Эльзас

Эльза́с (фр. Alsace («Альзас» илтĕнет), ним. Elsass е Elsaß) — Францин çурçĕр-тухăçĕнчи регионĕ, Германипе, Швейцарипе çуммăн вырнаçнă. Эльзасăн тĕп хули — Страсбург, калăпăшĕпе иккĕмĕш хули — Мюлуз (Тури Рейн супрефектури), виççĕмĕшĕ — Кольмар (Тури Рейн префектури).

Эльзас икĕ департаментран тытăнса тăрать:

• Анат Рейн (фр. Bas-Rhin) çурçĕрте, административлă тĕпĕ — Страсбург
• Тури Рейн (фр. Haut-Rhin) кăнтăрта, административлă тĕпĕ — Кольмар.

Этимологи

Серж Лозикăн «Çĕршывсен, халăхсен этимологи сăмахсарĕ» тăрăх, Эльзас ячĕ «галл-рим „Alisauia“ е „Alisetum“ сăмахĕнчен пулса тухнă, вăл „чуллă çыр“, „чăнкă чул сăрчĕ“ пĕлтерет. „Чуллă çыр çĕршывĕ“.

Тавралăхĕ

Блан кӳлли

Геологи

Эльзасăн топографи картти

Паллисем

Гербĕ

Ялавĕ

Этеплĕхĕ

Эльзасăн этеплĕх несĕлĕ мăнаçлă, унăн тымарĕнче франци те, çаплах нимĕç йĕрĕсем те курăнаççĕ (Эльзасшăн чылай вăхăт Франципе Германи тапăçнă).

Тĕпелĕ

Йăла йĕркиллĕ «baeckeoffe»

Эрех тăвасси

Эльзас - паллă эрехтăвакан тăрăх.Кунта чиллайях ( 90 % ытла ) шурă эрехсем тăваççĕ.Паян 14 400 гектарсенче 6 пин ытла хуçалăхсем иçĕм ӳстереççĕ.Эльзас эрехсем туни виççĕ апелласьонсемпе ( ку вырăнтан туни чăн ячĕ ) тухма пултарать :

• Alsace AOC e Vin dAlsace : шурă тата хĕрлĕ эрехсем ;
• Alsace Grand Cru AOC (чи лайăххи эрехсем) : шурă эрехсем кăна ;
• Alsace Cremant AOC (игристай эрехсем шампань меслетпа туни) : шурă тата шупка хĕрлĕ эрехсем.

Эльзасра тĕрлĕ иçĕм çирла сортсем ӳстереççĕ : Рислинг,Гевюрцтраминер,Пинă Блан (Шурă Пинă),Пинă Гри (Серый Пинă),Сильванер,Мускат (Мускат Ăттăнель тата Мускат пĕчĕк çирлари),Пинă Нуар (Хура Пинă).

Архитектура

Страсбургри Каммерзель çурчĕ (XV ĕм.)

Этеплĕх несĕлĕ

Тури Кенигсбург карманĕ.

• Тури Кенигсбург карманĕ (фр. Château du Haut-Kœnigsbourg)
• Страсбург соборĕ (фр. Cathédrale Notre-Dame de Strasbourg)
• Сент-Одиль тăвĕ (фр. le mont Sainte-Odile)
• Унтерлинден музейĕ в Кольмаре
• Франци наци Мӳлузри автомузейĕ (Cite de l'Automobile)-тĕнчĕре чи пысăк автомузейĕ.
• Унгерсхаймри экомузей
• Унгерсхаймри Биоскоп паркĕ
• Мӳлузри чукун çул музейĕ
• Мӳлузри EDF Электрополис музейĕ
• Эльзасри рим çулĕсем

Сент-Одиль тăвĕнчи мăнастăрь.

• 1000 ытла орган
• Раштав ярмаркки (Страсбург, Мӳлуз, Кольмар тата Кайзерсберг)
• Хуласен историлле тĕпĕсем
• Гюбвиллер департаменчĕн çемйе кун-çул тĕпĕ (CDHF) (фр. Guebwiller)
• Нимĕçсен «Struthof Natzweiler» концентраци лагерĕ тата Политика енĕпе хупнă, хирĕçлеве хутшăннă çынсен Европăри тĕпĕ.
• Шоненбургри Мажино йĕрĕ хӳтлĕхĕсем
• Эльзас мемориалĕ — Ширмекри Мозель

Çавăн пекех Эльзас музейĕсем статьяна вулăр.

Паллă эльзассем

Огюст Бартольди,Ирĕклĕх статуйин авторĕ.

