Атăл

Атăл | |
---|---|
выр. Волга | |
Характеристика | |
Тăршшĕ | 3530 км |
Бассейн лаптăкĕ | 1 361 000 км² |
Шыв системи | Каспи тинĕсĕ |
Шыв тăкакĕ | 8060 м³/ç (Волгоград патĕнче) |
Шыв юххи | |
Шыв пуçламăшĕ | |
• Вырнаçу | Волговерховье ялĕ, (Тĕвер облаçĕн Осташково районĕ) |
• Çӳллĕшĕ | 228 |
• Координатсем | 57°15′04″ с. ш. 32°28′25″ в. д. / 57.25111° с. ш. 32.47361° в. д. (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/O |
Шыв вăрри | Каспи тинĕсĕ |
• Çӳллĕшĕ | -28 м |
• Координатсем | 45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. (G) (O) (Я)Координатсем: 45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/L |
Юханшыв тайлăмĕ | 0,07 м/км |
Вырнаçни | |
Патшалăх | ![]() |
РПШР | 08010100112110000000017, 08010400312112100000019, 08010100412110000000017, 08010400712110000000017, 11010002412110000000017, 11010000312110000000017, 08010100812110000000017 и 11010002212110000000017 |
![]() ![]() |
Атăл (çармăсла Юл, тут. Идел, выр. Волга, ирçе Рав, вт.-слав. Вльга)— Раççейĕн Европа пайĕннчи юханшыв. Атăл дельтин пĕчĕк пайĕ Казахстан территорине кĕрет. Çĕр çинче чи пысăк юханшывсенчен пĕрри тата Европăра чи пысăкки.
Тăршшĕ — 3530 км (шыв управĕсене тăвиччен — 3690 км), бассейнăн шыв пухав лаптăкĕ — 1 361 000 км².
Атăл çинче таваттă миллионер-хуласем (пуçĕнчен вăррине çити): Чулхула, Хусан, Самар, Волгоград.
Тавралăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Валдай çӳллĕшĕнче пуçланса Каспи тинĕсне юхса кĕреть. Европăра чи пысăк юханшыв шутланать. Тăршшĕ 3 530 çухрăм (шывусравĕсем туса хуриччен 3 690 çухрăм). Шыв-çĕрĕн лаптăкĕ 1 360 пин çм² çитет.
Атăл юпписем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Атăла пурĕпе 200 пĕчĕкрех шыв юхса кĕрет. Чи пысăккисем Селижаровка, Тверца, Молога, Шексна, Унжа, Ока, Сăр, Ветлуга, Сĕве, Чулман Атăл, Самар, Мăн Иргиз, Еруслан, Ахтупа.
Шыв пуçламăшĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Вăтам Атăл[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Анат Атăл[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Юханшывăн кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Атăл çинче нумай шывуправĕсем пĕвелесе электроэнерги хăватлăхне кăларакан станцисем чылай туса лартнă. Вăтам ĕмĕрсенче юханшыва Итиль е Этель, ĕлĕххи чăвашсем, хасарсем "Атăл" (вĕсен тĕп хули те Атăл ятлă пулнă) тенĕ. Аваллăхра (хальхи эрăн I ĕмĕрĕсем) Ра тесе палăртнă.

Этимологи[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Юханшывăн "Атăл" ячĕ авахи хун-пăлхарсен Атăл Юхан-шыв çырма тенине пĕлтерет. Вырăссем тата Европăра (тĕнчере те) юханшыва "Волга" теççĕ, çак сăмах вара çармăссен "çутă" тени пулать.
Пăлхар (болгар е булгар) этнонимĕпе çыхăннă географи палăртăвĕсем (топонимсемпе гидронимсем) Çĕр çинче чылай.
Юханшывпа çыхăннă хуçалăх ĕçĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Юханшывпа çыхăннă ӳнер ĕçсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
-
«Вид уездного города Романов-Борисоглебска с юго-восточной стороны» — И. М. Белоногов, (1838)
-
«Крестный ход в Ярославле» — А. П. Боголюбов, (1863)
-
«Бурлаки, идущие вброд» — И. Е. Репин, (1872)
-
«Могила на Волге» — А. К. Саврасов, (1874)
-
«На Волге» — А. Е. Архипов, (1889)
-
«Ярославль. Стрелка» — Г. П. Сабанеев, (1904)
-
«Гулянье на Волге» — Б. М. Кустодиев, (1909)
-
«Степан Разин» — И. З. Суриков, 1910 тĕлн.
-
«На Волге» — Б. М. Кустодиев, (1922)
Çав. пекех[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Атăл — хунсен çулпуçĕ.
- Тăван Атăл — чăвашсен литература, культура, ӳнер журналĕ.
Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Рыбаков Б. А. Геродотова Скифия. М., 1979.
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
![]() |
Атăл Викиампарта? |
---|
- Пăлхар этнонимĕ
- Музей речного флота Волжской Государственной Академии инженеров водного транспорта Архивленĕ 24 Раштав уйӑхӗн 2007 çулта.
- Атăл: фотографисем, карттăсем, çулçурев кăтартуçисем
- Деревня Завирье на Волге. Фотографии Волги местных жителей Архивленĕ 17 Ҫу уйӑхӗн 2017 çулта.
- Атăлта пиранья пуллине тытнă
- Атăл пулăçсемшĕн Архивленĕ 6 Чӳк уйӑхӗн 2008 çулта.
![]() |
Ку Чăваш Енĕн географипе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. |
Раççей юханшывĕсем |
|
---|---|
Юханшывсем |
• Атăл (Хура Атăл, Чулман Атăл) • Тан • Урал • Печора (Уса) • Обь (Иртыш (Ишим, Тобол (Тура)), Кеть, Бия, Катунь) • Енисей (Ангара, Чулай Тунгуска, Анат Тунгуска) • Лена (Вилюй (Марха), Алдан (Амга), Олёкма, Витим) • Индигирка • Колыма (Омолон, Мăн Анюй, Кĕçĕн Анюй) • Амур (Шилка (Ингода, Онон), Аргунь, Зея, Бурея) |
Шаблон:Чăваш Енĕн юханшывĕсем Шаблон:Атăл урлă каçăсем Шаблон:Атăл çинчи шыв усравĕсем