Атăл

Атăл
выр. Волга
Характеристика
Тăршшĕ	3530 км
Бассейн лаптăкĕ	1 361 000 км²
Шыв системи	Каспи тинĕсĕ
Шыв тăкакĕ	8060 м³/ç (Волгоград патĕнче)
Шыв юххи
Шыв пуçламăшĕ
• Вырнаçу	Волговерховье ялĕ, ; (Тĕвер облаçĕн Осташково районĕ)
• Çӳллĕшĕ	228
• Координатсем	57°15′04″ с. ш. 32°28′25″ в. д. / 57.25111° с. ш. 32.47361° в. д. (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/O
Шыв вăрри	Каспи тинĕсĕ
• Çӳллĕшĕ	-28 м
• Координатсем	45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. (G) (O) (Я)Координатсем: 45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/L
Юханшыв тайлăмĕ	0,07 м/км
Вырнаçни
Патшалăх	Раççей Федерацийĕ
РПШР	08010100112110000000017, 08010400312112100000019, 08010100412110000000017, 08010400712110000000017, 11010002412110000000017, 11010000312110000000017, 08010100812110000000017 и 11010002212110000000017
	— шыв пуçламăшĕ, — шыв вăрри

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Атăл (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Атăл (çармăсла Юл, тут. Идел, выр. Волга, ирçе Рав, вт.-слав. Вльга)— Раççейĕн Европа пайĕннчи юханшыв. Атăл дельтин пĕчĕк пайĕ Казахстан территорине кĕрет. Çĕр çинче чи пысăк юханшывсенчен пĕрри тата Европăра чи пысăкки.

Тăршшĕ — 3530 км (шыв управĕсене тăвиччен — 3690 км), бассейнăн шыв пухав лаптăкĕ — 1 361 000 км².

Атăл çинче таваттă миллионер-хуласем (пуçĕнчен вăррине çити): Чулхула, Хусан, Самар, Волгоград.

Тавралăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Валдай çӳллĕшĕнче пуçланса Каспи тинĕсне юхса кĕреть. Европăра чи пысăк юханшыв шутланать. Тăршшĕ 3 530 çухрăм (шывусравĕсем туса хуриччен 3 690 çухрăм). Шыв-çĕрĕн лаптăкĕ 1 360 пин çм² çитет.

Атăл юпписем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Атăла пурĕпе 200 пĕчĕкрех шыв юхса кĕрет. Чи пысăккисем Селижаровка, Тверца, Молога, Шексна, Унжа, Ока, Сăр, Ветлуга, Сĕве, Чулман Атăл, Самар, Мăн Иргиз, Еруслан, Ахтупа.

Шыв пуçламăшĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вăтам Атăл[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Анат Атăл[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Юханшывăн кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Атăл çинче нумай шывуправĕсем пĕвелесе электроэнерги хăватлăхне кăларакан станцисем чылай туса лартнă. Вăтам ĕмĕрсенче юханшыва Итиль е Этель, ĕлĕххи чăвашсем, хасарсем "Атăл" (вĕсен тĕп хули те Атăл ятлă пулнă) тенĕ. Аваллăхра (хальхи эрăн I ĕмĕрĕсем) Ра тесе палăртнă.

Этимологи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Юханшывăн "Атăл" ячĕ авахи хун-пăлхарсен Атăл Юхан-шыв çырма тенине пĕлтерет. Вырăссем тата Европăра (тĕнчере те) юханшыва "Волга" теççĕ, çак сăмах вара çармăссен "çутă" тени пулать.

Пăлхар (болгар е булгар) этнонимĕпе çыхăннă географи палăртăвĕсем (топонимсемпе гидронимсем) Çĕр çинче чылай.

Юханшывпа çыхăннă хуçалăх ĕçĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Юханшывпа çыхăннă ӳнер ĕçсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Вид уездного города Романов-Борисоглебска с юго-восточной стороны» — И. М. Белоногов, (1838)
«Крестный ход в Ярославле» — А. П. Боголюбов, (1863)
«Бурлаки, идущие вброд» — И. Е. Репин, (1872)
«Могила на Волге» — А. К. Саврасов, (1874)
«На Волге» — А. Е. Архипов, (1889)
«Ярославль. Стрелка» — Г. П. Сабанеев, (1904)
«Гулянье на Волге» — Б. М. Кустодиев, (1909)
«Степан Разин» — И. З. Суриков, 1910 тĕлн.
«На Волге» — Б. М. Кустодиев, (1922)