Плутон
(Плутон (карликлă планета) ҫинчен куҫарнӑ)
 | |
| Орбита пахалăхĕсем | |
|---|---|
| категори | карлик планета |
| Уçни | |
| уçакан | Клайд Томбо |
| уçнă вырăн | Флагстафф, АПШ |
| уçнă вăхăт | 1930 нарăс, 18 |
| Орбита пахалăхĕсем | |
| Афели | 49,31 а. в. |
| Перигели | 29,667 а. в. |
| Мăн çуртĕнĕл | 39,482117 а. в. |
| Орбитăри эксцентриситет | 0,2488273 |
| Орбитăри тапхăрĕ | |
| Сидери тапхăрĕ | 90 553,02 çĕр кунĕ (247,92065 çĕр çулĕ) |
| Орбитăллă хăвăртлăхĕ | 4,6691 км/ç |
| Вăтам аномали | |
| Тайăмĕ | 17°,14 |
| Хăпаракан çыххин долготти | 110°,30347 |
| Перицентр аргуменчĕ | 113°,76329 |
| Спутниксем | 5 |
| Физика пахалăхĕсем | |
| Пысăкăш | 2374 ± 8 км |
| Экваторти радиусĕ | 1187 ± 4 км[1] |
| Поляр радиусĕ | 1187 ± 4 км |
| Планета пичĕн лаптăкĕ | 16 647 940 км² |
| Хĕсĕнни | |
| Калăпăшĕ | 7,15·109 км³ |
| Йывăрăшĕ | (1,305 ± 0,007)·1022 кг |
| Вăтам тачăлăхĕ | 2 |
| Экваторти йывăрăш вăйĕ | 0,62 м/ç² (0,062 g) |
| Космосри иккĕмĕш хăвăртлăхĕ | 1,2 км/c |
| Сидерлĕ çаврăнăвăн тапхăрĕ | −6,387 çĕр кунĕ |
| Экваторти çаврăнун йĕрлĕ хăвăртлăхĕ | 47,6 км/çMichael E. Bakich The Cambridge Planetary Handbook. — Cambridge University Press, 2000. |
| Çаврăну тĕнĕлĕ эклиптика тайăмĕ | 119,591 ± 0,014°</>[2]. |
| çурçĕр полюсĕнче Тӳррĕн хăпарни | 132°,993B.A. Archinal, M.F. A'Hearn, E. Bowell et al. Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009 // Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. — 2011. — В. Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. — Т. 109. |
| Тайăнни | −6°,163 |
| Альбедо | 0,4—0,6 |
| Планета питĕңчи температура | |
| Чи сивĕ | 40 К |
| Вăтам | 45 К:[3] |
| Чи вĕри | 50 К |
| атмосфера йышĕ | |
| Планета питĕнчи пусăм | 1,5 Па|- |
.svg){kind=small}
Плутон (символĕсем: .svg){kind=small}
[4] тата .svg){kind=small}
[5]) — Хĕвел системинчи Эрида хыççăн чи пысăк карликла планета[6], [7][8]. Маларах планета шутне кĕртнĕ, халь Койпер таврашĕнчи карликла планета шутланать[6].. 1930-мĕш çулхи нарăсăн 18-мĕшĕнче Флагстафф, США Клайд Томбо уçнă. Курăнакан çăлтăр виçи - 13,65 таран.
Плутона тата 1978-мĕш çулта уçнă ун чи пысăк спутникне Харона, час-часах йĕкĕр планета тесе калаççĕ, мĕншен тесен их системин барицентрĕ икĕ объектан та тулашĕнче выртать[9].
Спутникĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Харон[10] [11].
- 2005-мĕш çулта уçнă Никта тата Гидра;
- 2011-мĕш çулта уçнă Кербер[12][13];
- 2012-мĕш çулта уçнă Стикс[14].
Плутона асăнса плутони хими элементне ят панă[15].
Орбита тата çаврăнавĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Çав. пекех
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Литература
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Антони Уайт Планета Плутон / А. Уайт; Пер. с англ. Л. А. Исакович; Под ред. В. А. Брумберга. — М. каçă = http://12apr.su/books/item/f00/s00/z0000027/index.shtml: Мир, 1983. — 30000 экз.
