Нептун

**Нептун**
Орбита хаклăхĕсем
Афели	4 553 946 490 км; 30,44125206 а. е.
Перигели	4 452 940 833 км; 29,76607095 а. е.а. е.
Мăн çурма тĕнĕл	4 503 443 661 км; 30,10366151 а. еа. е.
Орбитăн эксцентриситечĕ	0,011214269
Орбитăн тапхăрĕ	164,79 çул
Синод тапхăрĕ	367,49 кун
Орбиталлă хăвăртлăх	5,4349 км/ç
Тайлăм	1,767975°(о. с. э.); 6,43°
Хăпаракан çыххин долготти	131,794310°
Перицентр аргуменчĕ	265,646853°
Спутниксем	14
Физикăллă хаклăхсем
Вăтам радиус	24 341 ± 30 км
Çийĕн лаптăкĕ	7,6408·109 км²
Чăмăртану
Калăпăш	6,08272·1010 км³; 0,056 Çĕр
Йывăрăш	1,0243·1026 кг
Вăтам тачăлăх	1,638 г/см³ г/см³
Экватăрти йывăрăш вăйĕ	11,15 м/с² (1,14 g);g
Иккĕмĕш космос хăвăртлăхĕ	23,5 км/ç
Сидериллĕ çаврăну тапхăрĕ	0,6653 < кун
Экватарти çаврăш хăвăртлăхĕ	2,68 км/ç
Планетăн çаврăнăш тĕнĕл тайăлăвĕ	28,32°
Тӳррĕн хăпарни, çурçĕр полюсĕнче	Шаблон:RA
Тайлăмĕ	42,950°
Альбедо	0,29 (Бонд); 0,41 (геом.)
Çăлтăрăн курăнуллă виçи 8,0—7,78m
Кĕтес пысăкăшĕ	2,2"—2,4"
Температура
Чи сивви	72 К(-200*С яхăн)
Вăтам
Чи вĕри
Атмосфера шучĕсем
Атмосфера пусăмĕ
Шучĕсем	80±3,2 % водород (H2); 19±3,2 % гели; 1,5±0,5%, А. метан; ~0,019 % водород дейтеричĕ(HD); ~0,00015 этан; Пăрсем аммиак; шыв; аммони гидросульфичĕ (NH4SH); 3,4 % метан
Кĕскетнисен таблици
о. с. э.	Хĕвел экваторĕнчен шутласан

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Нептун пăхăр.

Непту́н — Хĕвел системин чи аякри саккăрмĕш планети. Системăра диаметăрпа тваттăмĕш тата массăпа виççĕмĕш. Нептун масси Çĕрĕннинчен 17,2 хут, экватор диаметрĕ 3.9 хут пысăкрах. ^[8]. Планета ятне римăн тинĕс туррине асăнса панă.

^[11].

Нептуна 1846 çулхи авăн уйăхĕн 23-мĕшĕнче^[12] Урбен Леверье, Иоганн Галле тата Гейнрих д’Арре ӳçнă.

Нептунăн тĕшши, Уранăнни пекех, пăрпа ту породисенчен калăпланнă ^[13]. Атмосферăн тулаш сийĕнче метан йĕрĕсем пулнипе планета кăвак тĕс парать^[14]? ^[15]. Нептун атмосферинче Хĕвел системинчи планетăсен хушшинче чи вăйлă çилсем вĕреççĕ. Вĕсен хăвăртлăхе 2100 км/сех тарантесе шутлаççĕ хăшпĕрисем ^[16]. 1989-мĕш çулта планета патĕнче Вояджер-2 иртсе кайнă майНептунăн кăнтăр çурма чăмăрĕнче Юпитер çинчи Мăн хĕрлĕ пăнчă евĕрлĕ "Мăн тĕттĕм пăнчă" курнă.

Кăсăклă фактсем

Ухсай Яков Гаврилович çапла çырнă:

Калаçасса калаçăп эпĕ Нептун синче те чăвашлах.

