Балкарсем

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Балкарсем
Ӳкерчĕк:Abay Shakhanlany.jpg Ӳкерчĕк:Kazim Mechiev.jpg
Абай Шаханов Казим Мечиев
Ӳкерчĕк:Магомед Алиевич Энеев.jpg
Магомет Энеев Хаджимурат Аккаев
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ

Пурӗ: 125 000 ях. (2010, хаклав)
Раççей Федерацийĕ Раççей Федерацийĕ:
 112 924 (2010)[1]


Казахстан Казахстан: 2 300[2]

Кăркăсстан Кăркăсстан: 1 900[3]

АПШ АПШ:
  3 542[4] (2010)

Украина Украина: 206 [5]

Ӳспекстан Ӳспекстан:  700 (хаклав, 2016)[6]
Чĕлхе Карачай-палкар
Тĕн ислам (суннизм)
Расă тĕсĕ Европеоидсем[7]
Тăван халăхсем карачайсем, крым тутарĕсем, кумыксем, нохайсем

Балкарсем (аланла) — тĕрĕк çемйинчи, карачайсене çывăх, вĕсемпе пĕр чĕдхепе калаçакан халăх[8].

Халăх йышĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Раççейре — 108 пин çын (2002) пурăнать, Кабарда-Балкари республикинче (кăнтăр тата кăнтăр-анăç енче) — 105 пин.

Этнос пайĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вырăнти ушкăнĕсем: балкарсем (малкъарлыла), пиçинкисем (бызынгычыла), холамсем (холамлыла), чегемсем (чегемлиле), урусбисем е баксансем (басханчыла).

Тĕн[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хăйсен йăлипе исламăн суннит тĕсне тытса пыраççĕ. Балкарсен авалхи тĕн йăли - танкăр.

Кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

XIII ĕмĕрте монголсем тапăнса килсе, палкарсене тӳремсенчен ту хушăкĕсене тĕртсе куçараççĕ; кунта вĕсем пилĕк пысăк «пĕрлĕх» йĕркелеççĕ: Палкар, Хулам, Пеçенке, Чекем тата Уруспи. XIX ĕмĕрĕн иккĕмĕш пайĕнче палкарсен пĕр ушкăнĕ айлăма анать, тепĕррисем Турцие куçса каяççĕ (махаджирлăх), несĕлĕсем халĕ те унтах пуранаççĕ.

1944 çулта балкарсене, нимĕç çарĕсемпе пĕр май пулнă тесе айăпласа, пĕтĕмпех Вăтам Азине ирĕксĕрех куçараççĕ. 1957 çулта тин халăхăн сахал пайĕ Кабарда-Палкара таврăнать; чылайăшĕ Казахстанпа Киргизире юлаççĕ.

Паллă балкарсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ 1, 2, 3, 4 тата 5 Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года 2020 ҫулхи Ака уйӑхӗн 30-мӗшӗнче архивланӑ.
  2. ^ Kazakhstan - People Groups. Balkar // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
  3. ^ Kyrgyzstan - People Groups. Balkar // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
  4. ^ Борлакова Ф.А. Карачаево-балкарская диаспора в США // Научные проблемы гуманитарных исследований. — 2008. — № 15.
  5. ^ Всеукраинская перепись населения 2001 года. Распределение населения по национальности и родному языку. Государственный комитет статистики Украины. çăлкуçран архивланă 25 Ҫурла уйӑхӗн 2011.
  6. ^ {{cite web|url=http://joshuaproject.net/countries/UZ
  7. ^ "Соматологически карачаевцы и балкарцы относятся к кавкасионской расе северокавказских популяций" Источник: ИЭА Российской академии наук, Фундаментальный том серии "Народы и культуры" - "Карачаевцы. Балкарцы", стр.24, 2014, М.: Наука, 2014, - стр. 815. (в пер.) ISBN 978-5-02-038043-1
  8. ^ Чувашская энциклопедия

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]