Бретань

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице

Бретань
Бретонь ялавĕ — Gwenn Ha Du


Бретань ялавĕ

Хыпар
Тĕп хула:  Ренн
Халăх:
 — Пурĕпе
 — Халăх йышлăхĕ

3 199 066 çын
118 çын/км²
Лаптăк
27 208 км²
Официаллă ячĕ  Бретань регионĕ
Герб  Питлĕх çинче юссем
Йыхрав  Намăс вырăнне вилĕм 
Эмблема  Утёсник
Официаллă чĕлхе  Франци чĕлхи
Регион чĕлхи  Бретон
Франци картти çинче вырнаçăвĕ

Брета́нь (фр. Bretagne, брет. Breizh; галло Bertaèyn) — Францин çурçĕр-анăçĕнчи регион, пĕр ятлă истори облаçĕ.

Тавралăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Бретань Арморикан массивĕн пайĕ шутланать, çакна пула вăл çутçанталăк енĕпе пĕрле курăнать. Çăк массив тӳрем пулать, унăн çӳллĕшĕ вăтамран, 104 метртан ытла мар. Ку Франци регионсенчен чи авалли шутланать: унăн кун-çулĕ палеозой эрăчченех пуçланнă.

Бретань — çурутрав, Атлантика океанĕ унăн 4/5 периметр çыранне хупăрлать, тĕрлĕ рельефлă çыран йĕрĕ 3 000 км тăсăлать. Океан семне пула, Бретаньре çемçерех хĕлсем (çулта 27 сивĕ кун Сен-Бриёре) тата вăтам шăрăх çусем. Çуркунне ирех пуçланать, пуш уйăхĕнченех, анчах вăраха тăсăлать. Çак чи селĕм тапхăр: дрок тата утесниксем чечекленеççĕ.

Нӳрĕкĕ сахал ӳкет (Роскофф: 760 мм), çӳлĕшсенче нумайрах — 1 000 мм ытла. Нӳрĕк сивĕре ӳкет. Çилсем кунта çыран хĕрринче хаяррăн касаççĕ, çурутравăн ăшĕнче вăрмансенче хăвăрт ачашланаççĕ.

Бретань — Франци метрополин чи анăç пайĕ, унăн территоринче Уэссан утравĕсем тата Пуэнт-де-Корсан сăмсахĕ (континентри) вырнаçнă.

Административлă пайланăвĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Бретань шутне тăватă департамент кĕрет:

Ячĕ Тĕп хула
35 Иль тата Вилен (фр. Ille-et-Vilaine, брет. Il-ha-Gwilen) Ренн (фр. Rennes, брет. Roazhon)
22 Кот-д'Армор (фр. Côtes-d’Armor, брет. Aodoù-an-Arvor) Сен-Бриё (фр. Saint-Brieuc, брет. Sant-Brieg)
56 Морбиан (фр. Morbihan, брет. Mor-Bihan) Ван (фр. Vannes, брет. Gwened)
29 Финистер (фр. Finistère, брет. Penn-ar-Bed) Кемпер (фр. Quimper, брет. Kemper)

Символика[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Бретань ялавне — «Gwenn ha du» (тӳррĕн куçарсан — «шурăпа хĕрлĕ») 1923 çулта Морван Маршаль хайланă. Таватă шурă йăрăм бритт регионĕсемпе епископлăхĕсене — Леон (фр. Leon), Трегор (фр. Tregor), Корнуай (фр. Cornouaill), тата Ванн регионне (фр. Vannetais) пĕлтереççĕ. Пиллĕк хура йăрăм галлопа пуплекен регионсемпе епархисене: Ренн (фр. Rennes), Нант (фр. Nantes), Дол (фр. Dol), Малуин (фр. Malouin) тата Пентьевр (фр. Penthievre) кăтартать. Юса херцăк ялавĕнчен илнĕ.

Наци гимнĕ: Bro Gozh ma zadou (Аттесен авалхи çĕрĕ). Таса пирĕшти: Таса Ив / Sant Erwann / St.Yves Helori. Уяв — çăвăн 19-мĕшĕ.

Кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

440600 çулсенче Британи утравĕсенчен темиçе хумпа бриттсем куçса килеççĕ. Франксемпе вăрçса бретонсем хăйсен ирĕклĕхне сыхлаççĕ, çитес пинçуллăхра Бетань ирĕклĕ херцăклăх пулса тăраь.

Вăтам ĕмĕрсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вăтам ĕмĕрсенче Бретань Франципе Англи хушшинче явкаланнă. 1532 çулта вăл Францие кĕрет.

Çĕнĕ тата Çĕнĕрех самантсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

1963 çулта Бретань никама пăхăнманлăхĕшĕн кĕрешекен Бретань ирĕклĕх фрончĕ йĕркеленет. 1964 çулта Бретань автономишĕн тăракан «Демократи Бретонь Пĕрлĕхĕ» политика партине туса хунă.

Çутçанталăк[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Арморикăра яланах вăрман ӳснĕ, халĕ ял хуçалăхпа промăçлăх ĕçĕсене пула, вăрман тăрăхĕ сайраланать — çапах та, малтанхи пекех, Бретанин чылай çĕр питне хуплать. Броселианд вăрманĕ халапсене кĕнĕ.

Паллă вырăнсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Бретанĕн чи паллă вырăнĕ — Карнак ялĕнчи менгирсем, вĕсен йышĕ 3000 яхăн. Вĕсене пирĕн эрăччен 6-3 пин çуллăхсенче никĕсленĕ, çавăнпа та вĕсем пирки урăх хыпар çук.

Кăсăк фактсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Бретонсем çĕршыври чи маттур моряксем тата пулăçсем шутланаççĕ. Бретанин паллă промăçĕ — бассейнсенче — «устрица паркĕсенче» — тĕрлĕ устрицăсемпе ракушкăсене ĕрчетесси.

Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]