород • Çĕн Çĕпĕр • Омск • Ăренпур • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Самар • Сарăту • Сахалин • Свердловск • Смулен • Тамбов • Тĕвер • Томск • Тулă • Тĕмен • Чĕмпĕр • Челепи • Ярославль | |
Федераци шайĕнчи хуласем | ||
Автономи облаçĕ | ||
Автономи тăрăхĕсем | ||
1 Архангельск облаçĕ шутне кĕрет ² Тĕмен облаçĕ шутне кĕрет |
Арамаçи ту халăхĕсен конфедерацийĕ |
|
---|---|
![]() | |
Кăшт йышăннă патшалăхсем |
Чылай иран этносĕллĕ патшалăхсемпе регионсем |
|||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Хальхи патшалăхсем |
| ||||||||
Чылай иран этносĕллĕ патшалăхсем |
| ||||||||
Историри патшалăхсем | |||||||||
Çăлкуçсем тата процентсем |
![]() |
Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла. |