Чепче тутарĕсем
Курӑнакан калӑплав
Чепче́ (нухра́т) тута́рĕсем (тут. нократ татарлары) — Чепче тата унăн юпписем тавравшĕнче пурăнакан тутарсен этносĕ.
Ытларах Удмурт Республикинче (Юкамена, Глазов, Балези, Яр районĕсенче) тата Киров облаçĕнче вырнаçнă.
1920-мĕш çулсенче 15 пине яхăн çын шутланнă[1]. 2000-мĕш çулсенче вĕсен йышĕ 7 пине яхăн тесе хакланă (вĕсенчен 6 пин ытла тутарĕ Удмуртин çурçĕр енче тата 700 яхăн тутар Киров облаçĕн Слобода районĕнче пурăнать).
Этнотерриторилле çапла пйланать:
- карин-нухрат / анат чепче (карин тутарĕсем). Ятне Нухрат (халĕ Карино) ялĕнчен илнĕ[2], малтан Карин кнеçлĕхĕ карманĕ пулнă.
- юкамена-глазов / вăта чепче
- вырăнти-глазов / тури чепче
Чепче тутарĕсен генезисне удмуртсем пеçĕрменсем хутшăннă.[3].
Тутар чĕлхипе (кăнтăр-удмурт чĕлхин уйрăмлăхĕсемпе) калаçаççĕ, ăна тутар чĕлхин нухрат пуплевĕ теççĕ.
Çав. пекех
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998—703 с., илл.
- ^ История села Карино 2014 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Нукратские татары
Литература
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998—703 с., илл.
- Д. Б. Рамазанова «К формированию нукратского говора татарского языка в иноязычном окружении». Ижевск, 2005. — С. 170—174.
- Д. Г. Касимова «Чепецкие татары: особенности культуры, языка и религии». Ижевск, 2005. — С. 158—164.
- Касимов Р. Н. Традиционные религиозно-мифологические представления чепецких татар. Автореф. … канд. ист. наук / Удмуртский государственный университет. Ижевск, 2004.
- Касимова Д. Г. Семейная обрядность чепецких татар. Ижевск: Удмуртский институт истории, языка и литературы УрО РАН, 2003.
- Мухамедова Р. Г. Чепецкие татары (краткий исторический очерк) // Новое в этнографических исследованиях татарского народа. Под ред. Р. Г. Мухамедовой и Р. К. Уразмановой. Казань: Казанский филиал АН СССР, 1978. С. 5-18.
- Сыркина И. А. Чепецкие татары 2017 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 3-мӗшӗнче архивланӑ. // Уральская историческая энциклопедия / Институт истории и археологии УрО РАН, 1998—2004.
Тутарсем |
|
---|---|
Культура |
Çырулăх • Литература • Мусăк (Халăх мусăкĕ) • Кухня • Сӳретлĕ ӳнер • Архитектура • Театр • Спорт • Вăйăсем • Ташă • Костюм • Уявсем (Сабантуй) • Ятсем • Татнет • Мишерсен культури |
Вырнаçни |
Тутарстан • Пушкăртстан тутарĕсем • Анăç Çĕпĕр тутарĕсем • Гребень тутарĕсем • Ичкĕ тутарĕсем • Касимов тутарĕсем (Кадом тутарĕсем • Курмăш тутарĕсем) • Мускав тутарĕсем • Чулхула тутарĕсем • Санкт-Петербург тутарĕсем • Перĕм тутарĕсем • Курган тутарĕсем • Кострома тутарĕсем • Казахстан тутарĕсем • Китай тутарĕсем • Финн тутарĕсем • Азербайджан тутарĕсем • Япони тутарĕсем |
Тĕн | |
Чĕлхе | |
Этнос ушкăнĕсем |
Атăл-Урал тутарĕсем ( Хусан тутарĕсем (Чепче тутарĕсем) • Мишерсем (Сасово тутарĕсем) • Касимов тутарĕсем • Крешенсем) • Аçтăрхан тутарĕсем (Алапӳ тутарĕсем • Юртă тутарĕсем • Карагашсем • Булгарин тутарĕсем • Кундрово тутарĕсем) • Çĕпĕр тутарĕсем (Барабинсем • Эуштинсем • Чатсем • Калмаксем • Заболотные татары • Тобол тутарĕсем) |
Тĕрлĕрен |