Самар

|
Самар (выр. Самара) — Раççейĕн пысăк хули, Атăлăн сулахай çӳллĕ çыранĕнче Самар Луки патĕнче, Самарпа Сук юханшывĕсем хушшинче вырнаçнă, Самар облаçĕн администраци центрĕ[1].
Совет тапхăрĕнче (1935 кăрлачăн 27-мĕшĕ — 1991 çулхи кăрлачăн 25-мĕшĕ) хула Ку́йбышев (Валериан Куйбышев патшалăх тата парти ĕçченĕ) ятлă пулнă.
Администрациллĕ пайлану[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Самар тăххăр района пайланса тăрать:
- Промăçлă (267 пин çын)
- Киров (228,4 пин çын)
- Совет (176,8 пин çын)
- Октябрь (108,3 пин çын)
- Чукун çул (102,3 пин çын)
- Хĕрлĕ тăм (83,8 пин çын)
- Куйбышев (79 пин çын)
- Ленин (63,2 пин çын)
- Самар (30,2 пин çын)
Халăхĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Йышĕ — 1,1581 млн çын (1.01.2008), (Раççейре 6-мĕш вырăнта — Мускав, Санкт-Петербург, Çĕн Çĕпĕр, Екатеринбурга, Чулхула хыççăн).
Самарта 2008 çулхи кăрлач тĕлне 1 миллион 158 пин çын пурăннă. Икĕ тĕпĕллĕ Самара—Тольятти агломерацинче — Новокуйбышевск, Кинель, Чапаевск, Жигулёвск — 2,3 млн çын шутланать (РФ 3-мĕш — Мускавпа Санкт-Петербург хыççăн 2005 çулта.
Çул | 1897 | 1923 | 1926 | 1939 | 1956 | 1959 | 1962 | 1967 | 1970 | 1973 | 1976 | 1979 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Йышĕ | 91.7 | 147.4 | 172 | 390 | 760 | 806 | 881 | 992 | 1045 | 1117 | 1162 | 1216.2 |
Çул | 1982 | 1986 | 1989 | 1992 | 1996 | 1998 | 2000 | 2001 | 2003 | 2005 | 2006 | 2007 |
Йышĕ | 1243 | 1267 | 1254.4 | 1239.2 | 1208.3 | 1160.3 | 1156.1 | 1143.6 | 1157.9 | 1133.4 | 1143.3 | 1139.1 |
Çул | 2008 | |||||||||||
Йышĕ | 1158.1 |
Наци йышĕ
Халăх | Йышĕ (çын) |
Пур халăх йышĕ шутĕнче (%) |
---|---|---|
Вырăссем | 1 036 857 | 88,1 |
Тутарсем | 40 327 | 3,4 |
Украинсем | 19 178 | 1,8 |
Мордвасем | 17 861 | 1,5 |
Чăвашсем | 15 252 | 1,3 |
Эрменсем | 7 140 | 0,4 |
Еврейсем | 5 231 | 0,4 |
Белоруссем | 4 835 | 0,4 |
Азербайджансем | 4 468 | 0,4 |
Пушкăртсем | 1 849 | 0,2 |
Казахсем | 1 731 | 0,1 |
Узбексем | 1 618 | 0,1 |
Нимĕçсем | 1 506 | 0,1 |
Грузинсем | 1 459 | 0,1 |
Чикансем | 1 296 | 0,1 |
Таджиксем | 1 234 | 0,1 |
Çармăссем | 712 | 0,1 |
Молдавансем | 665 | 0,1 |
Чеченсем | 456 | 0,0 |
Кăркăссем | 391 | 0,0 |
Урăх халăх çынни, хăш халахне кăтартман |
12 362 | 1,1 |
Кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Экономика[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Промăçлăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Сутă-илӳ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Çул | 2005 | 2006 | 2007 |
---|---|---|---|
Çаврăнăш | 96,0 | 112,2 | 134,8 |
Транспорт[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕн[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Этеп çурчĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Самар — нумай конфесси хули. Кунта чылай православи чиркĕвĕ, мăнастарь, кивĕ йăла чиркĕвĕ, мечет, еврей хорал синагоги, католици тата протестант храмĕ, баптистсемпе пятидесятниксен кĕлӳ çурчĕ пур, вĕсенчен:
- Православи Ивер хĕрарăм манастăрĕ
- Католици Иисусăн Тасаран таса чĕри храмĕ, вăл готика стилĕллĕ, хулан истори пайĕнче ларать.
- Лютерансен Таса Георгий храмĕ
- Мăсăльман Самар собор мечетĕ, 1999 çултанпа Европăра чи пысăкки шутланнă[3].
- Иудей Самар хорал синагоги, халĕ усă курмаççĕ.
Çăва-масарсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

На сегодняшний день на территории города Самара находятся 16 кладбищ общей площадью 350 га. Из них 4 — непосредственно в городской черте.
