Перс чĕлхи

Перс чĕлхи
Патшалăхсем:	Анăç фарси:; Иран; Ирак; Бахрейн; Кувейт; Дари:; Афганистан; Пакистан; Таджик:; Ӳкерчĕк:Flag of Tadzhikistan.svg; Узбекистан; Диаспорăсем: АПШ, Аслă Британи, Германи, РФ, Израиль, Турци, Эрмени, Швеци, Инди, Азербайджан
Официаллă статус:	Иран; Афганистан (дари); Ӳкерчĕк:Flag of Tadzhikistan.svg (таджик)
Йĕркелекен:	Перс чĕлхипе литературин академийĕ
Рейтинг:	тăван чĕлхе 22
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
	Индоевропа çемьи Иран турачĕ Кăнтăр-анăç кĕçĕн группи
Çырулăх:	арап-перс, кириллица (таджик алфавичĕ)
Чĕлхе кочĕсем
ГОСТ 7.75–97:	пер 535
ISO 639-1:	fa
ISO 639-2:	per (B); fas (T)
ISO 639-3:	fas, prs, pes, tgk
	Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Фарси (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Перс чĕлхи (е фарси, زبان فارسی — zabân-e fârsi) — иран чĕлхисен шутне кĕрекен, вĕсен хушшинче чи анлă сарăлнă чĕлхе. Иранра официаллă чĕлхе шутланать.

Енчен те перс чĕлхи тени Хĕвеланăсĕнчи (Иранра) пурнакансене çеç пырса тивет пулсан, фарси (фарççи) тени вара Хĕвелтухăçĕнчисем (таджик, дари) тĕлĕшпе те тĕрĕс — вĕсене те фарççи теме юрать.

Иранра ку чĕлхепе халăхăн 80% калаçать — 50 млн патнелле. Тĕнче шайĕнче чĕлхене пĕлекенсен шучĕ 61 млн çитет.

Перс çырулăхĕпе усă кураççĕ, вăл арап çырулăхĕн никĕсĕпе тĕпленнĕ. Унта арап çырулăхĕнчи 28 саспалли тата 4 хушма паллă пур. Хушма паллисене перс чĕлхинчи ятарлă сасăсене кăтартма кĕртнĕ. Сылтăмран сулахаялла çыраççĕ.

Арап чĕлхинчен кĕнĕ сăмахсем нумай. Ку вăл VII ĕмĕрте Иран çĕрне арапсем тытса илнĕ вăхăтпа çыхăннă.

Морфологи

Перс чĕлхи флактивлă аналитикăллă.

Ятсем

Чĕлхере япала, паллă, хисеп ячĕсемпе местоимени пур. Япала ячĕн хисеп категорийĕпе паллăлăхпа паллăмарлăхĕ пур. Паллă ячĕсем танлаштару степенĕпе, местоименисем — сăпат категорийĕпе уйрăлса тăраççĕ. Пур ятсем те аналитикăллă йĕркеленеççĕ, сăмахсем агглюнативлă майпа хатĕрленеççĕ. Çав вăхăтрах аффикссен шучĕ нумай мар.

Япала ячĕсен падеж форми çук.

Чăваш чĕлхинчи пекех хисеп ячĕ пур чухне нумайлăх хисепне усă курмаççĕ.

Асăрхавсем

^ Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, Charles D. Fennig: Statistical Summaries. Summary by language size. Language size (акăлч.). Ethnologue: Languages of the World. Dallas: SIL International (2017).

Каçăсем

Перс чĕлхине харпăрла вĕренӳ пособийĕ
Онлайнри вырăсла персла сăмахсар 2012 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.
Онлайнри персла вырăсла сăмахсар 2012 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ.

[Ethnologue-rating-2017-1] Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, Charles D. Fennig: Statistical Summaries. Summary by language size. Language size (акăлч.). Ethnologue: Languages of the World. Dallas: SIL International (2017).

[1]

п • с • т Иран чĕлхисем
Хĕвел анăç	авалхи перс † • миди†

Хĕвел тухăç	авеста† • скиф†

Хĕвел анăç	вăтам перс чĕлхи (пехлеви)† • пархи†

Хĕвел тухăç	сăкăт† • бактр† • хорезм† • алан† сак': хотан-сак† • тумшук-сак† • кашгар†

Кăнтăр-хĕвел-анăç	Перс-таджик кластерĕ: перс чĕлхи (фарси) • таджик • дари • хазара • еврей-перс • еврей-таджик Урăх кăнтăр-хĕвел-анăç: тат • лур-бахтияр • Фарс диалекчĕсем • лар • курдшули • кумзари • башкарди

Çурçĕр-хĕвел-анăç	Тати-талыш кĕçĕн ушкăнĕ: азери† • килит† • талыш • тати Каçпиçум кĕçĕн ушкăнĕ: гилян • мазендеран • велатру • шамерзади • семна Курд кĕçĕн ушкăнĕ: курманджи • сорани • кăнтăр курд • леки Заза-горани кĕçĕн ушкăнĕ: горани • зазаки Вăта иран кĕçĕн ушкăнĕ: вăта иран (çав шутра сăртăш дари • еврей-иран диалекчĕсем) • сивенди • таджриши† Белудж диалекчĕсем: белудж Ормури-парачи кĕçĕн ушкăнĕ: ормури • парачи

Кăнтăр-хĕвел-тухăç	Афган чĕлхисем: пушту • ванеци Çурçĕр памир чĕлхисем: ватă вандж† • язгулям • Шугнан-рушан кластерĕ (шугнан • рушан • баджув • бартанг • рошорва • хуф • сарыколь) Урăх памир чĕлхисем: вахан • ишкашим • зебаки • йидга • мунджан • саргулям

Çурçĕр-хĕвел-тухăç	осетин • ягноб
Асăрхав: † – çухалнă чĕлхесем Урăх ари чĕлхисем: нуристан чĕлхисем • Инди-иран: дард чĕлхисем • инди-ари чĕлхисем • митанни Иранистика

п • с • т Перс чĕлхи
Истори	Авалхи перс • Вăтам перс • Хальхи перс

Диалектсем	Перс-таджик диалекчĕсем • Анăç (Иран) • Дари (Афган) • Таджик (Вăтам Ази) • Хазарагсем • Аймак • Кувейт перс • Тат • Еврей-перс чĕлхи (Джиди) • Еврей-таджик (Бухори) • Еврей-туçи (Джухури) •

Чĕлхе характеристикисем	Словарный запас • Существительные • Глаголсем • Фонологи

Грамматика	Перс чĕлхин • Таджик чĕлхин

Çырулăх	Авалхи перс савăл çырулăхĕ • Пахлави çырулăхĕ • Перс çырулăхĕ • Перс каллиграфийĕ • Таджик çырулăхĕ • Дари çырулăхĕ • Романизация персидской письменности • «Финглиш» • Перс чĕлхин Брайль шрифчĕ

Литература	Перс литератури • Таджик литератури • Вăта перс литератури

Перс чĕлхипе урăх статьясем	Список английских слов персидского происхождения