Ио (спутник)

style="font-size:larger;"
	Ио
colspan="2" style="text-align:center; background: #E8AB79;"
Орбита пахалăхĕсем
категори	спутник
Уçни
уçакан	Галилео Галилей
уçнă вырăн	Падуа университечĕ
уçнă вăхăт	1610, кăрлач, 8
Орбита пахалăхĕсем
Перигели
Мăн çуртĕнĕл
Орбитăллă эксцентриситет	0,0041
Орбитăллă тапхăрĕ
Сидери тапхăрĕ	1,769 137 786 д
Орбитăллă хăвăртлăхĕ	17,334 км/ç
Вăтам аномали
Тайăмĕ	2,21° (эклиптикăна) 0,05° (Юпитер экваторне)
Хăпаракан çыххин долготти
Перицентрăн аргуменчĕ
Спутниксем
bgcolor="#E8AB79" colspan="2"	Физика пахалăхĕсем
Размер	3 660,0 × 3 637,4 × 3 630,6 км
Экваториаллă радиус
Полярлă радиус
Планета пичĕн лаптăкĕ	41 910 000 км2
Хĕсĕнни
Калăпăшĕ	2,53·1010 км3
Йывăрăшĕ	8,9319·1022 кг
Вăтам тачăлăхĕ	3,528 г/см3
Экватăрти йывăрăшăн вăйĕ	1,796 м/ç2 (0,183
	Иккĕмĕш космос хăвăртлăхĕ 2,558 км/ç
Сидерлĕ çаврăнăвăн тапхăрĕ	синхронлă (Юпитер патне пер енĕпеçавăрăннă)
Эквтăрти çаврăну йĕрлĕ хăвăртлăхĕ	271 км/ç
Çаврăну тĕнĕлĕ эклиптика тайăмĕ	паллă мар
Альбедо	0,63 ± 0,02
Планета пичĕн температури
Чи сивĕ	90 K
Вăтам	110 K
Чи вĕри	130 K
атмосферăн йышĕ

Ио (ав.гр. Ἰώ) — Хĕвел системинчи спутник Галигей уçнă 4 Юпитер спутникĕнчен Юпитера чи çывăххи. Галилео Галилей уçнă. Курăнакан çăлтăр виçи - 5,02 (хирĕç тăни)^[4]. Ятне мифологири Герăн Ио ятлă апăсне тата Зевсăн савнине асăнса панă.

Ку спутник Хĕвел системинче геологи енчен чи хастарри, ун çинче 400 ытла ĕçлекен вулкан ^[5]^[6]. Хăшпĕр вулканĕсем кӳкĕртпе кӳкĕрт оксидне 500 км ытла çӳлелле ывăтаççĕ. Ио çинче 100 ытла ту, вĕсем спутникăн силикатлă хуппи хĕсĕннипе пулнă. Хăшпĕр ту вĕçлексем çĕр çинчи Джомолунгмăран çӳллĕрех ^[7] — например, гора Южная Боосавла выше Джомолунгмы в два раза.

Космос аппарачĕсемпе сăнани[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Пионер»[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ио патне чи малтан йĕкĕреш аппратсем «Пионер-10» тата «Пионер-11» пулнă, вĕсем спутник патĕнче 1973-мĕш çулхи раштавăн 3-мĕшĕнче тата 1974-мĕш çулхи раштавăн 4-мĕшĕнче вĕçсе иртнĕ^[8]. Аппаратсем вĕçнине радиопа сăнаса Ион массине тата тачăлăхне тĕрĕслетме сай пулнă. Ио пăртан мар, силикат породисенчен тăнине палăртнă^[9]. Ку аппаратсем Ио çинче атмосферăн çӳхе сийне тата орбити патĕнче интенсивлă радиаци пиçихине курма май пулнă. «Пионер-11» çинчи камера çурçĕр поляр облаçне лайăх пахалахпа ӳкерме пултарнă^[10]. «Пионер-10» та ӳкермелле пулнă, анчах радиаци шайĕ пысăк пулнипе сăнавсем ăнăçла пулманн^[8].

«Вояджер»[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Вояджер-1» тунă ӳкерчĕксенчен тунă спутникăн мозаики

«Вояджер-1» тата «Вояджер-2» космос аппарачĕсем Ио патĕнче 1979 -мĕш çулта ĕçсе кайнă, вĕсен фотоаппаратури спутника лайăхрах пахалăхпа ӳкерме май панă. «Вояджер-1» Ио патенчен 20 600 километрта 1979-мĕш çулхи пушăн 5-мешĕнче иртсе кайнă ^[11]. Спутник çинчен тунă ӳкерчĕсем спутник çинче темĕскерле тĕрлĕ тĕслĕ кратерсем çук пейзаж кăтартнă^[12]. Пысăх пахалăхпа тунă фото çинче нумай тĕлĕнселле формăлла шăтăклă, Джомолунгмăран çӳлĕрех тулă çăмрăк си курăннă.

