Чӑваш алфавичӗ
Чӑваш ҫырулӑхӗ (выр. чувашский алфавит) — авалхи тата хальхи чăваш çырăвĕнче сасăсене палăртма шутласа кăларнă тата усă курнă алфавитсен пĕрлехи ячĕ.
Тĕрлĕ тапхăрта шутласа кăларнă алфавитсем:
- руна чăваш алфавичĕ;
- арап графиллĕ чăваш алфавичĕ;
- кириллица чăваш алфавичĕ;
- латинница чăваш алфавичĕ.
Кириллица чăваш алфавичĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Паянхи кун Раççей Федерацийĕнче чăваш чĕлхи валли кириллица тăрăх тунă алфавит официаллă шутланать.
Чăваш чĕлхин 37 сасă паллиллĕ хальхи кириллица алфавичĕпе 1949 çултанпа усă кураççĕ. Ăна ватă славян азбукинчен пулса тухнă вырăс алфавичĕн никĕсĕпе туса хунă.
Хальхи чăваш алфавичĕ:
А а | Ӑ ӑ | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё |
Ӗ ӗ | Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Л л | М м |
Н н | О о | П п | Р р | С с | Ҫ ҫ | Т т | У у |
Ӳ ӳ | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ |
Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Кунçул
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Авторĕ паллă мар 1769 çул |
Н. И. Золотницкий 1867 çул |
И. Я. Яковлев В. А. Белилин 1872 çул |
И. Я. Яковлев В. А. Белилин 1872 çул |
И. Я. Яковлев 1873 çул |
Н. И. Ашмарин 1910 çул |
1949 çултанпа |
Фонетика транскрипцийĕ[2][3] | Тĕслĕхсем |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
А а | А а | А а | А а | А а | А а | А а | [ a ] | ала |
Ъ ъ | Ъ ъ | Ӑ ӑ | Ӑ ӑ | Ӑ ӑ | [ ə ] | ăшă | ||
Б б | Б б | Б б | Б б | [ b ] [ p̬ ] (b) |
баобаб | |||
Б̀ б̀ | *[ bʲ ] *[ p̬ʲ ] (bʲ) |
|||||||
В в | В в | В в | В в | В в | В в | В в | [ ʋ ] [ ʋː ] |
ăвă ăвăн |
В̀ в̀ | *[ ʋʲ ] | |||||||
G g | Г г | Г г | Г г | [ g ] (k̬) | газ | |||
Г̀ г̀ | [k̬ʲ] (gʲ) | |||||||
Г г | Г̇ г̇ | Ҕ ҕ | [ x̬ ] (ɣ[4]) | |||||
Ҕ̀ ҕ̀ | [ x̬ʲ ] (ɣʲ) | |||||||
Д д | Д д | Д д | Д д | [ t̬ ] (d) | домен | |||
Д̀ д̀ | [ t̬ʲ ] (dʲ) | |||||||
Е е | Е е | Е е | Е е | Е е | Е е | Е е | [ je ] [ʲe] |
евĕк |
IÔ | Йо | Ёё | [jo] [ʲo] | |||||
Ь ь | Ь ь | Ӗ ӗ | Ӗ ӗ | Ӗ ӗ | [ɘ] (ɘ~ø) | ӗҫ | ||
Жж | Жж | Жж | Жж | Жж | [ ʂ̬ ] (ʐ[5]) | журнал | ||
Ж̀ж̀ | [ ʂ̬ʲ ] (ʐʲ) | |||||||
Зз | Зз | Зз | Зз | [ s̬ ] (z) | завод, зоопарк | |||
З̀з̀ | *[ s̬ʲ ] (zʲ) | |||||||
Ии | Ии | Ии | Ии | Ии | Ии | Ии | [ i ] [ ɨ ] |
ир савни, грамматика |
Іі | Ii | Іі | [ ɨ ] | революци | ||||
Йй | Йй | Йй | Jj | Йй | Йй | Йй | [ j ] [ jː ] |
