Чистай

Чистай (тут. Чистай), — Тутарстанăн Чистай районĕнчи хула, административлă тĕпĕ.

Тавралăхĕ

Хула Чулман Атăлăн (Куйбышев шывуправĕ) сулахай çыранĕнче, Нурлат чукун çул чарăнăвĕнчен (Чĕмпĕр-Ӗпхӳ йĕрĕ) 125 çм çурçĕрелле вырнаçнă. Автомобиль çулĕсен çыххи (Р239 — Нурлатпа Нижнекамск çинелле, Р239 çулпа — Хусанпа Пĕкельмене, Ăренпура), Чулман Атăл урлă кĕпер ПГТ Алексеевское. Хулан çĕр лаптăкĕ 16,8 çм².

Халăх йышĕ, район тытăмĕ

Халăх йышĕ — 63,0 пин çын (2002).

Наци йышĕ (1989):

• вырăссем (65,8 %),
• тутарсем (30,2 %),
• чăвашсем (2,1 %).

Хула администраци пуçлăхĕ — Козлов Вячеслав Михайлович, кăрлач, 2000.

Кун-çулĕ

Пĕрремĕш Пуш Уй çинчен çул çыравĕсенче XVII ĕмĕрĕн вĕçĕнче — XVIII ĕмĕрĕн пуçламăшĕнче çырнă.

Ял мĕнле тапранса кайнă пирки темиçе халап пур. Чи паллипе, кунта чи малтан таркăн крепоç хресченĕсем е раскольниксем хăйсен ирĕк вырăнне никĕс янă. Анчах та ХVIII ĕмĕр пуçламăшĕнче вĕсене кунтан кăларса янă, яла çунтарнă та вырăнта пуш уй çех юлнă. Çăлăнса юлнă çĕр ĕçченĕсем çĕнĕрен çурт-йĕр лартма тытăннă, часах çĕнĕ йыш килсе тĕпĕленнĕ, ятне вара çĕнĕ ял мăн пушара астуса йышăнать.

Пурăну вырăнĕ çав тери хăвăрт аталанма тытăннă, 1761 çулта кунта, халăх çыравĕпе, 1000 ытла çын пурăннă.

1781 çулта Екатерина II хушăвĕпе Чистое Поле салана Чистай ятлă уес хули статусне куçарнă, пайăр герба тивĕçтернĕ.

XIX ĕмĕр вĕçĕнче Чистай — тырă сутă-илӳн шĕкĕр вырăнĕ. 1917 çулчен — Хусан кĕпернин чаплăхĕпе иккĕмĕш (Хусан хыççăн) хули.

Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи тапхăрĕнче Чистай Совет çыравçисен пĕрлĕхĕн кил йăви пулса тăрать. Борис Пастернак, Леонид Леонов, Клавдия Шульженко шăрантарнă «Синий платочек» юрă авторĕ Максимов кунта пурăннă.

Промăçлăхĕ

Савутсем — сехет («Восток»), карап юсав, «Автоспецоборудование», автоюсав; радиокомпани «Вектор»; ПКП БИСТ, йывăç ĕçлĕх комбиначĕ, сĕтел-пукан фабрики.

Çăмăл промăçлăх предприятисем (çĕвĕç, трикотаж, пушмак фабрикисем) апат-çимĕç (ликер-водка завочĕ, кондитер фабрики, пулă завочĕ, аш-какай комбиначĕ, сĕт-çу комбиначĕ, çăкăр завочĕ).

Паллă çыннисем

• Александр Бутлеров, вырăс химикĕ, уротропин шутласа кăларакан, 1828 çулта çуралнă.
• София Губайдулина, совет композиторĕ, 1931 çулта çуралнă.
• Борис Пастернак, совет çыравçи, 1942—1943 çулсенче пурăннă.
• Маринин Виктор Иванович - 1923-1943, Совет Союзĕн Паттăрĕ.
• Николай Петрович Лихачёв, совет ăсчахĕ, историк, археограф, палеограф, ӳнер тĕпчевçи, библиограф, коллекционер, академик 1862—1936

Каçăсем

• Чистай «Ман хула» энциклопедире
• Хулан хыпар сайчĕ. Хула хорумĕ
• Хула порталĕ
• Хула музейĕсем
• Хула фотоархивĕ
• Таврари археологи ĕçĕсем