Чи пысăк çăвасем:
- Рубеж çăви — 170 тыс. захоронений
- Хула çави (Самар) 128 тыс. захоронений
- Кăнтăр çăви — 87 тыс. захоронений
Ăслăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Раççей Ăслăх Академийĕ шутĕнчи йĕркеленӳлĕхсем:
- РĂА Самар ăслăх тĕпĕ
- РĂА Атăл бассейнĕн экологи институчĕ
- РĂА П. Н. Лебедев ячĕллĕ физика институчĕн Самар филиалĕ
- Самар ялхуçалăх РЯХĂА Н.М.Тулайков ячĕллĕ ăслăх-тĕпчев институчĕ
- Металлургипе материал тĕпчев А.А.Байков ячĕллĕ институчĕн Атăлçи филиалĕ
- СПАУ çумĕнчи Машинсен акустика институчĕ
- Технологипе пахалăх ăслăх-тĕпчев институчĕ
- РĂА Кăткăс системăсене тытса пырас ыйтусен институчĕ
Çутĕç[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Этеплĕх[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Музейсемпе галерейвăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Халĕ Самарта 20 музей ытла ĕçлет, вĕсенчен ваттисем ячĕллĕ П. В. Алабин Самар облаç тăван ен тĕпчев музейĕ Самар облаçĕн ӳнер музейĕ,
Çаплах анчах уçăлнă Самар футболĕн музейĕ.
Театрсемпе концерт залĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Сцена вырăнĕсем
Кинотеатрсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Cinema кафе (Киров проспекчĕ, 156)
- Звезда (Çĕнĕ Сад урамĕ, 106)
- Кадр (кино-клуб, Куйбышев урамĕ 103)
- Каро-фильм (Мускав шоссе 18-мĕш çм)
- Киномечта (ТЦ Парк Хаус, 3 хут, Мускав ш., 81б)
- Киномост (Дыбенко урамĕ, 30)
- Киноплекс (Аэродром урамĕ , 47А)
- Огонек (Киров пр, 156)
- Ракурс (кино-клуб, Вилонов урамĕ, 24)
- Россия (Чернореченская урамĕ, 15)
- Художественный (Куйбышев урамĕ, 105)
Вулавăшсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Спорт[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕнче çыхăнăвĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Партнёр-хуласем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Витебск (Белоруси), çу, 11, 2001
Гомель (Белоруси), çу, 25, 2000
Днепропетровск (Украина), авăн, 16, 2001
Копер (Словени), чӳк, 14 2008[4]
Палермо (Итали), авăн, 25, 2008
Феодоси (Украина)
Чжэнчжоу (Китай), ака, 11, 2002
Массăллă хыпар хатĕрĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Инçекурав[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Эфир каналĕсем
СТС (1-мĕш канал), Первый канал (3-мĕш канал), Терра / Рен-ТВ (6-мĕш канал), Скат / ТНТ (7-мĕш канал), Россия (9-мĕш канал), Домашний (11-мĕш канал), НТВ (21-мĕш канал), Пятый (23-мĕш канал), Культура (25-мĕш канал), Рио / ДТВ (27-мĕш канал), Муз-ТВ (35-мĕш канал), ТВ-3 (37-мĕш канал), ТВН / Звезда (40-мĕш канал), ТВ-Центр (47-мĕш канал), Спорт (50-мĕш канал) - Кабель инçекуравĕ
«Волгателеком», TeleNet, Диван ТВ Архивленĕ 19 Авӑн уйӑхӗн 2010 çулта., Пятый путь Архивленĕ 19 Юпа уйӑхӗн 2015 çулта.
- Спутник инçекуравĕ
НТВ+, Триколор-ТВ, Спутник-ТВ Архивленĕ 3 Пуш уйӑхӗн 2009 çулта.
Радиостанцисем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Ячĕ | Частота |
---|---|
Радио Звезда | 0.729 МГц |
Радио России | 0.873 МГц |
Радио Маяк | 1.143 МГц |
Ячĕ | Частота |
---|---|
РСН | 68.51 МГц |
Радио России | 70.31 МГц |
Радио Маяк | 72.05, 92.1 МГц (План) |
Русское радио | 72.83, 100.3 МГц |
Экспресс FM | 90.1 МГц |
Милицейская волна | 90.6 МГц |
Радио 7 | 91.0 МГц |
Юмор FM | 95.7 МГц (План) |
Радио Скат | 96.3 МГц |
Ретро FM | 98.6 МГц |
Эхо Москвы | 99.1 МГц |
Европа плюс | 99.9 МГц |
Радио Шансон | 101.0 МГц |
RECORD | 101.5 МГц |
Наше радио | 102.1 МГц |
NRJ | 102.5 МГц (План) |
DFM | 102.9 МГц |
Радио Мегаполис | 103.6 МГц |
Самара-Максимум | 104.3 МГц |
Авторадио | 104.8 МГц |
Радио Алла | 105.4 МГц (План) |
Дорожное радио | 106.1 МГц |
Love радио | 106.6 МГц |
Пресса[тӳрлет | кодне тӳрлет]
«ТЕЛЕНЕДЕЛЯ для всей семьи.», «Самарское обозрение», «Волжская коммуна», «Волжская заря», «Самарские известия», «Самара. Журнал столицы региона», «Самарский футбол», «журнал "Дело"», «Пульс Поволжья», «Самарская газета», «Свежая газета. Самара», «Ваш выбор - вся Самара», «Ваш выбор - весь регион» тата чылай урăххи те.