йăва, ейĕл ийя |
Кк | Кк | Кк | Кк | Кк | Кк | Кк | [ k ] [ kː ] [ kʲ ] (c) [ kʲː ] [ k̬ ] (g) [ k̬ʲ ] (gʲ, ɟ[6]) |
кăк акка кĕрĕк лекке ака пĕкĕ |
К̀к̀ | [ kʲ ] (c) | |||||||
Лл | Лл | Лл | Лл | Лл | Лл | Лл | [ l ] [ lː ] [ lʲ ] [ lʲː ] |
лайăх, ала аллă выля иллюминатор |
Л̀л̀ | Ԡԡ | Ԡԡ | Ԡԡ | [ lʲ ] | ||||
Мм | Мм | Мм | Мм | Мм | Мм | Мм | [ m ] [ mː ] |
мăйăр, ама амма |
М̀м̀ | *[ mʲ ] | |||||||
Нн | Нн | Нн | Нн | Нн | Нн | Нн | [ n ] [ nː ] [ nʲ ] (ɲ[7]) [ nʲː ] |
наян, ана вуннă ĕне анне |
Н̀н̀ | Ԣԣ | Ԣԣ | Ԣԣ | [ nʲ ] (ɲ[8]) | ||||
Оо | Oo | Оо | Оо | Оо | Оо | Оо | [ o ] | океан |
ЬÔ | Öö | Ӧӧ | [ ø ] | |||||
Пп | Пп | Пп | Пп | Пп | Пп | Пп | [ p ] [ pː ] [ p̬ ] (b) |
пăр аппа апат |
П̀п̀ | *[ pʲ ] | |||||||
Рр | Рр | Рр | Рр | Рр | Рр | Рр | [ r ] [ rː ] |
ара пĕрре |
Р̀ р̀ | Þ þ | [ rʲ ] | ||||||
С с | С с | С с | С с | С с | С с | С с | [ s ] [ s̬ ] (z) [ sː ] |
сас, ăс асам, усă ассă |
С̀ с̀ | Ҫ ҫ | Ҫ ҫ | Ҫ ҫ | Ҫ ҫ | [ ɕ ] [ ɕː ] [ ɕ̬ ] |
çӳç виççĕ уçă | ||
Тт | Тт | Тт | Тт | Тт | Тт | Тт | [ t ] [ tː ] [ tʲ ] [ t̬ʲ ] (dʲ) [ tʲː ] [ t̬ ] (d) |
тыт паттăр тив, тевет вĕтĕ тетте атă |
Т́т́ | Ťт̌ | Ťт̌ | Ťт̌ | [ tʲ ] [ t̬ʲ ] |
||||
У у | У у | У у | У у | У у | У у | У у | [ u ] | усă |
Ӳ Ӳ | Ӳ ӳ | Ӳ ӳ | Ӳ ӳ | Ӳ ӳ | [ y ] | ӳс | ||
Ӱ ӱ | [ y ] | ӳс | ||||||
Ф ф | Ф ф | Ф ф | Ф ф | [ f ] [ f̬ ] (v) |
штраф шкафа | |||
Х х | Х х | Х х | Х х | Х х | Х х | Х х | [ x ] [ xː ] [ xʲ ] [ xʲː ] [ x̬ ] (ɣ[9]) [ x̬ʲ ] (ɣʲ) |
хух аххан хевте ĕххĕм ахах мехел |
Х̀ х̀ | [xʲ] [ xʲ ] (ɣʲ) |
|||||||
Ц ц | [ ʦ ] [ ʦː ] [ ʦ̬ ] (ʣ) |
цирк революци абзацĕ | ||||||
Ч ч | Чч | Т́т́ | Ꚋ ꚋ | Ꚋ ꚋ | Ч ч | Ч ч | [ ʨ ] [ ʨː ] [ ʨ̬ ] (ʥ) |
чун каччă ача |
Дч дч | Д́ д́ | Ђ ђ | [ ʨ̬ ] (ʥ) | ача | ||||
Ш ш | Ш ш | Ш ш | Ш ш | Ш ш | Ш ш | Ш ш | [ ʂ ] [ ʂː ] [ ʂ̬ ] (ʐ[10]) |
шăршлă ăшши ăшă, лаша |
Ш̀ш̀ | *[ ʂʲ ], | |||||||
Щ щ | [ ʂʨ ] [ ɕ ] |
|||||||
ъ | ъ | |||||||
Ы ы | Ы ы | Ы ы | Ы ы | Ы ы | Ы ы | Ы ы | [ ɯ ] [ ɨ ] |
ырă çын |
ь | ь | ь | [ ʲ ] | |||||
Ѣ ѣ | ||||||||
Э э | Э э | Е е | Е е | Е е | Е е | Э э | [ e ] [ ɛ ] |
этем, элем |
Ю ю | Ю ю | Ю ю | [ ju ] [ ʲu ] [ u ] |
|||||
Я я | Я я | Яя | [ ja ] [ ʲa ] [ a ] |
Латин графиллĕ чăваш алфавичĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Чăваш чĕлхи валли латин çырулăхĕ çинче никĕсленĕ çырулăхсен тĕслĕхĕсем. Танлаштаруллă таблица.
