Самар (юханшыв)

Самар (юханшыв)
Характеристика
Тăршшĕ	594 км
Бассейн  лаптăкĕ	46 500 км²
Шыв системи	Атăл → Каçпи тинĕсĕ
Шыв тăкакĕ	50 м³/ç
Шыв юххи
Шыв пуçламăшĕ   (Т)	Тĕп Сăрт
• Вырнаçу	Ăренпур облаçĕн Переволоки районĕ
• Координатсем	52°03′25″ с. ш. 54°34′00″ в. д.Шаблон:Карттă/Бк/N
Шыв вăрри   (Т)	Сарăту шыв усравĕ
• Вырнаçу	Самара
• Координатсем	53°10′01″ с. ш. 50°03′43″ в. д.Шаблон:Карттă/Бк/N
Вырнаçни
Патшалăх	Раççей Федерацийĕ Раççей Федерацийĕ
Регион	Самар облаçĕ, Ăренпур облаçĕ
РПШР
— шыв пуçламăшĕ, — шыв вăрри

Самар юханшыв, — Атăлăн сулахай юппи, Самар облаçĕ тата Ăренпур облаçĕ тăрăх юхать.

Тăршшĕ 594 км, бассейн лаптăкĕ 46,5 пин. км².

Ячĕ пулни

Авалхи ячĕсем: Самур, Ой Су е Хой Су (Пицигани (1367 ç.); фра Мауро (1459 ç.)).

Ячĕ мĕнле пулни пирки халлĕхе пĕр чĕлхе тупман. Темиçе теори пур.

• Арап ĕлчи секретарĕ Ахмед ибн Фадлан (921 ç.) юханшыва Самур (иран.) «хăнтăр, ăтăр». Вырăс тата тĕрĕк халăхĕсен чĕлхипе ку чĕрчунсем ячĕпе çыхăннă юханшыв ячĕсем нумай (Кондузла, Бобровка, Хăнтăрчă).
• М.Фасмер тутар., чăваш. «Самар», калмăк. «Самр», чагатай. «Самар» — мишук, кăркăс. «Сардар» — таз, чӳлмек сăмахĕсемпе çыхăнтарă. Тĕрĕк чĕлхисемпе çак сăмахсемпе юханшыв пăрăнăçне, ун чăнкă вырăнне палăртнă тесе шутланă.
• В. Ф. Барашков монгол челхинчи Самар (мăйăр) самар сăмахпа çыхăнтарнă.
• И.Никольский иран чĕлхинчи «сам» е «шам» тымарпа е венгăрсен «семар» (пушхир, çеçенхир) тата венгăрсен «ар» (çеçенхирти юханшыв) сăмахĕсенчен хирти юханшыв пулнă тесе шутланă.
• монголсен «samura, samaura» — пăтрантар, хутăштар сăмахĕсенчен.

Ытти авторсем тата çак вариантсене асăннă:

• Ной ывăлĕ Сим ячĕпе. Ун айĕнче Атăл тата Самар çыранĕсенчи çĕрсем пулнă имĕш.
• Самарканд хула ячĕнчен. Ăна Шамар (Самар) ятлă патша никĕсленĕ имĕш.
• библири Самарирен.
• арапла «сурра мин раа» — "куракан савăнать". Ĕлеххи Аббасид патшалăхĕн (хальхи Иранта) тĕп хули Самарра, Тигр юханшывĕ хĕрринче вырнаçнăскер, çавăн пек этимологи никĕслĕ.
• вырăсла «сама» тата авлхи грек тата авлхи икĕпат чăлхинчи Атăл ячĕнчен («Ра») Атăл пекех тулли шывлă.
• авалхи вырăс чăлхинчи «самара», «самарка» (вăрăм тумтир) сăмахсенчен.

Самар юханшывĕ Самар хулинче

Пысăк юпписем

• Мăн Уран
• Кĕçĕн Уран
• Ток
• Бузулук
• Боровка
• Аслă Кинель

Пахалăхĕ

Самар айлăмĕ 10-16 ç сарлакăш. Сылтăм çыранĕсем чăнкăрах, сăртсемпе чикĕленеççĕ. Самар шывĕн минерализацийĕ 500-840 мг/л. Шыв гидрокарбонат классне кĕрет, кальци группине. Анчах сульфат ионăн шайĕ пысăкрах.

Самар шывĕнчи минерал шучĕ 503,7 - 839,0 мг/л. Шыв гидро-карбонат класне, кальци ушкăнне, çапах та ытларах сульфат-ионлă (рН = 7,6).

Шыва тĕпрен илсен, нитритсем, фенолсем, нефть продукчĕсем, хлор-органика пестицичĕсем варалаççĕ.

Вуламалли

• Самара (река в Оренбургской и Куйбышевской обл.) — ПСЭ
• Самара в «Словаре современных географических названий»(ĕçлемен каçă)
• Голубая книга Самарской области: Редкие и охраняемые гидробиоценозы. — Самар: СамНЦ РАН, 2007. — 200 с. — ISBN 5-93424-189-3

Каçăсем

• Происхождение названия реки Самара 2004 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ. на сайте Geographer.ru
• О происхождении названия города и реки Самара 2007 ҫулхи Ҫурла уйӑхӗн 20-мӗшӗнче архивланӑ.