Самар (юханшыв)

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Самар (юханшыв)
Характеристика
Тăршшĕ 594 км
Бассейн  лаптăкĕ  46 500 км²
Шыв системи Атăл → Каçпи тинĕсĕ
Шыв тăкакĕ 50 м³/ç
Шыв юххи
Шыв пуçламăшĕ Тĕп Сăрт
 • Вырнаçу Ăренпур облаçĕн Переволоки районĕ
 • Координатсем 52°03′25″ с. ш. 54°34′00″ в. д.HGЯOШаблон:Карттă/Бк/N
Шыв вăрри Сарăту шыв усравĕ
 • Вырнаçу Самара
 • Координатсем 53°10′01″ с. ш. 50°03′43″ в. д.HGЯO{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на страницеШаблон:Карттă/Бк/N
Вырнаçни
Патшалăх Раççей Федерацийĕ Раççей Федерацийĕ
Регион Самар облаçĕ, Ăренпур облаçĕ
РПШР Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Module:Wikidata/link' not found.
Самар (юханшыв) (Раççей)
Точка
Точка
— шыв пуçламăшĕ, — шыв вăрри

Самар юханшыв, — Атăлăн сулахай юппи, Самар облаçĕ тата Ăренпур облаçĕ тăрăх юхать.

Тăршшĕ 594 км, бассейн лаптăкĕ 46,5 пин. км².

Ячĕ пулни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Авалхи ячĕсем: Самур, Ой Су е Хой Су (Пицигани (1367 ç.); фра Мауро (1459 ç.)).

Ячĕ мĕнле пулни пирки халлĕхе пĕр чĕлхе тупман. Темиçе теори пур.

  • Арап ĕлчи секретарĕ Ахмед ибн Фадлан (921 ç.) юханшыва Самур (иран.) «хăнтăр, ăтăр». Вырăс тата тĕрĕк халăхĕсен чĕлхипе ку чĕрчунсем ячĕпе çыхăннă юханшыв ячĕсем нумай (Кондузла, Бобровка, Хăнтăрчă).
  • М.Фасмер тутар., чăваш. «Самар», калмăк. «Самр», чагатай. «Самар» — мишук, кăркăс. «Сардар» — таз, чӳлмек сăмахĕсемпе çыхăнтарă. Тĕрĕк чĕлхисемпе çак сăмахсемпе юханшыв пăрăнăçне, ун чăнкă вырăнне палăртнă тесе шутланă.
  • В. Ф. Барашков монгол челхинчи Самар (мăйăр) самар сăмахпа çыхăнтарнă.
  • И.Никольский иран чĕлхинчи «сам» е «шам» тымарпа е венгăрсен «семар» (пушхир, çеçенхир) тата венгăрсен «ар» (çеçенхирти юханшыв) сăмахĕсенчен хирти юханшыв пулнă тесе шутланă.
  • монголсен «samura, samaura» — пăтрантар, хутăштар сăмахĕсенчен.

Ытти авторсем тата çак вариантсене асăннă:

  • Ной ывăлĕ Сим ячĕпе. Ун айĕнче Атăл тата Самар çыранĕсенчи çĕрсем пулнă имĕш.
  • Самарканд хула ячĕнчен. Ăна Шамар (Самар) ятлă патша никĕсленĕ имĕш.
  • библири Самарирен.
  • арапла «сурра мин раа» — "куракан савăнать". Ĕлеххи Аббасид патшалăхĕн (хальхи Иранта) тĕп хули Самарра, Тигр юханшывĕ хĕрринче вырнаçнăскер, çавăн пек этимологи никĕслĕ.
  • вырăсла «сама» тата авлхи грек тата авлхи икĕпат чăлхинчи Атăл ячĕнчен («Ра») Атăл пекех тулли шывлă.
  • авалхи вырăс чăлхинчи «самара», «самарка» (вăрăм тумтир) сăмахсенчен.
Самар юханшывĕ Самар хулинче
Самар юханшывĕ Самар хулинче

Пысăк юпписем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Пахалăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Самар айлăмĕ 10-16 ç сарлакăш. Сылтăм çыранĕсем чăнкăрах, сăртсемпе чикĕленеççĕ. Самар шывĕн минерализацийĕ 500-840 мг/л. Шыв гидрокарбонат классне кĕрет, кальци группине. Анчах сульфат ионăн шайĕ пысăкрах.

Самар шывĕнчи минерал шучĕ 503,7 - 839,0 мг/л. Шыв гидро-карбонат класне, кальци ушкăнне, çапах та ытларах сульфат-ионлă (рН = 7,6).

Шыва тĕпрен илсен, нитритсем, фенолсем, нефть продукчĕсем, хлор-органика пестицичĕсем варалаççĕ.

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]