Кавказри Албани

Туçи Карабах историйĕ
	Тахçанхи тапхăр
	Азых çĕр хăвăлĕ • Шуша çĕр хăвăлĕ • Таглар çĕр хăвăлĕ
	Ходжалă-кедабек культури ; Кура-арак культури
	Аваллăх
	Урарту ; Эрмени (сатрапи) ; Ервандид Эрменийĕ ; Аслă Эрмени (Арцах) ; Кавказри Албани
	Вăтам ĕмĕрсем
	Хачи кнеçлĕхĕ
	Çĕнĕ самана
	Кашатаг меликлĕхĕ ; Карабах беглербеглĕхĕ; Хамса меликлĕхĕсем ; Карабах ханлăхĕ
	XIX—XX
	Гюлистан лăпкăлăх килĕшĕвĕ ; Елизаветполь кĕпĕрни ; Пĕрремĕш Эрмени Республики ; Азербайджан Демократи Республики ; Эрмен-азербайджан вăрçи ; Туçи Эрмени Республики ; Азербайджан ССР (ТКАО) ; Карабахри хирĕçӳ ; Туçи-Карабах Республики, Азербайджан Республики
	; п; с; т;

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Албани (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Кавказри Алба́ни (хăйсене хайсем епле чĕнни паллă мар, ав.гр. Ἀλβανία, авалхи эрменле Աղուանք [Агуанк], çĕнĕ эрменле Աղվանք [Агванк], вăтам персла Арран^[1]) — авалхи патшалăх, пирĕн эрăчченхи II ĕмĕр вĕçĕнче^[2]^[3] — тата I ĕмĕр варринче^[4]^[5] Кăнтăр Кавказăн хĕвелтухăç енче никĕсленнĕ, паянхи Азербайджан, Грузи тата Дагестан территорийĕсене йышăнса тăнă.

Асăннă патшалăхра нумай тĕрлĕ халăх пурăннă. Çăлкуçсече вĕсен йышĕ 26 ят таран тупăнать. Тĕпрен илсен, çав халăхсен чĕлхисем паянхи Дагестанри лезгинсемпе табасарансен чĕлхисене çывăх теме пулать. Анчах та урăхларах чĕлхеллисем те пулман мар. Çавна май, кунта пуçпулса таракан тĕп халăх тата тĕп чĕлхе пулнă тесе калама та май çук.

Пурăна киле Кавказри албансем христиансем пулса тăнă. Çак тĕне вĕсем кÿршĕри Арменирен йышăннă. Тĕп халăхпа тĕп чĕлхе пулмасан та, пурăна-киле кунти пĕр халăхăн çырулăхĕ çуралнине палăртмалла. Çав халăха агвансем тенĕ, чĕлхине вара — агван чĕлхи. Çырулăха кÿршĕри эрменсен меслечĕпе ăсталанă. Анчах та кунашкал çырулăх çуралсан та, вăл кунти пĕртен-пĕр официалла чĕлхе статусне илеймен.

Кавказри Албани хальхи ĕмĕрĕн VIII ĕмĕрĕ тĕлне, арабсем килсе хуçаланма пуçласан, сÿнсе ларнă.

Кăнтăр Кавказри Албанин паянхи паянхи еткерçисем тесе Азербайджанри высăках мар халăха удинсене (йышĕ 10 000 çын тĕлнелле) калама пулать.