- Гребенников Е. А., Рябов Ю. А. Открытие Плутона // Поиски и открытия планет. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Наука, 1984. — (Главная редакция физико-математической литературы). — 100000 экз.
- K. Croswell. Planet Quest: The Epic Discovery of Alien Solar Systems. — The Free Press, 1997. — ISBN 978-0684832524
- Георгий Бурба Предводитель холодных миров // «Вокруг света». — 2006. — № 1 (2784).
- Георгий Бурба. Ледяные сателлиты Солнца // «Вокруг света». — 2006. — № 2 (2785).
Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Stern, S. A., et al. (2015). «The Pluto system: Initial results from its exploration by New Horizons». Science 350 (6258): 249–352. DOI:10.1126/science.aad1815.
- ^ Оценка основана на ориентации орбиты Харона, которая предполагается равной ориентации оси вращения Плутона ввиду приливного взаимодействия
- ^ NASA - Solar System Exploration - Pluto: Facts & Figures 2015 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ JPL/NASA What is a Dwarf Planet? (2015-04-22).
- ^ / John Lewis. — 2. — Elsevier.
- ^ 1 тата 2 Pluto confirmed as largest object in Kuiper belt 2015 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Редкое затмение поссорило Плутон с плутоидом. Мембрана (2010-11-11). çăлкуçран архивланă 24 Кӑрлач уйӑхӗн 2012.
- ^ Компьютерра: Недопланета
- ^ C. B. Olkin, L. H. Wasserman, O. G. Franz. The mass ratio of Charon to Pluto from Hubble Space Telescope astrometry with the fine guidance sensors // Icarus. — 2003. — Vol. 164. — № 1. — P. 254—259.
- ^ Pluto and the Developing Landscape of Our Solar System — МАС.
- ^ O. Gingerich. The Path to Defining Planets (2006). — Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics and IAU EC "Planet Definition" Committee chair. çăлкуçран архивланă 21 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 5 Раштав уйӑхӗн 2015.
- ^ NASA’s Hubble Discovers Another Moon Around Pluto (акăлч.). NASA (20 июля 2011). çăлкуçран архивланă 21 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 5 Раштав уйӑхӗн 2015.
- ^ «Хаббл» случайно нашел новый спутник Плутона. Lenta.ru (20 июля 2011). çăлкуçран архивланă 21 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 5 Раштав уйӑхӗн 2015.
- ^ Hubble Discovers a Fifth Moon Orbiting Pluto (News Release STScI-2012-32). HubbleSite NewsCenter (11 July 2012). çăлкуçран архивланă 16 Пуш уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 5 Раштав уйӑхӗн 2015.
- ^ Плутоний // Серебро—Нильсборий и далее / Ред.: И. В. Петрянов-Соколов. — 3-е изд. — М.: Наука, 1983. — Т. 2. — (Популярная библиотека химических элементов). — 50000 экз.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Текущие данные о положении Плутона2021 ҫулхи Ака уйӑхӗн 23-мӗшӗнче архивланӑ. The sky live.
- Статьи о Плутоне на сайте Astronet
- Обзор Плутона2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 17-мӗшӗнче архивланӑ. на сайте Astrolab
- Pluto: Overview (акăлч.). NASA Official. çăлкуçран архивланă 8 Ҫурла уйӑхӗн 2012. Тĕрĕсленĕ 7 Ҫу уйӑхӗн 2015.
- (134340) Pluto, Charon, Nix, Hydra, Kerberos, and Styx (акăлч.). Johnstonsarchive.net.
- Southwest Research Institute (акăлч.). — сообщение о теории происхождения Харона в результате столкновения. çăлкуçран архивланă 11 Чӳк уйӑхӗн 2012. Тĕрĕсленĕ 11 Чӳк уйӑхӗн 2012.
- За гранью карты космоса: что ожидает зонд New Horizons после Плутона2017 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ. // РИА Новости, 21.01.2017
