Таджик чĕлхи

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

Таджик чĕлхи, — иран ушкăнне кĕрекен инди-европа чĕлхи. Таджикистан патшалăхĕн тĕп чĕлхи шутланать.

Таджик чĕлхи' (забони Тоҷикӣ, тепĕр чух фарси чĕлхин таджик диалекчĕпе палăртаççĕ) — таджиксен чĕлхи, Таджикистанăн патшалăх чĕлхи тата Афганистанăн (пушту чĕлхипе танах) патшалăх чĕлхисенчен пĕри шутланать, индоевропа чĕлхе çемйин индо-иран ушкăнĕн иран чĕлхе туратĕнче вырăн йышăнать. Таджик чĕлхи, çаплах Узбекистанăн хăш çĕрĕсенче, çурçĕр Афганистанра (унта ăна дари е фарси-кабули теççĕ) сарăлнă. XX ĕмĕрĕн 30-мĕш çулĕсенчен алфавитра арап графикипе, 1940 çулччен латиницăпа усă курнă. Китайăн кăнтăр-анăçĕнчи Синьцзян-Уйгур автономлă районĕнче пурăнакан таджиксем, тĕрĕссипе памир таджикĕсем пулаççĕ, вĕсем иран чĕлхисен памир ушкăнĕнчи ваханпа сарăкăль чĕлхисемпе калаçаççĕ.

Çыруллăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]

A a B b C c Ç ç D d E e F f G g
Ƣ ƣ H h I i Ī ī J j K k L l M m
N n O o P p Q q R r S s Ş ş T t
U u Ū ū V v X x Z z Ƶ ƶ '

Паянкунхи кириллица алфавичĕ:

А а Б б В в Г г Ғ ғ Д д Е е Ё ё
Ж ж З з И и Й й Ӣ ӣ К к Қ қ Л л
М м Н н О о П п Р р С с Т т У у
Ӯ ӯ Ф ф Х х Ҳ ҳ Ч ч Ҷ ҷ Ш ш Ъ ъ
Э э Ю ю Я я

1940-1998 çулсенче Ц ц, Щ щ, Ы ы, Ь ь сас паллисемпе усă курнă.

Тĕп сăмахсен танлаштару таблици.

Таджик чĕлхи моҳ нав модар хоҳар шаб бинӣ се сиёҳ сурх зард сабз гург
Ытти инди-европа чĕлхисем
Акăлчан чĕлхи month new mother sister night nose three black red yellow green wolf
Латтин чĕлхи mēnsis novus māter soror nox nasus trēs āter, niger ruber flāvus, gilvus viridis lupus
Итали чĕлхи mese nuovo madre sorella notte naso tre nero rosso giallo verde lupo
Нимĕç чĕлхи Monat neu Mutter Schwester Nacht Nase drei schwarz rot gelb grün Wolf
Португал чĕлхи mês novo mãe irmã noite nariz três negro vermelho amarelo verde lobo
Испан чĕлхи mes nuevo madre hermana noche nariz tres negro rojo amarillo verde lobo
Румын чĕлхи luna nou/noi mamă soră noapte nas trei negru roşu galben verde lup
Валли чĕлхи mis newydd mam chwaer nos trwyn tri du (/di/) coch, rhudd melyn gwyrdd, glas blaidd
Польша чĕлхи miesiąc nowy matka siostra noc nos trzy czarny czerwony żółty zielony wilk
Латви чĕлхи mēnesis jauns māte māsa nakts deguns trīs melns sarkans dzeltens zaļš vilks
Литва чĕлхи mėnuo naujas motina sesuo naktis nosis trys juoda raudona geltona žalias vilkas
Болгар чĕлхи месец
нов
майка
сестра
нощ
нос
три
черен
червен
жълт
зелен
вълк
Вырăс чĕлхи месяц
новый
мать
сестра
ночь
нос
три
чёрный
красный
жёлтый
зелёный
волк

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çак вăхăтран Таджикистанпа Узбекистан таджикĕсем хăйсен чĕлхине палăртма «таджик чĕлхи» (забон-и точики) терминпа усă кураççĕ, Афганистан таджикĕсем хăйсен чĕлхине «дари» е «перси чĕлхи» тесе уйăраççĕ. Тем тĕрлĕ диалектсем пулсан та, Ирана, Афганистан, Узбекистан, тата Таджикистан çыннисем пĕр-пĕрне пĕтемпех ăнланаççĕ. Стандартлă таджик чĕлхинче кириллицăпа усă кураççĕ (дарипе перси чĕлхинче араб-перси алфавичĕпе). Халĕ çак чĕлхе Иранра, Афганистанра, Таджикистанра пĕрлешĕнсе çывăхланса пырать (Узбекистанра перси чĕлхин статусĕ çук).

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]