• Арп Ханс (1887—1966), сăвăç, ӳнерçĕ, график, скульптор.
• Мехди Баала (1978-), атлет, Европăн икĕ хут чемпионĕ. (en, fr)
• Огюст Бартольди (1834—1904), скульптор.
• Ален Башунг (1947-), юрăç. (en, fr)
• Летисия Блеже (1981-), Мисс Франци — 2004. (en 2009 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 30-мӗшӗнче архивланӑ., fr)
• Себастьян Брант (1458—1521), сатирик, «Ухмахсен карапĕ» ĕçĕн авторĕ, юрист.
• Карл Фердинанд Браун (1850—1918), физик, физика ĕçĕпе Нобель парнин лауреачĕ, 1909 ç.
• Этторе Бугатти (1881—1947) тата Жан Бугатти (1909—1939) (эльзассем амăшĕн йĕрĕпе), «Bugatti» автомобиль марккине тăвакансем . (en, fr; en, fr)
• Мартин Буцер (1491—1551), теолог тата реформатор. (en, fr)
• Эмиль Вальдтейфель (1837—1915), композитор. (en, fr)
• Ганзи, (1873—1951), иллюстратор. (en, fr)
• Арсен Венгер (1949-), «Арсенал» (Лондон) футбол клубĕн тренерĕ, 1996 ç.

«Кот в сапогах». Гюстав Доре гравюри.

• Тома Воклер (1979-), велосипедист. (en, fr)
• Геррада Ландсбергская (1130 тĕлн.-1195), католици монахини, çыравçă тата ӳнерçĕ.
• Гюстав Доре (1832—1883), гравер, иллюстратор тата ӳнерçĕ.
• Альфред Дрейфус (1859—1935), франци офицерĕ, Дрейфус ӗҫӗн паллă хутшăнаканĕ).
• Альфред Кастлер (1902—1984), физик, физика ĕçĕпе Нобель парнин лауреачĕ, 1966ç.
• Франсуа-Кристоф Келлерман (1735—1820), маршал.
• Жан-Батист Клебер (1753—1800), маршал. (en, fr)
• Морис тата Кати Краффт (1946—1991), (1942—1991), вулканологсем. (en, fr)
• Иоганн Генрих Ламберт (1728—1777), физик, философ, математик.
• Юлиус Лебер (1891—1945), нимĕç политикĕ, Гитлĕре хирĕç кавăра хутшăннă. (en, fr)
• Жан-Мари Лен, Нобель парнин лауреачĕ, хими ĕçĕпе (1987 ç.). (en, fr)
• Себастьен Лоэб (1974-), раллипе тĕнчен тăватă хут чемпионĕ (2004, 2005, 2006 и 2007 çç.) (en, fr)
• Марсель Марсо (1923—2007), актёр-мим, парис мим шкулне пуçарса яраканĕ.
• Jean Mentel (1410—1478), кĕнеке кăларакан. (fr)

Альфред Дрейфус, Дрейфус ӗҫӗн чи паллă хутшăнаканĕ.

• Отто Мейснер (1880—1953), нимĕç политикĕ. (en, fr)
• Томас Мурнер (1475—1537), çыравçă. (en, fr)
• François-Joseph Offenstein (1760—1837), Франци Революципе Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи вăхăтĕнчи генерал. (en, fr)
• Пьер Пфлимлин (1907—2000), политик. (en, fr)
• Беатус Ренанус (1485—1547), гуманист тата историк. (en, fr)
• Поль Ромер (1876—1977), врач-педиатор. (en, fr)
• Ги Ру (1938-), AJ Auxerre ФК тренерĕ. (en, fr)
• Уильям Уайлер (1902—1981), кинорежиссер («Бен-Гур»).
• Томи Унгерер (1931-), çыравçă. (en, fr)
• Альберт Швейцер (1875—1965), теолог, философ, музыкант тата врач, Нобель парнин лауреачĕ, лăпкăлăх ĕçĕпе (1952).
• Шлюмберже ывăлĕсем (Конрад тата Марсель), чĕр управĕçене электрика меслечĕсемпе шыраса тупмаллине тĕпчесе тупнă. (en, fr)
• Шлюмпф ывăлĕсем, Ганс (1904—1989) тата Фриц (1906—1992), усламçăсем тата элита (паха) машинсене пухакансем. (fr)
• Виктор Шольшер (1804—1893), политик, 1848 ç. чуралăха пăрахăçлас ĕçе пуçараканĕ (en, fr)
• Марк тата Поль Эберлин (ашшĕпе ывăлĕ), шеф-поварсем, «Гид Мишлен» ресторан çул кăтартăвĕнче виçĕ çăлтăрпа палăртнă (1967 ç.). (fr)
• Бруно Эгисхейм-Дагсбург, вăлах папа Лев IX (1002~1054).

