Ио (спутник)
| Ио | |||
| colspan="2" style="text-align:center; background: #E8AB79;" | 
| ||
| Орбита пахалăхĕсем | |||
|---|---|---|---|
| категори | спутник | ||
| Уçни | |||
| уçакан | Галилео Галилей | ||
| уçнă вырăн | Падуа университечĕ | ||
| уçнă вăхăт | 1610, кăрлач, 8 [1] | ||
| Орбита пахалăхĕсем | |||
| style="vertical-align:top;" | Афели | ||
| Перигели | |||
| Мăн çуртĕнĕл | |||
| Орбитăллă эксцентриситет | 0,0041 | ||
| Орбитăллă тапхăрĕ | |||
| Сидери тапхăрĕ | 1,769 137 786 д | ||
| Орбитăллă хăвăртлăхĕ | 17,334 км/ç | ||
| Вăтам аномали | |||
| Тайăмĕ | 2,21° (эклиптикăна) 0,05° (Юпитер экваторне) | ||
| Хăпаракан çыххин долготти | |||
| Перицентрăн аргуменчĕ | |||
| Спутниксем | |||
| bgcolor="#E8AB79" colspan="2" | Физика пахалăхĕсем | ||
| Размер | 3 660,0 × 3 637,4 × 3 630,6 км | ||
| Экваториаллă радиус | |||
| Полярлă радиус | |||
| Планета пичĕн лаптăкĕ | 41 910 000 км2 | ||
| Хĕсĕнни | |||
| Калăпăшĕ | 2,53·1010 км3 | ||
| Йывăрăшĕ | 8,9319·1022 кг | ||
| Вăтам тачăлăхĕ | 3,528 г/см3 | ||
| Экватăрти йывăрăшăн вăйĕ | 1,796 м/ç2 (0,183 | ||
| Иккĕмĕш космос хăвăртлăхĕ
2,558 км/ç | |||
| Сидерлĕ çаврăнăвăн тапхăрĕ | синхронлă (Юпитер патне пер енĕпеçавăрăннă) | ||
| Эквтăрти çаврăну йĕрлĕ хăвăртлăхĕ | 271 км/ç | ||
| Çаврăну тĕнĕлĕ эклиптика тайăмĕ | паллă мар | ||
| Альбедо | 0,63 ± 0,02[2] | ||
| Планета пичĕн температури | |||
| Чи сивĕ | 90 K | ||
| Вăтам | 110 K | ||
| Чи вĕри | 130 K[3] | ||
| атмосферăн йышĕ | |||
| Планета питĕнчи пусăмĕ | - | ||
Ио (ав.гр. Ἰώ) — Хĕвел системинчи спутник Галигей уçнă 4 Юпитер спутникĕнчен Юпитера чи çывăххи. Галилео Галилей уçнă. Курăнакан çăлтăр виçи - 5,02 (хирĕç тăни)[4]. Ятне мифологири Герăн Ио ятлă апăсне тата Зевсăн савнине асăнса панă.
Ку спутник Хĕвел системинче геологи енчен чи хастарри, ун çинче 400 ытла ĕçлекен вулкан [5][6]. Хăшпĕр вулканĕсем кӳкĕртпе кӳкĕрт оксидне 500 км ытла çӳлелле ывăтаççĕ. Ио çинче 100 ытла ту, вĕсем спутникăн силикатлă хуппи хĕсĕннипе пулнă. Хăшпĕр ту вĕçлексем çĕр çинчи Джомолунгмăран çӳллĕрех [7] — например, гора Южная Боосавла выше Джомолунгмы в два раза.
Тупмалли
Космос аппарачĕсемпе сăнани[тӳрлет | кодне тӳрлет]
«Пионер»[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Ио патне чи малтан йĕкĕреш аппратсем «Пионер-10» тата «Пионер-11» пулнă, вĕсем спутник патĕнче 1973-мĕш çулхи раштавăн 3-мĕшĕнче тата 1974-мĕш çулхи раштавăн 4-мĕшĕнче вĕçсе иртнĕ[8]. Аппаратсем вĕçнине радиопа сăнаса Ион массине тата тачăлăхне тĕрĕслетме сай пулнă. Ио пăртан мар, силикат породисенчен тăнине палăртнă[9]. Ку аппаратсем Ио çинче атмосферăн çӳхе сийне тата орбити патĕнче интенсивлă радиаци пиçихине курма май пулнă. «Пионер-11» çинчи камера çурçĕр поляр облаçне лайăх пахалахпа ӳкерме пултарнă[10]. «Пионер-10» та ӳкермелле пулнă, анчах радиаци шайĕ пысăк пулнипе сăнавсем ăнăçла пулманн[8].
«Вояджер»[тӳрлет | кодне тӳрлет]
«Вояджер-1» тата «Вояджер-2» космос аппарачĕсем Ио патĕнче 1979 -мĕш çулта ĕçсе кайнă, вĕсен фотоаппаратури спутника лайăхрах пахалăхпа ӳкерме май панă. «Вояджер-1» Ио патенчен 20 600 километрта 1979-мĕш çулхи пушăн 5-мешĕнче иртсе кайнă [11]. Спутник çинчен тунă ӳкерчĕсем спутник çинче темĕскерле тĕрлĕ тĕслĕ кратерсем çук пейзаж кăтартнă[12]. Пысăх пахалăхпа тунă фото çинче нумай тĕлĕнселле формăлла шăтăклă, Джомолунгмăран çӳлĕрех тулă çăмрăк си курăннă.
