Чăкăт
Чăкăт, чăвашсем хатĕрлекен апат-çимĕç. Лавккара сутакан унашкал апат-çимĕçе сыр теççĕ.
Хатĕрлесси[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Типĕ тăпăрча чĕрĕ çăмартапа хутăштармалла, тăвар калаттармалла та лайăх çăрмалла. Çăрнă тăпăрча чăкăт кăшăлне тултармалла, пуса-пуса тикĕсмелле, питне чĕрĕ çăмарта саррипе сĕрмелле, ытлашши вĕри мар кăмакана йывăç ывăспа лартмалла. Кăшт сивĕнме пуçланă кăмакара кăна чăкăт лайăх та тутлă пиçет.
Пиçнĕ чăкăта ăшăлла хăй халлĕн е шăратнă услам çупа параççĕ. Сивĕннĕ чăкăта тăрăхла тăваткалăн е кубик пек касмалла, услам çупа кăмакара ăшăтса памалла.
Порцире 300 г. тăпăрчă, пĕр çăмарта, тутанса тăвар, 25 г. услам çу каять.
Апат хакӗ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Сырсем белоксен (25 процент таран), сӗт ҫӑвӗн (60 процент таран) тата минераллӑ япаласен (повар тӑварне шутламасан, 3,5% таран) содержанийӗпе уйрӑлса тӑраҫҫӗ. Пакшасене сӗт-ҫуран лайӑхрах организмпа хӑнӑхтараҫҫӗ. Экстрактивлӑ япаласем апат пӗҫерекен тимӗрсене килӗшӳллӗ витӗм кӳреҫҫӗ, апат ҫиес килет. Чӑкӑтри апат-ҫимӗҫе организмпа пӗтӗмӗшпех тенӗ пекех (98-99%) тултараҫҫӗ. Сырта витаминсем, D, E, B1, B2, B12, PP, С, пантен кислоти тата ытти те тӑрантараҫҫӗ. Ҫупа пакша сырӑн энергиллӗ хакӗ самаях иккӗленет. Сыр хӑйне майлӑ сӗт концентрачӗ шутланать: пакшасем, ҫусем, минераллӑ япаласем унта ҫав пропорцисенчех усӑ кураҫҫӗ, унта кальципе фосфор содержанийӗ пысӑк, вӗсем сырта пӗр шайра вырнаҫаҫҫӗ.
Чӑкӑт усси[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Чӑкӑт йышӗнче пакша (25 г 100 г чӑкӑт) пысӑк содержанийӗ организмшӑн питӗ усӑллӑ. :
— иммунитета ӳстерме пулӑшать;
— читлӗхсене юсать;
— шӑшисемшӗн усӑллӑ компонент пулать.
Ҫавӑнпа та сыр шӑши массине пухас текенсене кирлӗ.
Сыр йышӗнче кальци нумай (100 г продукт — этем талӑкри норма), вӑл пулӑшать.:
— шӑмӑсене ҫирӗплетнинче;
— кариесран хӳтӗле;
— остеопороз аталанӑвӗн хӑрушлӑхӗ чакнинче.
Хытӑ сортсенче (пармезан, аведдер) кальци ытти сыртан ытларах.
Сыр в12 витамин шучӗпе ӗҫлес пултарулӑхне ӳстерме пултарать, вӑл пир-авӑрпа органсене кислород парать. Аминокислота триптофан серотонина туса кӑларма пулӑшать, ҫапла майпа кӑмӑл-туйӑма хӑпартать. Белоксем, ҫусем, углеводсем тата усӑллӑ бактерисем ҫителӗклӗ пулнипе вӗсем микрофлор пыршӑ аврине лайӑхлатаҫҫӗ, организма апат-ҫимӗҫ хатӗрӗсене чӗрпӗклеме, токсинсем тума пулӑшаҫҫӗ. Сырта ҫулталӑкри сивӗ вӑхӑтра уйрӑмах усӑллӑ D витамин пур.[1]
Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Тутлă Апат-Çимĕç. - Шупашкар, Чăваш кĕнеке издательстви, 1982.
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕнчери паллă чăкăтсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Франци чăкăчĕсем : ( Бри, Бофор, Камамбер, Невшатель т.ыт. ) ;
- Итальян чăкăтсем : ( Горгонзола, Грана Падано, Маскарпоне, Моцарелла, Рикота т.ыт. ) ;
- Испан чăкăтсем : ( Манчего ) ;
- Голлан чăкăтсем : ( Гауда, Эдам ) ;
- Акăлчан чăкăтсем : Чеддер, Стилтон.