Асăрхавсем

^ ¹^,²^,³^,⁴^,⁵^,⁶^,⁷^,⁸^тата⁹ Williams, David R. Neptune Fact Sheet. NASA (September 1, 2004). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 14 Ҫурла уйӑхӗн 2007.
^ Solar System Exploration: Planets: Mercury: Facts & Figures 2014 ҫулхи Ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.
^ ¹^,²^тата³ P. Kenneth, Seidelmann; Archinal, B. A.; A’Hearn, M. F. et al. (2007). «Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006». Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 90: 155—180. DOI:10.1007/s10569-007-9072-y. ISSN (Print) 0923-2958 (Print). Тĕрĕсленĕ 2008-03-07.
^ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок fact2 не указан текст
^ ¹^,²^тата³ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок 1bar не указан текст
^ Erich Karkoschka. {{{пуçелĕк}}}. — Icarus.
^ ¹^тата² Espenak, Fred Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995—2006. NASA (July 20, 2005). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 1 Пуш уйӑхӗн 2008.
^ Саймон Миттон, Жалкин Миттон. Астрономия. — Росмэн. — ISBN 5-257-00345-7
^ Hubbard, W. B. (1997). «Neptune’s Deep Chemistry». Science 275 (5304): 1279—1280. DOI:10.1126/science.275.5304.1279. PMID 9064785. Тĕрĕсленĕ 2008-02-19.
^ Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (1995). «Comparative models of Uranus and Neptune». Planetary and Space Science 43 (12): 1517—1522. DOI:10.1016/0032-0633(95)00061-5.
^ Lavoie, Sue PIA01142: Neptune Scooter. NASA (January 8, 1998). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 26 Пуш уйӑхӗн 2006.
^ Hamilton, Calvin J. Neptune. Views of the Solar System (August 4, 2001). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 13 Ҫурла уйӑхӗн 2007.
^ Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (1995). «Comparative models of Uranus and Neptune». Planetary and Space Science 43 (12): 1517—1522. DOI:10.1016/0032-0633(95)00061-5.
^ Munsell, Kirk; Smith, Harman; Harvey, Samantha. Neptune overview. Solar System Exploration. NASA (November 13, 2007). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 20 Нарӑс уйӑхӗн 2008.
^ Crisp, D.; Hammel, H. B. Hubble Space Telescope Observations of Neptune. Hubble News Center (June 14, 1995). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 22 Ака уйӑхӗн 2007.
^ Suomi, V. E.; Limaye, S. S.; Johnson, D. R. (1991). «High Winds of Neptune: A possible mechanism». Science 251 (4996): 929—932. DOI:10.1126/science.251.4996.929. PMID 17847386.

Каçăсем

«Вояджер-2» исследует Нептун
Г. Бурба. Сердце морского гиганта 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ. // Научно-популярная статья в журнале «Вокруг света»
Южный полюс Нептуна оказался тёплым (статья на Space.com (акăлч.))
А. Левин. Охота на планету: Нептун. // Популярная механика, № 5, 2009.
Нептун на galaxy.gcmsite.ru 2007 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.
Нептун на astrolab.ru
Нептун на edu.nstu.ru 2013 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 18-мӗшӗнче архивланӑ.
Нептун на galspace.spb.ru

Astronomy Picture of the Day 8 августа 2010 (акăлч.).

Шаблон:Нептун системи

Портал:Астрономи •

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.
Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.

[fact-1] ¹^,²^,³^,⁴^,⁵^,⁶^,⁷^,⁸^тата⁹ Williams, David R. Neptune Fact Sheet. NASA (September 1, 2004). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 14 Ҫурла уйӑхӗн 2007.

[2] Solar System Exploration: Planets: Mercury: Facts & Figures 2014 ҫулхи Ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.

[Seidelmann2007-3] ¹^,²^тата³ P. Kenneth, Seidelmann; Archinal, B. A.; A’Hearn, M. F. et al. (2007). «Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006». Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 90: 155—180. DOI:10.1007/s10569-007-9072-y. ISSN (Print) 0923-2958 (Print). Тĕрĕсленĕ 2008-03-07.

[fact2-4] Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок fact2 не указан текст

[1bar-5] ¹^,²^тата³ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок 1bar не указан текст

[6] Erich Karkoschka. {{{пуçелĕк}}}. — Icarus.

[ephemeris-7] ¹^тата² Espenak, Fred Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995—2006. NASA (July 20, 2005). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 1 Пуш уйӑхӗн 2008.

[OXFORD-8] Саймон Миттон, Жалкин Миттон. Астрономия. — Росмэн. — ISBN 5-257-00345-7

[9] Hubbard, W. B. (1997). «Neptune’s Deep Chemistry». Science 275 (5304): 1279—1280. DOI:10.1126/science.275.5304.1279. PMID 9064785. Тĕрĕсленĕ 2008-02-19.