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Аркату проекчĕ
2018 ç. [11] |
1949 çултанпа хальхи вăхăтри | Фонетика транскрипцийĕ[2][3] |
---|---|---|
A a | А а | [ a ] |
O o | Ӑ ӑ | [ ə ] |
Б б | [ b ] [ p̬ ] (b) | |
*[ bʲ ] *[ p̬ʲ ] (bʲ) | ||
V v | В в | [ ʋ ] [ ʋː ] |
*[ ʋʲ ] | ||
Г г | [ g ] (k̬) | |
[k̬ʲ] (gʲ) | ||
[ x̬ ] (ɣ[4]) | ||
[ x̬ʲ ] (ɣʲ) | ||
Д д | [ t̬ ] (d) | |
[ t̬ʲ ] (dʲ) | ||
Ye ye (çемçе), E e (хытă) | Е е | [ je ] [ʲe] |
Ёё | [jo] [ʲo] | |
Ö ö | Ӗ ӗ | [ɘ] (ɘ~ø) |
Жж | [ ʂ̬ ] (ʐ[5]) | |
[ ʂ̬ʲ ] (ʐʲ) | ||
Зз | [ s̬ ] (z) | |
*[ s̬ʲ ] (zʲ) | ||
İ i | Ии | [ i ] [ ɨ ] |
[ ɨ ] | ||
Йй | [ j ] [ jː ] | |
K k | Кк | [ k ] [ kː ] [ kʲ ] (c) [ kʲː ] [ k̬ ] (g) [ k̬ʲ ] (gʲ, ɟ[6]) |
[ kʲ ] (c) | ||
L l | Лл | [ l ] [ lː ] [ lʲ ] [ lʲː ] |
[ lʲ ] | ||
M m | Мм | [ m ] [ mː ] |
*[ mʲ ] | ||
N n | Нн | [ n ] [ nː ] [ nʲ ] (ɲ[7]) [ nʲː ] |
[ nʲ ] (ɲ[8]) | ||
Оо | [ o ] | |
[ ø ] | ||
P p | Пп | [ p ] [ pː ] [ p̬ ] (b) |
*[ pʲ ] | ||
R r | Рр | [ r ] [ rː ] |
[ rʲ ] | ||
S s | С с | [ s ] [ s̬ ] (z) [ sː ] |
C c | Ҫ ҫ | [ ɕ ] [ ɕː ] [ ɕ̬ ] |
T t | Т т | [ t ] [ tː ] [ tʲ ] [ t̬ʲ ] (dʲ) [ tʲː ] [ t̬ ] (d) |
[ tʲ ] [ t̬ʲ ] | ||
U u | У у | [ u ] |
Ü ü | Ӳ ӳ | [ y ] |
[ y ] | ||
Ф ф | [ f ] [ f̬ ] (v) | |
X x | Х х | [ x ] [ xː ] [ xʲ ] [ xʲː ] [ x̬ ] (ɣ[9]) [ x̬ʲ ] (ɣʲ) |
[xʲ] [ xʲ ] (ɣʲ) | ||
Ц ц | [ ʦ ] [ ʦː ] [ ʦ̬ ] (ʣ) | |
Ç ç | Ч ч | [ ʨ ] [ ʨː ] [ ʨ̬ ] (ʥ) |
[ ʨ̬ ] (ʥ) | ||
Ş ş | Ш ш | [ ʂ ] [ ʂː ] [ ʂ̬ ] (ʐ[10]) |
*[ ʂʲ ], | ||
Щ щ | [ ʂʨ ] [ ɕ ] | |
ъ | ||
I ı | Ы ы | [ ɯ ] [ ɨ ] |
‘ | ь | [ ʲ ] |
E e | Э э | [ e ] [ ɛ ] |
Yu yu | Ю ю | [ ju ] [ ʲu ] [ u ] |
Ya ya | Яя | [ ja ] [ ʲa ] [ a ] |
Арап графииллĕ чăваш алфавичĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Кĕмĕл Пăлхар тапхăрĕнче чăвашсем, уйрăмах мăсăльмансем хушшинче, арап графики никĕсĕпе йĕркеленĕ çырулăх анлă саралнă пулнă. Вилтăпра чулĕ çине арап графикипе пăлхарла çырнă[13][14] (таблицăна диалектла тата çыхăннулла вариантсене те кĕртме тăрашнă):
пăлхарла сăмах | Тĕслĕхлĕ транслитераци | Хальхи чăваш аналогĕ | Хальхи тутар аналогĕ | Сăмах пĕлтерĕшĕ |
---|---|---|---|---|
ﻫﻴﺮ | хир | хĕр | кыз | дочь, девушка |
ﺍﻭﻝ | авл | ывăл | ул | сын |
ﺁﻳﺢ | айх | уйăх (ойăх) | ай | месяц |
ﺟﺎﻝ | джал | çул (çол, ~кăçал) | ел | год |
ﺗﻮﺍﺗﻮ، ﺗﻮﺍﺗﺔ | туату, туата | тăват(ă), тват | дүрт | четыре |
