Таджик чĕлхи

Таджик чĕлхи, — иран ушкăнне кĕрекен инди-европа чĕлхи. Таджикистан патшалăхĕн тĕп чĕлхи шутланать.

Таджик чĕлхи' (забони Тоҷикӣ, тепĕр чух фарси чĕлхин таджик диалекчĕпе палăртаççĕ) — таджиксен чĕлхи, Таджикистанăн патшалăх чĕлхи тата Афганистанăн (пушту чĕлхипе танах) патшалăх чĕлхисенчен пĕри шутланать, индоевропа чĕлхе çемйин индо-иран ушкăнĕн иран чĕлхе туратĕнче вырăн йышăнать. Таджик чĕлхи, çаплах Узбекистанăн хăш çĕрĕсенче, çурçĕр Афганистанра (унта ăна дари е фарси-кабули теççĕ) сарăлнă. XX ĕмĕрĕн 30-мĕш çулĕсенчен алфавитра арап графикипе, 1940 çулччен латиницăпа усă курнă. Китайăн кăнтăр-анăçĕнчи Синьцзян-Уйгур автономлă районĕнче пурăнакан таджиксем, тĕрĕссипе памир таджикĕсем пулаççĕ, вĕсем иран чĕлхисен памир ушкăнĕнчи ваханпа сарăкăль чĕлхисемпе калаçаççĕ.

Çыруллăх

A a	B b	C c	Ç ç	D d	E e	F f	G g
Ƣ ƣ	H h	I i	Ī ī	J j	K k	L l	M m
N n	O o	P p	Q q	R r	S s	Ş ş	T t
U u	Ū ū	V v	X x	Z z	Ƶ ƶ	'

Паянкунхи кириллица алфавичĕ:

А а	Б б	В в	Г г	Ғ ғ	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	З з	И и	Й й	Ӣ ӣ	К к	Қ қ	Л л
М м	Н н	О о	П п	Р р	С с	Т т	У у
Ӯ ӯ	Ф ф	Х х	Ҳ ҳ	Ч ч	Ҷ ҷ	Ш ш	Ъ ъ
Э э	Ю ю	Я я

1940-1998 çулсенче Ц ц, Щ щ, Ы ы, Ь ь сас паллисемпе усă курнă.

Тĕп сăмахсен танлаштару таблици.

Таджик чĕлхи	моҳ	нав	модар	хоҳар	шаб	бинӣ	се	сиёҳ	сурх	зард	сабз	гург
Ытти инди-европа чĕлхисем
Акăлчан чĕлхи	month	new	mother	sister	night	nose	three	black	red	yellow	green	wolf
Латтин чĕлхи	mēnsis	novus	māter	soror	nox	nasus	trēs	āter, niger	ruber	flāvus, gilvus	viridis	lupus
Итали чĕлхи	mese	nuovo	madre	sorella	notte	naso	tre	nero	rosso	giallo	verde	lupo
Нимĕç чĕлхи	Monat	neu	Mutter	Schwester	Nacht	Nase	drei	schwarz	rot	gelb	grün	Wolf
Португал чĕлхи	mês	novo	mãe	irmã	noite	nariz	três	negro	vermelho	amarelo	verde	lobo
Испан чĕлхи	mes	nuevo	madre	hermana	noche	nariz	tres	negro	rojo	amarillo	verde	lobo
Румын чĕлхи	luna	nou/noi	mamă	soră	noapte	nas	trei	negru	roşu	galben	verde	lup
Валли чĕлхи	mis	newydd	mam	chwaer	nos	trwyn	tri	du (/di/)	coch, rhudd	melyn	gwyrdd, glas	blaidd
Польша чĕлхи	miesiąc	nowy	matka	siostra	noc	nos	trzy	czarny	czerwony	żółty	zielony	wilk
Латви чĕлхи	mēnesis	jauns	māte	māsa	nakts	deguns	trīs	melns	sarkans	dzeltens	zaļš	vilks
Литва чĕлхи	mėnuo	naujas	motina	sesuo	naktis	nosis	trys	juoda	raudona	geltona	žalias	vilkas
Болгар чĕлхи	месец	нов	майка	сестра	нощ	нос	три	черен	червен	жълт	зелен	вълк
Вырăс чĕлхи	месяц	новый	мать	сестра	ночь	нос	три	чёрный	красный	жёлтый	зелёный	волк

Истори

Çак вăхăтран Таджикистанпа Узбекистан таджикĕсем хăйсен чĕлхине палăртма «таджик чĕлхи» (забон-и точики) терминпа усă кураççĕ, Афганистан таджикĕсем хăйсен чĕлхине «дари» е «перси чĕлхи» тесе уйăраççĕ. Тем тĕрлĕ диалектсем пулсан та, Ирана, Афганистан, Узбекистан, тата Таджикистан çыннисем пĕр-пĕрне пĕтемпех ăнланаççĕ. Стандартлă таджик чĕлхинче кириллицăпа усă кураççĕ (дарипе перси чĕлхинче араб-перси алфавичĕпе). Халĕ çак чĕлхе Иранра, Афганистанра, Таджикистанра пĕрлешĕнсе çывăхланса пырать (Узбекистанра перси чĕлхин статусĕ çук).