[pass43-10] Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (1995). «Comparative models of Uranus and Neptune». Planetary and Space Science 43 (12): 1517—1522. DOI:10.1016/0032-0633(95)00061-5.

[scooter-11] Lavoie, Sue PIA01142: Neptune Scooter. NASA (January 8, 1998). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 26 Пуш уйӑхӗн 2006.

[Hamilton-12] Hamilton, Calvin J. Neptune. Views of the Solar System (August 4, 2001). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 13 Ҫурла уйӑхӗн 2007.

[Podolak1995-13] Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (1995). «Comparative models of Uranus and Neptune». Planetary and Space Science 43 (12): 1517—1522. DOI:10.1016/0032-0633(95)00061-5.

[bluecolour-14] Munsell, Kirk; Smith, Harman; Harvey, Samantha. Neptune overview. Solar System Exploration. NASA (November 13, 2007). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 20 Нарӑс уйӑхӗн 2008.

[15] Crisp, D.; Hammel, H. B. Hubble Space Telescope Observations of Neptune. Hubble News Center (June 14, 1995). çăлкуçран архивланă 17 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 22 Ака уйӑхӗн 2007.

[Suomi1991-16] Suomi, V. E.; Limaye, S. S.; Johnson, D. R. (1991). «High Winds of Neptune: A possible mechanism». Science 251 (4996): 929—932. DOI:10.1126/science.251.4996.929. PMID 17847386.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

п • с • т Нептун спутникĕсем Нептун
Тритон атмосфери

Регулярлă	Протей • Наяда • Таласса • Деспина • Галатея • Ларисса • S/2004 N 1

Регулярлă мар	Тритон • Нереида • Галимеда • Сао • Лаомедея • Псамафа • Несо

тата пăхăр	Нептун троянĕсем • Нептун кăшăлĕсем

п • с • т Хĕвел системи


Хĕвел

Планетăсем: Меркури • Венера • Çĕр • Марс • Юпитер • Сатурн • Уран • Нептун •

карлик планетăсем:Церера • Плутон • Хаумеа • Макемаке • Эрида тата Карлик планетăсен кандидачĕсем Седна • Орк • Квавар • Кункун • 2002 MS₄

Мăн планета çулташĕсем: Уйăх • Каллисто • Ганимед • Европа • Ио • Титан • Энцелад • Мимас • Япет • Тефия • Диона • Рея • Оберон • Титания • Ариэль • Умбриэль • Миранда • Тритон • Протей • Харон

Çулташсем/ункăсем: Çĕрĕн • Марс • Юпитер/∅ • Сатурн/∅ • Уран/∅ • Нептун/∅ • Плутон • Хаумеа • Эрид

Кĕçĕн ĕскерсем: метеороидсем • астероидсем/вĕсен çулташĕсем (çĕр çумне килекен • тĕп тăрăхĕнчи • троянсем • кентаврсем) • транснептун (КТ (плутино • кьюбивано) • РД) • дамоклоидсем • кометăсем (ОО)
Астрономи объекчĕсем • Портал:Астрономи • Проект:Астероидсем

п • с • т Транснептун объектсем
Плутино	Плутон¹ (15810) Араун • Иксион • (38083) Радамант • (38628) Гуйя • (47171) Лемпо • Орк • (341520) Мор-Сомн • 1993 SB • 1993 SC • 1994 TB • 1996 TP₆₆ • 1997 CR₂₉ • 1996 SZ₄ • 1995 QZ₉ • 1997 QJ₄ • 1998 VG₄₄ • 1998 WW₂₄ • 1998 WU₃₁ • 2002 VR₁₂₈ • 2003 VS₂ • 1998 HK₁₅₁ • 1998 US₄₃ • 1996 TQ₆₆ • 2002 KX₁₄ • 1993 RO • 2003 AZ₈₄ • 1993 RP • 469372_{2001 QF}