«Галилео»[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Галилео» космос аппарачĕ Ио патне 1995-мĕш çулта вĕçсе çитнĕ

Ио çийĕн «Галилео» тата «Çĕнĕ горизонтсем» КА тĕпченĕ вăхатри улшăнусем

Атмосфера[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: Ио атмосфери

Ио атмосферин çӳлти сийĕсенчи Çурçĕр шевли. Тĕрлĕ тĕççĕме атмосферăн тĕрлĕ компоненчĕсем çутатаççĕ. Натри - симĕс тĕс, кислород - хĕрлĕ, вулкан газĕсем- кăвак, сăмахран кӳкĕрт диоксчĕ^{[çăл куç?]}. Ио тĕттĕмленнĕ вăхăтра ӳкернĕ

Ио питĕ çӳхе тĕпрен илсен кӳкĕрт диоксчĕнчен (SO₂) тăракан Атмосфера пур, унта тата кăштах кӳкĕрт моноиоксчĕ (SO), натри хлоричĕ (NaCl) тата кӳкĕрт кислород атомĕсем^[13].

Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çавăн пекех пăхăр: Ио облаçĕсен ят-йшĕ, Ио вулканĕсен ят-йшĕ тата Ио тăвĕсен ят-йшĕ.

Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Бурба Г. А. Номенклатура деталей рельефа галилеевых спутников Юпитера. — Наука.
Силкин Б. И. В мире множества лун. — Наука. — 150000 экз.

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

^ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок IAU_Moon_Discoveries не указан текст
^ Yeomans, Donald K. Planetary Satellite Physical Parameters. JPL Solar System Dynamics (July 13, 2006). çăлкуçран архивланă 18 Кăрлач уйăхĕн 2010. Тĕрĕсленĕ 5 Чӳк уйăхĕн 2007.
^ Rathbun, J. A. (2004). «Mapping of Io's thermal radiation by the Galileo photopolarimeter-radiometer (PPR) instrument». Icarus 169 (1): 127–139. DOI:10.1016/j.icarus.2003.12.021.
^ Classic Satellites of the Solar System. Observatorio ARVAL. çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 28 Авăн уйăхĕн 2007.
^ / Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson. — Academic Press, 2006. — С. 419–431. — ISBN 978-0-12-088589-3
^ Lopes, R. M. C.; et al. (2004). «Lava lakes on Io: Observations of Io’s volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys». Icarus 169 (1): 140–174. DOI:10.1016/j.icarus.2003.11.013.
^ Schenk, P.; et al. (2001). «The Mountains of Io: Global and Geological Perspectives from Voyager and Galileo». Journal of Geophysical Research 106 (E12): 33201–33222. DOI:10.1029/2000JE001408.
^ ¹^тата² Fimmel, R. O.; et al. First into the Outer Solar System. Pioneer Odyssey. NASA (1977). çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 5 Çĕртме уйăхĕн 2007.
^ Anderson, J. D.; et al. (1974). «Gravitational parameters of the Jupiter system from the Doppler tracking of Pioneer 10». Science 183 (4122): 322–323. DOI:10.1126/science.183.4122.322. PMID 17821098.
^ Pioneer 11 Images of Io. Galileo Home Page. çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 21 Ака уйăхĕн 2007.
^ Voyager Mission Description (акăлч.). The Planetary Rings Node — Planetary Data System (НАСА). Институт SETI (1997-02-19). çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 19 Ака уйăхĕн 2014.
^ Smith, B. A.; et al. (1979). «The Jupiter system through the eyes of Voyager 1». Science 204 (4396): 951–972. DOI:10.1126/science.204.4396.951. PMID 17800430.
^ E.; et al. Lellouch / Lopes, R. M. C.; and Spencer, J. R.. — Springer-Praxis, 2007. — С. 231–264. — ISBN 3-540-34681-3

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Профиль спутника на сайте НАСА об исследовании Солнечной системы (акăлч.)
Профиль спутника на веб-сайте Билла Арнетта «Девять планет»(акăлч.)
Описание Ио в проекте Мичиганского университета «́Окна во Вселенную»(акăлч.)
Страница Ио на сайте Кальвина Хамильтона «Виды Солнечной системы» (акăлч.)

Видео о вращении Ио от Национального управления океанических и атмосферных исследований (акăлч.)

3D-изображения и видео со спутников Солнечной системы, включая и Ио (акăлч.)

