Тамерлан

Тамерлан (Уксах Тимур, Тимур), — тĕнче çĕнтерсе илнĕ, Вăтам Азин историйĕнче самай йĕр хăварнă çарпуçĕ. 1336 çулхи пуш уйăхĕн 11-мĕшĕнче Кеше (халĕ Шахризабз) хулинче çуралнă. 1405 çулта Отрар хулинче чирлесе вилнĕ. Историксем вăл нарăсăн 18-мĕшĕнче вилнĕ теççĕ, палăкĕ çинче вара нарăсăн 15-мĕшĕнче вилнĕ тесе çырса хăварнă.

Этимологи

Ячĕ тĕрĕк чĕлхинчен Тимĕртен (железный) палăртат. Хăркăссем Темирдей. Ытти чухне "Усах Тимĕр" тесе чĕннĕ.

Пурнăçĕ

Тимур ачалăхĕ вăхăтĕнче Вăтам Азире Джагатай патшалăхĕ саланса кайнă. 1346 çултанпа Мавераннахрта тĕрĕк эмирĕсем хуçăланнă. 1348 çулта монгол ханĕсем астул çине Туклук-Тимура лартнă. Вăл вара Хĕвелтухăçри Туркестанра, Кульджин Енĕнче, Çичшывра хуçа пулнă.

Пĕрремĕш тĕрĕс эмирĕсем шучĕнче Казаган (1346 —1358) пулнă. Тимур малтан Ахăр саманара йĕркеленнĕ вăрă-хурахсен ертӳçи пулнă. Хăйĕн çыннисемпе вăл Кеша Хаджи патĕнче хĕсметре тăнă. 1360 çулта Мавераннахрта Туклук-Тимур çĕнтерсе илнĕ, Хаджи Хурасана тарнă. Тимур ханпа калаçса татăлса Кеша хуçи пулса тăнă.

Аваллăхра Тимур чăвашсемпе нумай вăрçнă, 1390-1395 çулсенче чăваш халăхĕн 50-90% вĕлернĕ, салатса янă.

Тимурăн виçĕ мăн харçи

Çавăн пекех пăхăр

Чакатай улусĕ

Вуламалли

Каçăсем

Тамерлан - природа зла Истори программи, "Эхо Москвы" радио.
Тамерлан çинчен кăссайсем "Виртуальный Самарканд" историллĕ çулçӳревлĕх проекчĕ.
Тимур Великолепный. 2007 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ. Журнал «Вокруг Света», №2 (2773), нарăс, 2005.

Ку Историпе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.
Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.

п • с • т Узбекистан историйĕ
Аваллăх	Андрон культури (п.эрч. XVII — п.эрч. IX ĕм.) • Бактри-Марги археологи комплексĕ (п.эрч. XXIII — п.эрч. XVIII ĕм.) • Скифсем (саксем, массагетсем, дахсем) (п.эрч. XVIII — п.эрч. IV) • Хорезм (п.эрч. VIII — п.эрч. VI ĕм.) • Сăкăт (— п.эрч. VI ĕм.) • Чач (— п.эрч. III ĕм.) • Фергана (— п.эрч. VI ĕм.) • Бактри (п.эрч. VIII — п.эрч. VI ĕм.) • Ахеменид патшалăхĕ (п.эрч. 558—330) • Александр Македонскин империйĕ (п.эрч. 334 — п.эрч. 312) • Селевкидсен патшалăхĕ (п.эрч. 312—п.эрч. 250 çç.) • Грек-Бактри патшалăхĕ (п.эрч. 250 — п.эрч. 130 çç.)

(П.эрч. II ĕмĕр — 1055)	Кангюй патшалăхĕ (п.эрч. III ĕм. — п.эрч. V ĕм. варри) • Давань (п.эрч. II — п.эрч. I ĕм.) • Кушан патшалăхĕ (I — III ĕм.) • Уструшана (IV — V ĕм.) • Чаганиан (V — IX ĕм.) • Илак (V — XIII ĕм.) • Хионитсен патшалăхĕ (IV — V ĕм.) • Кидаритсен патшалăхĕ (Тохаристан) (IV — V ĕм.) • Эфталитсен патшалăхĕ (V — VI ĕм.) • Тĕрĕк хаканлăхĕ (552—603) • Анăçри хаканлăх (603—698) • Тюргеш хаканлăхĕ (698—766) • Огуз патшалăхĕ (750—1055) • Карлук хаканлăхĕ (766—940)

Ислам çĕнсе илни (661—750)	Омейяд халифачĕ (661—750) • Аббасид халифачĕ (750—1258) • Тахирид эмирачĕ (821—873) • Саффарид эмирачĕ (861—1003) • Саманид эмирачĕ (875—999)

Тĕрĕк патшалăхĕсем (840—1221)	Газневид султаначĕ (963—1187) • Караханид патшалăхĕ (840—1040) • Анăç-Караханид ханлăхĕ (1040—1212) • Тухăç-Караханид ханлăхĕ (1042—1212) • Сельджукидсен патшалăхĕ (1037—1194) • Хорезмшахĕсен султаначĕ (1077—1231)

Монголсем çĕнсе илни (1221—1269)	Каракитай ханлăхĕ (1141—1212) • Монгол империйĕ (1206—1291) • Чагатай улусĕ (1224—1340) • Джучи улусĕ (1224—1360)

Çĕнĕ вăхăт	Могулистан (Тухăç Чагатай улусĕ) (1346—1370) • Тамерлан империйĕ тата Тимуридсен патшалăхĕсем (1370—1500) • Узбек ханлăхĕ (1428—1468) • Бухара ханлăхĕ (1500—1785) • Хива ханлăхĕ (1512—1920) • Коканд ханлăхĕ (1709—1876) • Ташкент патшалăхĕ (1784—1809) • Бухара эмирачĕ (1785—1920) • Кундуз ханлăхĕ (1800—1850) • Раççей империн Вăтам Азири харпăрлăхĕсем (Сырдарья • Фергана) • Самарканд облаçĕсем • Туркестан автономийĕ (1917—1918) • Вăхăтлăх Фергана правительстви (1919—1920)

Çĕнĕрех вăхăт	Туркестан АССР (1918—1924) • Бухара ХСР (1920—1924) • Хорезм ХСР (1920—1923) • Хорезм ССР (1923—1924) • Бухара ССР (1924) • Узбек ССР (1924—1991) • Узбекистан Республики (1991-па)