Асăрхавсем

^ Robert H. Hewsen. Ethno-History and the Armenian Influence upon the Caucasian Albanians, in: Samuelian, Thomas J. (Hg.), Classical Armenian Culture. Influences and Creativity, Chicнago: 1982, 27-40.
^ Кавказри Албани — Ираника. M. L. Chaumont (акăлч.):
The Albanian tribes, each of which had its own chief, spoke a multitude of dialects (Strabo 11.4.6; cf. below). During the Hellenistic period they joined with other neighboring tribes to form a unified state under a single ruler (Strabo 9.7.6; cf. below). It has been supposed that the unification took place towards the end of the 2nd century B.C., by reason of the wars waged between the Arsacid Mithridates II and Artavazd I, king of Armenia (Markwart, Ērānšahr, p. 175; O. G. von Wesendonck, "Über georgisches Heidentum, " Caucasica 1, 1924, p. 51; Trever, Ocherki, p. 149). There are grounds for believing that the unification of the Albanians was a slow process which allowed the diversity of languages to continue for a long time.
^ James Stuart Olson. An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires. Greenwood Publishing Group. 1994. С.20

Ҫӑлкуҫри текст(акăлч.)

The Caucasian Albanians seemed to have been under Persian and Seleucid suzerainty until the second century B.C., when their tribes merged into a kingdom.
^ Всемирная история. М. 1956. том 2:
Вырăсла текст: Государство в Албании возникло, по-видимому, в середине I в. до н. э. на основе албанского племенного союза.
^ Тревер К. В., 1959, :
Вырăсла текст: Необходимость сплочения сил для сопротивления нападениям со стороны Армении, а также со стороны северных кочевых племён привела к началу консолидации этих разноязычных племён и к формированию у них государственности. В I веке до н. э. это новое государственное образование уже участвует в исторической жизни народов Закавказья как Албанское царство, получив своё наименование по возглавившему движение племени.

[Hewsen-1] Robert H. Hewsen. Ethno-History and the Armenian Influence upon the Caucasian Albanians, in: Samuelian, Thomas J. (Hg.), Classical Armenian Culture. Influences and Creativity, Chicнago: 1982, 27-40.

[Iranika_Albania-2] Кавказри Албани — Ираника. M. L. Chaumont (акăлч.):
The Albanian tribes, each of which had its own chief, spoke a multitude of dialects (Strabo 11.4.6; cf. below). During the Hellenistic period they joined with other neighboring tribes to form a unified state under a single ruler (Strabo 9.7.6; cf. below). It has been supposed that the unification took place towards the end of the 2nd century B.C., by reason of the wars waged between the Arsacid Mithridates II and Artavazd I, king of Armenia (Markwart, Ērānšahr, p. 175; O. G. von Wesendonck, "Über georgisches Heidentum, " Caucasica 1, 1924, p. 51; Trever, Ocherki, p. 149). There are grounds for believing that the unification of the Albanians was a slow process which allowed the diversity of languages to continue for a long time.

[3] James Stuart Olson. An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires. Greenwood Publishing Group. 1994. С.20

Ҫӑлкуҫри текст(акăлч.)

The Caucasian Albanians seemed to have been under Persian and Seleucid suzerainty until the second century B.C., when their tribes merged into a kingdom.

[4] Всемирная история. М. 1956. том 2:
Вырăсла текст: Государство в Албании возникло, по-видимому, в середине I в. до н. э. на основе албанского племенного союза.

[Тревер_К._В.—1959—:<blockquote>Вырăсла_текст:_Необходимость_сплочения_сил_для_сопротивления_нападениям_со_стороны_Армении,_а_также_со_стороны_северных_кочевых_племён_привела_к_началу_консолидации_этих_разноязычных_племён_и_к_формированию_у_них_государственности._'''В_I_веке_до_н._э._это_новое_государственное_образование'''_уже_участвует_в_исторической_жизни_народов_Закавказья_как_Албанское_царство,_получив_своё_наименование_по_возглавившему_движение_племени.</blockquote>—-5] Тревер К. В., 1959, :
Вырăсла текст: Необходимость сплочения сил для сопротивления нападениям со стороны Армении, а также со стороны северных кочевых племён привела к началу консолидации этих разноязычных племён и к формированию у них государственности. В I веке до н. э. это новое государственное образование уже участвует в исторической жизни народов Закавказья как Албанское царство, получив своё наименование по возглавившему движение племени.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]