ﺁﻟﻄﻰ، ﺁﻟﻂ | алты, алт | улт(ă), олт(ă) | алты | шесть |
ﺟﻴﺎﺕ، ﺟﺘﻰ | джиат, дж-ти | çич(ĕ) | җиде | семь |
ﺳﻜﺮ | с-к-р | сак(к)ăр | сигез | восемь |
ﻃﺤﻮﺭ، ﻃﺤﺮ | т-хур, т-х-р | тăх(х)ăр | тугыз | девять |
ﻭﺍﻥ | ван | вун(ă), вон(ă) | ун | десять |
ﺟﻴﺮﻳﻢ، ﺟﺮﻡ | джирим, дж-р-м | çирĕм | егерме | двадцать |
ﻭﻭﻃﺮ | вут-р | вăтăр | утыз | тридцать |
ﺟﻮﺭ | джур | çĕр | йөз | сто |
Рунă чăваш алфавичĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Авалхи чăваш рунă алфавичĕ авалхи тĕрĕк тата авалхи пăлхар рунă алфавичĕсемпе тăван пулать, вĕсемпе чăвашсем XIX ĕмĕрченех усă курнă.
Чăваш алфавичĕн транслитерацийĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Вĕсене пĕр чăваш алфавитĕнчен тепĕрне «куçару» йĕрки: рунăран кириллицăна, кириллицăран латиницăна
Чăваш алфавичĕн кириллицăран латиницăна куçаракан транслитераци
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Кириллица | KNAB 1995 |
ALA-LC 1997 |
Allworth 1971 |
ISO 9 А системи |
ISO 9 Б системи |
Юникод | Название | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hex | Dec | ||||||||||||
А | а | a | a | a | A | a | A | a | |||||
Ӑ | ӑ | ä | ă | ă | Ă | ă | A` | a` | 102 | 103 | a breve | ||
Б | б | b | b | b | B | b | B | b | |||||
В | в | v | v | v | V | v | V | v | |||||
Г | г | g | g | g | G | g | G | g | |||||
Д | д | d | d | d | D | d | D | d | |||||
Е | е | ye-, -e- | e | e, je | E | e | E | e | |||||
Ё | ё | yo | ë | ë | Ë | ë | Yo | yo | 00CB | 00EB | 203 | 235 | e diaeresis |
Ӗ | ӗ | ĕ | ĕ | ö | Ӗ | ĕ | E` | e` | 114 | 115 | e breve | ||
Ж | ж | zh | zh | ž | Ž | ž | Zh | zh | 017D | 017E | 381 | 382 | z caron |
З | з | z | z | z | Z | z | Z | z | |||||
И | и | i | i | i | I | i | I, I` | i, i` | |||||
Й | й | y | ĭ | j | J | j | J | j | |||||
К | к | k | k | k | K | k | K | k | |||||
Л | л | l | l | l | L | l | L | l | |||||
М | м | m | m | m | M | m | M | m | |||||
Н | н | n | n | n | N | n | N | n | |||||
О | о | o | o | o | O | o | O | o | |||||
П | п | p | p | p | P | p | P | p | |||||
Р | р | r | r | r | R | r | R | r | |||||
С | с | s | s | s | S | s | S | s | |||||
Ҫ | ҫ | s' | ś | ś | Ş | ş | S` | s` | 015E | 015F | s cedilla | ||
Т | т | t | t | t | T | t | T | t | |||||
У | у | u | u | u | U | u | U | u | |||||
