Хункăрсем

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
(Венгрсем çинчен куçарнă)
Хункăрсем
StefanIHongarije.jpeg
Elisabet av Thüringen.jpg
Matthias Corvinus.jpg
GabrielBethlen.jpg
II. Rákóczi Ferenc Mányoki.jpg
1512 Dürer Kaiser Sigismund anagoria.JPG
Bolyai János (Márkos Ferenc festménye).jpg
Gróf Széchenyi István.jpg
Barabas-eotvos.jpg
Barabas-arany.jpg
Eötvös Loránd (Székely Aladár felvétele, 1912).jpg
Csontváry Önarckép.jpg
Bartók Béla.jpg
Horthy the regent.jpg
Baroness Emma Orczy by Bassano.jpg
János Kádár (fototeca.iiccr.ro).jpg
Ary Scheffer - Franz Liszt.jpg
Bujtor.jpg
Rubik Ernő cropped.jpg
Peter Esterhazy by Kubik 02.jpg
Yozhef Sabo.jpg
SzaboIstvan1.jpg
Ferenc Puskás.jpg
Gabor, Zsa Zsa.jpg
Barbara Palvin Cannes 2013.jpg
Тăван ячĕ Magyarok
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ

Пурĕпе: 14,5 млн
ХункăриFlag of Hungary.svg Хункăри 9 416 015 (2001)[1]
РумыниFlag of Romania.svg Румыни 1 237 746 (2011)[2]
СловакиFlag of Slovakia.svg Словаки 458 467 (2011)[3]
Flag of Canada.svg Канада 315 510 (2006)[4]
СербиFlag of Serbia.svg Серби 293 299 (2002)[5]
Flag of Ukraine.svg Украина 156 600 (2001)[6]

ЧехиFlag of the Czech Republic.svg Чехи 8 920 (2011)[7][8]
Чĕлхе Хункăр
Тĕн Католицизм (ВКЧ тата Рим-католици), Протестантизм (ытларах Кальвинизм, Унитарианизм тата Лютеранлăх), Православи, Иудаизм
Расă тĕсĕ европеоидсем
Кĕрет  Финн-укăр халăхĕсем,

Хункăрсем е Вункăрсем (тăван ят — мадьярсем, хунк. magyarok [ˈmɒɟɒrok]) — укăр чĕлхе ушкăнне кĕрекен европăри халăх.

Хальхи Хункăрăн патшалăха чăмăртакан халăх. Хункăрсен чылай йышĕ çаплах Румынире (Трансильвани тахçанхи облаçĕ), Сербире (Воеводинăри çурçĕр çĕрĕ), Словакире, Украинăра, Раççейре, Германире, Аслă Британире, Австрире, Америкăри Пĕрлешĕннĕ Штатсенче, Чилире тата Канадăра пурăнаççĕ. Тăван çĕршывăн тулашĕнче хункăрсем ытларах АПШ-че — 1,5 миллион çын. Хункăрта вара 9,5 млн яхăн хункăр (2001 çулта халăхса çырни), çак ĕнтĕ патшалăхра пурнан халăхан 93 % шутланать[9]. Тĕне тытассипе халăхăн çурри ытла хункăр — католиксем, иккĕмĕш вырăнта — протестантсем (лютерансемпе кальвинистсем).

Этимологи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Анклăшла Hungarians тесе калани Onogur сăмахран тухса каят. On ogur -> вунк. Оn ökör -> Вунă вăкăр (кил-йыш) тенине пĕлтерет. Вункарсен ökör сăмахе огузсен öküz сăмахĕнчен пулат, пулкар ротацизăмĕ *z > r. ökör > öküz > wăkăr.

Пулкарсем: Он окор

Тури чăвашсем: Вон вокор

Анатри чăвашсем: Вун вăкăр

Вырăсла Венгор — вăл польск. węgier «венгр», белор. вугорац, словен. vogr, vogrin, польск. węgier, węgrzyn, лит. veñgras, чăвашла Вункăр.

(греч. ’Ονόγουροι, ’Ονογούρων,’Ονογουνδούρων, Ούννογουνδούρων)

Кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Арпад Фести, Л. Меднянский тата Е. Барчаи ӳкерçĕсем. «Арпад кнеç Карпат урлă каçни». Пир (циклорама, 1800 м²), Венгрие мадьярсем çĕнтерсе илни пинçуллăха уявланă тĕле çырнă. Ópusztaszer, Наци мемориал музейĕ, Венгрия.
Венгрсен эмиграцилени
Венгрсен миграцилени.
Венгрсем (1890)
Венгрсем (900—1980)
Мадьярсем Карпат урлă каçни Chronicon Pictum, 1360.
Венгр хусарĕн шлемĕ тата питлĕхĕ.
Çакăн пек питлĕх мăя хĕçпе çапсан та хӳтĕлет.

Çавăн пекех[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ Демографические данные на сайте nepszamlalas.hu
  2. ^ http://www.arges.insse.ro/phpfiles/RPL2011NIVEL%20NATIONAL.pdf
  3. ^ TAB. 115 Obyvateľstvo podľa pohlavia a národnosti (sk) (xlc). Český statistický úřad (2011). — Распределение населения по полу и национальности по результатам переписи населения (2011) на сайте Статистического бюро Словакии. Тĕрĕсленĕ 25 Юпа уйӑхӗн 2015.
  4. ^ Демографические данные на сайте statcan.ca
  5. ^ 2006. évi jelentés a szlovákiai magyarság helyzetéről
  6. ^ Демографические данные на сайте hhrf.org
  7. ^ Národnostní struktura obyvatel (чех.) (PDF). Český statistický úřad (2014-06-30). — Этнический состав населения Чехии на сайте Чешского статистического управления — C. 5. Тĕрĕсленĕ 25 Юпа уйӑхӗн 2015.
  8. ^ Population by ethnicity by 1921–2011 censuses (акăлч.) (PDF). Český statistický úřad (2011). — Население по национальности по результатам переписей населения (1921—2011) на сайте Чешского статистического управления. Тĕрĕсленĕ 25 Юпа уйӑхӗн 2015.
  9. ^ Hungarian

Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]