Паллă кунсен пуххи

Кăрлач

• Европăри ӳнерлĕхпе антиквариат ыйтăвĕсен Европа тĕл-пулăвĕ: Страсбургра иртет

Нарăс

• ST`ART – Хальхи ӳнерлĕх салунĕ, Страсбург.

Пуш

• Карнавал, нумай хуласенче
• Чун хавал вăйĕсем, Мазево.

Ака

• Шуй уявĕ, Озенбах.
• "Эрех-хăни", Аммершвир.
• "Евросăра", Страсбург (пушмак мар çулсенче)

Çу

• Ландыш уявĕ, Нёф-Бризах
• Спаржа уявĕ, Хёрдт
• Кĕнеке ярмарки, Сен-Луи
• Эльзас почтă марккисен ярмарки, Пфаффенхоффен
• Уяв, Дамбах-ла-Виль
• Таса Урбан уявĕ, Кинцгейм

Çĕртме

• Турă кĕлеткин уявĕ.
• Гугельхопф уявĕ, Рибовиле.
• Фольклор уявĕ, Хунспах.
• Розăсен уявĕ, Саверн.
• Виçĕ чăрăша çунтарни Тан
• Тĕнчери кĕвĕ фестивалĕ, Страсбург.
• Çĕр айĕнчи чĕр управсен биржи, Сент-Мари-о-мин

Утă

• Тĕнчери кĕвĕ фестивалĕ, Кольмар.
• Автомобильсен мăн парачĕ, Мюлуз.
• Тухатмăш (асамçă) уявĕ, Руффах
• Эрех ярмаркки, Бар.
• Фриц тусĕн уявĕ, Гунавир
• "Штрайсельхохцайт" – чечек çыххи йăла туйĕ, Зеебах

Çурла

• Эрех ярмарки, Кольмар.
• Гевюрцтраминер (иçĕм сорт) уявĕ, Бергем
• Аист уявĕ, Эгисгем.
• Фриц тусăн туйĕ, Марленем.
• Чечек çыххисемпе утни, Селест.
• "S`Wielada" - загрузка вина, как в старину, в Целленберге
• Хура çырла уявĕ, Вильденштейн.
• Хăмла уявĕ, Агно.
• Уйăх уявĕ, Когенем.

Авăн

• Европа ярмарки, Страсбург.
• "Musica" – хальхи кĕвĕ фестивалĕ, Страсбург.
• Ял кĕввин уявĕ, Рибовил.
• Керамика уявĕ, Бетшдорфпа Суфленем.
• Тĕнчери Бугатти фестивалĕ, Мольсем.
• Çамрăк эрех уявĕ, Сен-Ипполит.

Юпа

• Иçĕм çырлана пуçтарнă уявĕ, Бар тата Оберн.
• Çавра çăкăр уявĕ, Мюнстер.
• Çавра кавăн уявĕ, Логелем.
• Çамрăк эрех уявĕ, Эгисем.

Чӳк

• Пăши (косуля) уявĕ, Ранспах-ле-Ба
• Раштав пасарĕн пуçланăвĕ, Страсбург, Кольмар, Андло

Раштав

• Эльзас раштава уявлать.

Каçăсем

• Эльзасс регионĕн официаллă сайчĕ 2014 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 30-мӗшӗнче архивланӑ. (акăлч.), (фр.), (ним.)
• Эльзасс регионĕн официаллă çулçӳрев сайчĕ
• Тĕнче халăхĕсемпе тĕнсен энциклопединчи «Эльзасцы» статьи 2011 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
• «Вина Франции» çинчи Эльзас пирки статьясем 2011 ҫулхи Ҫурла уйӑхӗн 11-мӗшӗнче архивланӑ.
• Эльзас «О Франции по-русски» сайт çинче 2010 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 28-мӗшӗнче архивланӑ.
• Эльзас фотографисем fotoplenka.ru çинче(ĕçлемен каçă)
• Эльзасăн пурнăçĕ çинчен питĕ тĕплĕ сайт 2007 ҫулхи Ака уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ. (фр.)
• Сайт «Photo Alsace» (фр.)
• Ивана Шевченкăн «Над Вогезами» калавĕ