Ӳ | ӳ | ü | u̇ | ü | Ű | ű | U` | u` | 170 | 171 | u double acute, u hungarumlaut | ||
Ф | ф | f | f | f | F | f | F | f | |||||
Х | х | kh | kh | h | H | h | X | x | |||||
Ц | ц | ts | t͡s | c | C | c | Cz, C | cz, c | |||||
Ч | ч | ch | ch | č | Č | č | Ch | ch | 010C | 010D | 268 | 269 | c caron (háček) |
Ш | ш | sh | sh | š | Š | š | Sh | sh | 160 | 161 | 352 | 353 | s caron (háček) |
Щ | щ | shch | shch | šč | Ŝ | ŝ | Shh | shh | 015C | 015D | 348 | 349 | s circumflex |
Ъ | ъ | `` | `` | `` | `` | 02BA | 698 | модифицирующий 2-ой штрих | |||||
Ы | ы | ï | y | y | Y | y | Y` | y` | |||||
Ь | ь | ` | ` | ', j | ` | ` | 02B9 | 697 | модифицирующий 1-й штрих | ||||
Э | э | ë | ė | è, e | È | è | E` | e` | 00C8 | 0,00E+000 | 200 | 232 | e grave |
Ю | ю | yŭ | ͡iu | ju | Û | û | Yu | yu | 00DB | 00FB | 219 | 251 | u circumflex |
Я | я | yă | ͡ia | ja | Â | â | Ya | ya | 00C2 | 0,00E+000 | 194 | 226 | a circumflex |
Диакритика
[тӳрлет | кодне тӳрлет]ГОСТ 7.79-2000 (ISO 9:1995) килĕшӳллĕ чăваш алфавичĕн латиница транслитерацинче 12 сасă палли, вĕсене çырнă чухне çиччĕ диакритика паллипе усă кураççĕ:
- breve (Ă ă, Ӗ ĕ сасă паллисенче);
- diaeresis («Ë, ë» сасă паллинче);
- cedilla («Ş, ş» сасă паллинче);
- double acute («Ű, ű» сасă паллинче);
- caron («Ž, ž», «Č, č», «Š, š» сасă паллисенче);
- grave («È, è» сасă паллинче);
- circumflex («Ŝ, ŝ», «Û, û», «Â, â» сасă паллисенче).
Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Н. П. Петров Чăваш алфавичĕ // Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. — М.: «Наука», 1972. — С. 199—201.
- ^ 1 тата 2 http://en.wikipedia.org/wiki/Help:IPA Wikipedia:IPA
- ^ 1 тата 2 Omniglot — writing systems and languages of the world. Chuvash language and alphabet
- ^ 1 тата 2 ɣ
- ^ 1 тата 2 ʐ
- ^ 1 тата 2 ɟ
- ^ 1 тата 2 ɲ
- ^ 1 тата 2 ɲ
- ^ 1 тата 2 ɣ
- ^ 1 тата 2 ʐ
- ^ https://argadu.com/2018/03/05/chuvashlat/
- ^ Ашмарин Н. И. Болгары и чуваши. — Казань: Типо-литографiя Императорскаго Университета, 1902 г. 2012 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Ашмарин Н. И. Болгары и чуваши. — Казань: Типо-литографiя Императорскаго Университета, 1902 г. 2012 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Иванов В. П., Николаев В. В., Димитриев В. Д. Чуваши: этническая история и традиционная культура. — Чебоксары: ДИК, 2000.