Кьюбивано	Макемаке¹ • (19521) Хаос • Варуна • Квавар • (53311) Девкалион • (58534) Логос • (79360) Сила-Нунам • (66652) Борасизи • (88611) Таронхайавагон • (120347) Салация • (148780) Алтьира • Варда • (420356) Праамжюс • 1992 QB₁ • 1994 GV₉ • 1994 JQ₁ • 1994 VK₈ • 1998 HJ₁₅₁ • 1997 CU₂₉ • 1998 HM₁₅₁ • 2002 AW₁₉₇ • 2002 UX₂₅ • 1999 CL₁₅₈ • 1998 HP₁₅₁ • 1998 KR₆₅ • 1998 WA₂₅ • 1999 DF₉ • 2004 GV₉ • 1999 HT₁₁ • 1999 HC₁₂ • 2004 UX₁₀ • 2005 RN₄₃ • 2005 UQ₅₁₃ • 2004 XA₁₉₂ • 2002 MS₄ • 2003 QW₉₀ • 1995 GJ • 1998 WW₃₁ • 2010 RE₆₄ • 2014 MU₆₉

Тутино	• 1996 TR₆₆ • 1998 SM₁₆₅ • 2002 WC₁₉ • 2000 JG₈₁ • 1999 RB₂₁₆ • 1997 SZ₁₀

Ытти резонанслă	• (385446) Манвэ • 1994 JS • 1995 DA₂ • 1999 DE₉ • 1999 HB₁₂ • 1998 WA₃₁ • 1999 CP₁₃₃ • 2002 TC₃₀₂ • 2001 KC₇₇ • 2001 KP₇₇ • 2003 LG₇ • 2015 RR₂₄₅

Хаумеа йышĕ	• Хаумеа¹ • 1996 TO₆₆ • 1995 SM₅₅ • 2002 TX₃₀₀ • 1999 OY₃ • 2003 OP₃₂ • 2005 RR₄₃ • 2003 SQ₃₁₇ • 416400_{2003 UZ} • 308193_{2005 CB} • 386723_{2009 YE}

Сапаланчăк диск объекчĕсем	• Эрида¹ • (42355) Тифон • (65489) Кето • 1996 TL₆₆ • 1996 GQ₂₁ • 1999 TD₁₀ • 1999 KR₁₆ • 2001 UR₁₆₃ • 1995 TL₈ • 2000 EE₁₇₃ • 2002 RP₁₂₀ • 1999 CC₁₅₈ • 2000 OO₆₇ • 2002 GX₃₂ • 2000 OM₆₇ • 2002 CY₂₂₄ • 2003 FY₁₂₈ • 2001 XT₂₅₄ • 2005 RM₄₃ • 2005 TB₁₉₀ • 2000 CR₁₀₅ • Кункун • 2007 UK₁₂₆ • 2005 QU₁₈₂ • 2006 SQ₃₇₂ • 2003 QX₁₁₃ • 2004 XR₁₉₀ • 2005 TN₇₄ • 2006 QH₁₈₁ • 2008 ST₂₉₁ • 471143_{2010 EK} • 2010 EL₁₃₉ • 2010 FX₈₆ • 471165_{2010 HE} • 2010 RF₄₃ • 2013 FY₂₇ • 2014 EZ₅₁ • 2014 UZ₂₂₄ • 2014 FE₇₂ • 2015 KH₁₆₂

Седноидсем	• Седна • 2012 VP₁₁₃ • V774104

Ытти уйрăммисем	• 2013 SY₉₉ • 2013 RF₉₈ • 2004 VN₁₁₂ • 2007 TG₄₂₂ • 2010 BG₁₇₄ • 2013 FT₂₈ • 2014 FE₁₉₀ • 2014 SR₃₄₉

Классифицилемен	• 1998 SN₁₆₅ • 2004 TY₃₆₄ • 2007 JJ₄₃ • 1999 DP₈ • 2004 UT₁₀ • 2006 AO₁₀₁ • 2007 TB₄₁₈ • 2011 KT₁₉ • 2013 FZ₂₇

Çутçанталăк спутникĕcем	Плутон: Харон • Гидра • Никта • Кербер • Стикс • Хаумеа: Намака • Хииака • Эрида: Дисномия • Макемаке: S/2015 (136472) 1 • 1998 WW₃₁: S/2000 (1998 WW₃₁) 1 • Логос: Зоя • Таронхайавагон: Тавискарон • Салация: Актея • Борасизи: Пабу • Орк: Вант • Квавар: Вейвот • Варда: Ильмарэ • (225088) Кункун: S/2010 (225088) 1 • Манвэ: Торондор • Гуйя: S/2012 (38628) 1
¹ Тата карлик планета пек классификацилеççĕ. Чи çутă объектсене H < 4 курсивпа' палăртнă'. 600 км ытларах виçнĕ диаметăрлă объектсене аялтан туртса палартнă.