«Галилео»[тӳрлет | кодне тӳрлет]
«Галилео» космос аппарачĕ Ио патне 1995-мĕш çулта вĕçсе çитнĕ
Атмосфера[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Ио питĕ çӳхе тĕпрен илсен кӳкĕрт диоксчĕнчен (SO2) тăракан Атмосфера пур, унта тата кăштах кӳкĕрт моноиоксчĕ (SO), натри хлоричĕ (NaCl) тата кӳкĕрт кислород атомĕсем[13].
Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Çавăн пекех пăхăр: Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Бурба Г. А. Номенклатура деталей рельефа галилеевых спутников Юпитера. — Наука.
- Силкин Б. И. В мире множества лун. — Наука. — 150000 экз.
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- ^ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег
<ref>; для сносокIAU_Moon_Discoveriesне указан текст - ^ Yeomans, Donald K. Planetary Satellite Physical Parameters. JPL Solar System Dynamics (July 13, 2006). çăлкуçран архивланă 18 Кăрлач уйăхĕн 2010. Тĕрĕсленĕ 5 Чӳк уйăхĕн 2007.
- ^ Rathbun, J. A. (2004). «Mapping of Io's thermal radiation by the Galileo photopolarimeter-radiometer (PPR) instrument». Icarus 169 (1): 127–139. DOI:10.1016/j.icarus.2003.12.021.
- ^ Classic Satellites of the Solar System. Observatorio ARVAL. çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 28 Авăн уйăхĕн 2007.
- ^ {{{пуçелĕк}}} / Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson. — Academic Press, 2006. — С. 419–431. — ISBN 978-0-12-088589-3
- ^ Lopes, R. M. C.; et al. (2004). «Lava lakes on Io: Observations of Io’s volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys». Icarus 169 (1): 140–174. DOI:10.1016/j.icarus.2003.11.013.
- ^ Schenk, P.; et al. (2001). «The Mountains of Io: Global and Geological Perspectives from Voyager and Galileo». Journal of Geophysical Research 106 (E12): 33201–33222. DOI:10.1029/2000JE001408.
- ^ 1 тата 2 Fimmel, R. O.; et al. First into the Outer Solar System. Pioneer Odyssey. NASA (1977). çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 5 Çĕртме уйăхĕн 2007.
- ^ Anderson, J. D.; et al. (1974). «Gravitational parameters of the Jupiter system from the Doppler tracking of Pioneer 10». Science 183 (4122): 322–323. DOI:10.1126/science.183.4122.322. PMID 17821098.
- ^ Pioneer 11 Images of Io. Galileo Home Page. çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 21 Ака уйăхĕн 2007.
- ^ Voyager Mission Description (акăлч.). The Planetary Rings Node — Planetary Data System (НАСА). Институт SETI (1997-02-19). çăлкуçран архивланă 25 Çурла уйăхĕн 2011. Тĕрĕсленĕ 19 Ака уйăхĕн 2014.
- ^ Smith, B. A.; et al. (1979). «The Jupiter system through the eyes of Voyager 1». Science 204 (4396): 951–972. DOI:10.1126/science.204.4396.951. PMID 17800430.
- ^ E.; et al. Lellouch {{{пуçелĕк}}} / Lopes, R. M. C.; and Spencer, J. R.. — Springer-Praxis, 2007. — С. 231–264. — ISBN 3-540-34681-3
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Профиль спутника на сайте НАСА об исследовании Солнечной системы (акăлч.)
- Профиль спутника на веб-сайте Билла Арнетта «Девять планет»(акăлч.)
- Описание Ио в проекте Мичиганского университета «́Окна во Вселенную»(акăлч.)
- Страница Ио на сайте Кальвина Хамильтона «Виды Солнечной системы» (акăлч.)
Видео о вращении Ио от Национального управления океанических и атмосферных исследований (акăлч.)
Ӳкерчĕксем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Каталог НАСА изображений Ио (акăлч.)
- Изображения со спутника «Галилео» (акăлч.)
|style="width:50%; "|
Карттăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Глобальная карта Ио на сайте планетной геологии USGS, основанная на снимках с «Вояджеров» и «Галилео» (акăлч.)
- Список наименованных деталей поверхности Ио и карта с их названиями на сайте планетной номенклатуры USGS (акăлч.)
- The Conundrum Posed by Io’s Minimum Surface Temperatures (акăлч.)
- Список гор Ио (акăлч.)
- Снимки полярных сияний на Ио, сделанные «Кассини» (акăлч.)
- Сайт об Ио (выр.)
- Популярная статья о вулканизме планет (выр.)
Юпитер спутникĕсем Юпитер  |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| Мăн çуртĕнĕл ÿснипе ушкăнта çырса пыни | |||||
| Шалти спутникĕсем | |||||
| Галилей спутникĕсем | |||||
| Гималия ушкăнĕ | |||||
| Ананке ушкăнĕ |
Эвпорие • S/2003 J 3 • S/2003 J 18 • S/2010 J 2 • Тельксиное • Эванте • Гелике • Ортозие • Иокасте • S/2003 J 16 • Праксидике • Гарпалике • Мнеме • Гермиппе • Тионе • Ананке • S/2016 J 1 | ||||
| Карме ушкăнĕ |
Герсе • Этне • Кале • Тайгете • S/2003 J 19 • Халдене • S/2003 J 10 • Эриноме • Каллихоре • Калике • Карме • Пазифее • S/2010 J 1 • Эвкеладе • Архе • Исоное • S/2003 J 9 • S/2003 J 5 | ||||
| Пасифе ушкăнĕ |
S/2003 J 15 • S/2003 J 23 • Аойде • Каллирое • Эвридоме • S/2017 J 1 • S/2011 J 2 • Киллене • S/2003 J 4 • Пасифе • Гегемоне • Синопе • Спонде • Автоное • Коре • Мегаклите | ||||
| Уйрăм спутниксем |
| ||||
[[Категори:Ио (спутник)]