- ^ Transliteration of Chuvash writing system
Çавăн пекех
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Алексеев А. А. Паллă чăваш чĕлхеçисем. — Шупашкар, 1982. — С. 2-7.
- Алексеев А. А. Заметки о первых грамматических трудах по чувашскому языку // Уч. зап. ЧНИИ, вып. 49. Филология. — Шупашкар, 1970. — С. 203—220.
- Алексеев А. А. Иккĕмĕш грамматика (В. П. Вишневскин «Начертание правил чувашского языка» кенеки тухнăранпа 150 çул çитрĕ) // Ялав. — 1987. № 1. — С. 25.
- Алексеев А. А. Кто автор первой чувашской грамматики. // Сов. Чувашия. — 19 апреля 1991 г.
- Алексеев А. А. Урхас Кушкă ачи [Н. И. Золотницкий тĕпчевçĕ çинчен] // Ялав. — 1991. — № 9. — С. 22.
- Алексеев А. А. Чăваш чĕлхе наукин никĕсне хываканĕ [Осноположник чувашского языкознания], — Чăваш календарĕ. 1969. — Шупашкар, 1968. — 183 с.
- Алексеев А. А. Чăваш чĕлхин пĕрремĕш грамматики, [1769-мĕш çулта кĕнеке магазинĕнче «Сочинения принадлежащие к грамматике чувашского языка» ятлă кĕеке тухни çинчен] // Коммунизм ялавĕ. — 1990. — июлĕн 7-мĕшĕ.
- Алексеев А. А. Чăвашсен ылтăн кĕнеки, [Чăваш чĕлхин XVIII ĕмĕрте пичетленсе тухнă 1-мĕш грамматики çинчен] // Тăван Атăл. — 1992. — № 4. — С. 64-67.
- Алексеев А. А. Ырă ĕç манăçа тухмасть, В. П. Вишневскин «Начертание правил чувашского языка» кĕнеки тухăранпа 150 çул çитрĕ // Коммунизм ялавĕ, 1986. 13 октябрь.
- Алексеев А. А., Сергеев Л. П. Памятник чувашского языка 1836 года // Исследования по этимологии и грамматике чувашского языка. — Чебоксары, 1989. — С. 78-103.
- Алексеев А. А. Пирĕн çыруллă культурăн çулĕ-йĕрĕ, [Çырулăх аталанăвĕ çинчен] // Тăван Атăл. — 1994. — 2 №. — С. 66-72.
- Горский С. П. Очерки по истории чувашского литературного языка дооктябрьского периода. — Чебоксары, 1959. — 49 с.
- Данилов С. И. Чувашская книга до 1917 г.// Книж. палата Чуваш АССР: Библиография. — Чебоксары, 1950. — 96 с.
- Димитриева В. Д. Документы об издании книги «Сочинения, принадлежащие к грамматике чувашского языка» // Уч. зап. ЧНИИ, вып. 34. Филология. — Чебоксары, 1967. — С. 153—162.
- Егоров В. Г. Первая печатная грамматика чувашского языка 1769 г. // Тюркологический сборник. В. 1. — М.-Л., 1959. — С. 85-92.
- Егоров В. Г. Современный чувашский литературный язык в сравнительно-историческом освещении. Второе, исправленное издание. — Чебоксары, 1971. — С. 37-39.
- Егоров В. Г. Чăваш чĕлхин пĕрремĕш грамматики // Коммунизм ялавĕ. — 1952. — декабрĕн 24-мĕшĕ.
- Егоров В. И. Паллă тĕпчевçĕн пархатарлă ĕçĕ [Н. И. Золотницкий словарĕ тухнăранпа 100 çул çитрĕ] // Ялав. — 1976. — № 3. — 27с.
- Егоров В. П. Деятельность Н. И. Золотницкого по исследованию чувашского языка // О дореволюционной культуре чувашского народа. Уч. зап. ЧНИИ. Вып. 15. — Чебоксары, 1957. — С. 39-102.
