Атăл

Атăл
выр. Волга
Характеристика
Тăршшĕ	3530 км
Бассейн лаптăкĕ	1 361 000 км²
Шыв системи	Каспи тинĕсĕ
Шыв тăкакĕ	8060 м³/ç (Волгоград патĕнче)
Шыв юххи
Шыв пуçламăшĕ
• Вырнаçу	Волговерховье ялĕ, ; (Тĕвер облаçĕн Осташково районĕ)
• Çӳллĕшĕ	228
• Координатсем	57°15′04″ с. ш. 32°28′25″ в. д. / 57.25111° с. ш. 32.47361° в. д. (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/O
Шыв вăрри	Каспи тинĕсĕ
• Çӳллĕшĕ	-28 м
• Координатсем	45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. (G) (O) (Я)Координатсем: 45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/L
Юханшыв тайлăмĕ	0,07 м/км
Вырнаçни
Патшалăх	Раççей Федерацийĕ
РПШР	08010100112110000000017, 08010400312112100000019, 08010100412110000000017, 08010400712110000000017, 11010002412110000000017, 11010000312110000000017, 08010100812110000000017 и 11010002212110000000017
	— шыв пуçламăшĕ, — шыв вăрри

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, пăхăр Атăл (пĕлтерĕшсем).

Атăл (çармăсла Юл, тут. Идел, выр. Волга, ирçе Рав, вт.-слав. Вльга)— Раççейĕн Европа пайĕннчи юханшыв. Атăл дельтин пĕчĕк пайĕ Казахстан территорине кĕрет. Çĕр çинче чи пысăк юханшывсенчен пĕрри тата Европăра чи пысăкки.

Тăршшĕ — 3530 км (шыв управĕсене тăвиччен — 3690 км), бассейнăн шыв пухав лаптăкĕ — 1 361 000 км².

Атăл çинче таваттă миллионер-хуласем (пуçĕнчен вăррине çити): Чулхула, Хусан, Самар, Волгоград.

Тавралăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Валдай çӳллĕшĕнче пуçланса Каспи тинĕсне юхса кĕреть. Европăра чи пысăк юханшыв шутланать. Тăршшĕ 3 530 çухрăм (шывусравĕсем туса хуриччен 3 690 çухрăм). Шыв-çĕрĕн лаптăкĕ 1 360 пин çм² çитет.

Атăл юпписем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Атăл çийĕ, NASA спутникĕнчен сăнасан. Вăтам тата Анат Атăлçи хулисем курăнаççĕ.

Атăла пурĕпе 200 пĕчĕкрех шыв юхса кĕрет. Чи пысăккисем Селижаровка, Тверца, Молога, Шексна, Унжа, Ока, Сăр, Ветлуга, Сĕве, Чулман Атăл, Самар, Мăн Иргиз, Еруслан, Ахтупа.

Шыв пуçламăшĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Вăтам Атăл[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Анат Атăл[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Юханшывăн кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Атăл çинче нумай шывуправĕсем пĕвелесе электроэнерги хăватлăхне кăларакан станцисем чылай туса лартнă. Вăтам ĕмĕрсенче юханшыва Итиль е Этель, ĕлĕххи чăвашсем, хасарсем "Атăл" (вĕсен тĕп хули те Атăл ятлă пулнă) тенĕ. Аваллăхра (хальхи эрăн I ĕмĕрĕсем) Ра тесе палăртнă.

Степан Разин перси еликне Атăла пăрахать.

Этимологи[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Юханшывăн "Атăл" ячĕ авахи хун-пăлхарсен Атăл Юхан-шыв çырма тенине пĕлтерет. Вырăссем тата Европăра (тĕнчере те) юханшыва "Волга" теççĕ, çак сăмах вара çармăссен "çутă" тени пулать.

Пăлхар (болгар е булгар) этнонимĕпе çыхăннă географи палăртăвĕсем (топонимсемпе гидронимсем) Çĕр çинче чылай.

Юханшывпа çыхăннă хуçалăх ĕçĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Юханшывпа çыхăннă ӳнер ĕçсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Вид уездного города Романов-Борисоглебска с юго-восточной стороны» — И. М. Белоногов, (1838)
«Крестный ход в Ярославле» — А. П. Боголюбов, (1863)
«Бурлаки, идущие вброд» — И. Е. Репин, (1872)
«Могила на Волге» — А. К. Саврасов, (1874)
«На Волге» — А. Е. Архипов, (1889)
«Ярославль. Стрелка» — Г. П. Сабанеев, (1904)
«Гулянье на Волге» — Б. М. Кустодиев, (1909)
«Степан Разин» — И. З. Суриков, 1910 тĕлн.
«На Волге» — Б. М. Кустодиев, (1922)