Ӳкерчĕксем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каталог НАСА изображений Ио (акăлч.)
Изображения со спутника «Галилео» (акăлч.)

|style="width:50%; "|

Карттăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Глобальная карта Ио на сайте планетной геологии USGS, основанная на снимках с «Вояджеров» и «Галилео» (акăлч.)
Список наименованных деталей поверхности Ио и карта с их названиями на сайте планетной номенклатуры USGS (акăлч.)

The Conundrum Posed by Io’s Minimum Surface Temperatures (акăлч.)
Список гор Ио (акăлч.)
Снимки полярных сияний на Ио, сделанные «Кассини» (акăлч.)
Сайт об Ио (выр.)
Популярная статья о вулканизме планет (выр.)

[[Категори:Ио (спутник)]

[IAU_Moon_Discoveries-1] Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок IAU_Moon_Discoveries не указан текст

[jplfact-2] Yeomans, Donald K. Planetary Satellite Physical Parameters. JPL Solar System Dynamics (July 13, 2006). çăлкуçран архивланă 18 Кăрлач уйăхĕн 2010. Тĕрĕсленĕ 5 Чӳк уйăхĕн 2007.

[Rathbun2004-3] Rathbun, J. A. (2004). «Mapping of Io's thermal radiation by the Galileo photopolarimeter-radiometer (PPR) instrument». Icarus 169 (1): 127–139. DOI:10.1016/j.icarus.2003.12.021.

[magnitude-4] Classic Satellites of the Solar System. Observatorio ARVAL. çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 28 Авăн уйăхĕн 2007.

[book-5] / Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson. — Academic Press, 2006. — С. 419–431. — ISBN 978-0-12-088589-3

[Lopes2004-6] Lopes, R. M. C.; et al. (2004). «Lava lakes on Io: Observations of Io’s volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys». Icarus 169 (1): 140–174. DOI:10.1016/j.icarus.2003.11.013.

[Schenk2001-7] Schenk, P.; et al. (2001). «The Mountains of Io: Global and Geological Perspectives from Voyager and Galileo». Journal of Geophysical Research 106 (E12): 33201–33222. DOI:10.1029/2000JE001408.

[PioneerChap5-8] ¹^тата² Fimmel, R. O.; et al. First into the Outer Solar System. Pioneer Odyssey. NASA (1977). çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 5 Çĕртме уйăхĕн 2007.

[Anderson1974-9] Anderson, J. D.; et al. (1974). «Gravitational parameters of the Jupiter system from the Doppler tracking of Pioneer 10». Science 183 (4122): 322–323. DOI:10.1126/science.183.4122.322. PMID 17821098.

[Pioneer11image-10] Pioneer 11 Images of Io. Galileo Home Page. çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 21 Ака уйăхĕн 2007.

[VoyagerDesc-11] Voyager Mission Description (акăлч.). The Planetary Rings Node — Planetary Data System (НАСА). Институт SETI (1997-02-19). çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 19 Ака уйăхĕн 2014.

[Smith1979-12] Smith, B. A.; et al. (1979). «The Jupiter system through the eyes of Voyager 1». Science 204 (4396): 951–972. DOI:10.1126/science.204.4396.951. PMID 17800430.

[IobookChap10-13] E.; et al. Lellouch / Lopes, R. M. C.; and Spencer, J. R.. — Springer-Praxis, 2007. — С. 231–264. — ISBN 3-540-34681-3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

п • с • т Хĕвел системи


Хĕвел

Планетăсем: Меркури • Венера • Çĕр • Марс • Юпитер • Сатурн • Уран • Нептун •

карлик планетăсем:Церера • Плутон • Хаумеа • Макемаке • Эрида тата Карлик планетăсен кандидачĕсем Седна • Орк • Квавар • 2007 OR10 • 2007 OR₁₀ • 2002 MS₄

Мăн планета спутникĕсем: Уйăх • Каллисто • Ганимед • Европа • Ио • Титан • Энцелад • Мимас • Япет • Тефия • Диона • Рея • Оберон • Титания • Ариэль • Умбриэль • Миранда • Тритон • Протей • Харон

Спутниксем/ункăсем: Çĕрĕн • Марсăн • Юпитерăн/∅ • Сатурнăн/∅ • Уранăн/∅ • Нептунăн/∅ • Плутонăн • Хаумеа • Эридăн

Кĕçĕн кĕлеткесем: метеороидсем • астероидсем/вĕсен спутникĕсем (çĕр çумне килекен • тĕп тăрăхĕнчи • троянсем • кентаврсем) • транснептун (КТ (плутино • кьюбивано) • РД) • дамоклоидсем • кометăсем (ОО)
Астрономи объекчĕсем • Портал:Астрономи • Проект:Астероидсем