- Золотницкий Н. И. Заметки для ознакомления с чувашским наречием. Отдел звуковой. — Казань, 1871. — Вып. 1. — 64 с.
- Золотницкий Н. И. Особенности чувашского языка, зависящие от изменения и выпуска согласных гортанных звуков, Из лекций в Казанском миссионерском ин-те Н. И. Золотницкого. — Казань, Изд-во Казан. ун-та, 1877. — 16 с.
- Золотницкий Н. И. По поводу статьи о «Чуваш кнеге». — Казань, 1867. — 15 с
- Каховский В. Ф. Была ли письменность у чувашей в древности?// Учен. записки ЧНИИ. — Чебоксары,1962. -Вып. 21. — C. 201—225;
- Каховский В. Ф. О рунической письменности древних чувашей//100 лет новой чувашской письменности.- Чебоксары, 1972. — С. 23 −24.
- Комиссаров Г. И. Письменность на чувашском языке в XVIII веке, Архивный материал Проблемы письменности и культуры. — Чебоксары, 1992. — С. 85-104.
- Налимова С. Чăваш чĕлхин паллă тĕпчевçи — пирĕн ентеш, [Н. И. Золотницкий çинчен] // Пирĕн сăмах (Сĕнтĕрвăрри р-нĕ). — 1999. — раштавăн 18-мĕшĕ.
- Павлов И. П. Золотницкий Н. И. графики çинчен [Чăвашсен çĕнĕ çырулăхĕ 100 çул тултарас умĕн] // Коммунизм ялавĕ, 1971, ноябрĕн 4-мĕшĕ.
- Павлов И. П. Н. И. Золотницкий пурнăçĕпе ĕçĕсем. — Шупашкар, 1958. — 63 с.
- Петров Н. П. Чăваш литература чĕлхин историйĕ. Яковлевченхи тапхăр. Вĕренӳ пособийĕ. — Шупашкар, 1978. — 109 с. (И. Н. Ульянов ячĕпе хисепленекен Чăваш патшалăх университечĕ. Чăваш чĕлхи кафедри).
- Сергеев Л. П. XVIII ĕмĕрти чăваш çырулăхĕн палăкĕсем, учеб.-хрестомати Ӳ Л. П. Сергеев. — Шупашкар, Чăв. ун-чĕн изд-ви, 2004. — 106 с.
- Сергеев Л. П. Кивĕ чăваш çырулăхĕ, Вĕренӳ пособийĕ. — Шупашкар, 1988. — 84 с.
- Сергеев Л. П. Первые печатные грамматики чувашского языка, Учебное пособие. — Чебоксары, Чувашгоспедуниверситет им. И. Я. Яковлева, 2003. — 100 с.
- Соловьева Г. Чĕри пуласлăхшăн тапнă, [Паллă чĕлхеçĕ, этнограф, фольклорист, педагог Н. И. Золотницкий çинчен] // Хыпар. — 2000. — 20 кăрлач.
- Трофимов А. А. Древнечувашская руническая письменность: Памятники, алфавит, дешифровка. — Чебоксары, 1993.- 51 с.
- Ушинский К. Д. Избранные произведения. в. I. — М., 1946. — С. 81-82; Н. И. Золотницкий. Разбор упращенного способа обучению черемисских детей горного населения, сост. И. Кедровым «Справочный листок», г. Казань, 1867, № 135—136.
- Федотов М. Р. Исследователи чувашского языка. — Чебоксары, Чувашское книжное изд-во, 1959. — 49 с.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Петров Н. П. Çĕнĕ чăваш çырулăхĕ 2007 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 11-мӗшӗнче архивланӑ.
- Элтепере чӑваш чӗлхин латинла саспаллийӗсене ҫирӗплетме ыйтнӑ
- Чӑвашсен ҫӗнӗ ҫырулӑхӗ: 150 ҫул
Чăваш чĕлхи |
|
---|---|
Йĕркелевсем |
Алфавит • Орфографи • Транслитераци • Пунктуаци • Фонетика (Пусăм) • Транскрипци • Словообразование • Лексика • Грамматика • Морфологи • Синтаксис • Пуплевĕш пайĕсем |
Уйрăмлăхсем | |
Усă курни |
Харпăр ячĕ • Литература • |
Истори |