Çыхăну[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Мобил çыхăнăвĕ
Ăру сыпăкĕ | Мобиллă çыхăну стандарчĕ | Операторсем |
---|---|---|
2 | GSM | Билайн, МегаФон, МТС, СМАРТС |
2,5 | GPRS | Билайн, МегаФон, МТС, СМАРТС |
2,75 | EDGE | Билайн, МегаФон, МТС, СМАРТС |
3 | CDMA-450 | Волгателеком |
3,5 | 3G, HSPDA | Билайн |
Стационарла çыхăну
ВолгаТелеком, Самара-Телеком, Связьинформ, Лада-Телеком, Совинтел, Опти-Телеком, ЭР-Телеком тата урăххи те.
Тетел
Пятый путь Архивленĕ 19 Юпа уйӑхӗн 2015 çулта., SamaraLan («Сетевые Информационные Системы»), АИСТ,ROL, UNITLINE Архивленĕ 14 Кӑрлач уйӑхӗн 2009 çулта., Telenet, Волгателеком, Крафт-С, Опти-телеком, Самара-интернет, СамараТелеКом, Дом. Ру, Телком-Самара, Полярная звезда, MetroMax Архивленĕ 6 Ҫу уйӑхӗн 2021 çулта., Телекоммуникационные системы, СамТелеком.
Паллă вырăнсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Архитектура[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Палăксем, монументсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Парксем, скверсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Струков сачĕ — хулан ватă паркĕ.
Рекреаци[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Спорт[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Баскетбол
- Баскетбол клубĕ «ЦСК ВВС — САМАРА» (1992 çулта никĕсленĕ[5]);
Сывлăш спорчĕ
- Самар облаçĕн аэроклубĕ РОСТО (2000 çулта никĕсленĕ[6]);
- Самар парапланер клубĕ «Высота» (2000 çулхи пушăн 9-мĕшĕнче никĕсленĕ[7]);
- Самарти авиаци-спорт клубĕ «Sky Roads» (1998 çулхи нарăс уйăхĕнче никĕсленĕ[8]);
Парăс спорчĕ
- «Самарти юханшыв яхт-клубĕ» (1908 çулта никĕсленĕ[9]);
Футбол
- Профессиллĕ футбол клубĕ «Крылья Советов» (1942 çулхи акан 12-мĕшĕ);
- Профессиллĕ футбол клубĕ «Юнит» (2005 кăрлач уйăхĕнче никĕсленĕ);
Хоккей
- Хоккей клубĕ «ЦСК ВВС (Самар)» (1950 çулта никĕсленĕ[10]);
Шахмат
- «Ладья», хулан ачасемпе яшсен спорт центрĕ;
Тăванлă хуласем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Ют патшалăхсен консул оффисĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Италин Самар облаçĕпе Тутарстанри (Степан Разин урамĕ, 71А) Хисеплĕ Консуллăхĕ
Словени Республикин «Самар облаçĕ» консул тăрăхĕ Самарти Консуллăхĕ (Мускав шосси, 4А)
Çавăн пекех[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Портал:Самар
- Самар хула пуçлăхĕсем
- Паллă самарçăсем
- Самарăн хисеплĕ гражданĕсем
- Самар урамĕсен ят-йышĕ
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
![]() |
Самар Викиампарта? |
---|
Влаçăн муниципаллă органĕсем:
- Самар хулари тăрăх администрацийĕ Архивленĕ 7 Ҫӗртме уйӑхӗн 2007 çулта.
- Железнодорожный район администрацийĕ
- Департамент городского хозяйства и экологии администрации городского округа Самара Архивленĕ 18 Ҫӗртме уйӑхӗн 2009 çулта.
- Дума городского округа Самара Архивленĕ 21 Ҫу уйӑхӗн 2009 çулта.
Информаци порталĕсем:
- CамарБизнесКонсалтинг Архивленĕ 30 Ака уйӑхӗн 2009 çулта.
- www.samru.ru
- www.samara.ru Архивленĕ 24 Ҫу уйӑхӗн 2009 çулта.
- www.63.ru Архивленĕ 27 Ака уйӑхӗн 2009 çулта.
- www.e63.ru
- www.samaratoday.ru Архивленĕ 13 Ҫӗртме уйӑхӗн 2009 çулта.
- www.i-samara.ru
- www.samarapoisk.ru
Транспорт:
- Самар «Общественный транспорт Самарской области» сайт çинче
- Самар GPS-навигатор картти çинче
- САамар хулин обществăлла транспорт маршрутне пăхмалли интерактиив карти Архивленĕ 15 Нарӑс уйӑхӗн 2009 çулта.
Тĕрли
- Самар афиши Архивленĕ 25 Кӑрлач уйӑхӗн 2016 çулта.
- Cамар сайчĕ
- Самар картти
- www.volga63.ru, Самарпа Тольятти телефон хыпар кĕнеки
- Самара DMOZ-ра
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- ^ Самар хули ҫинчен калакан информаци Архивленĕ 1 Авӑн уйӑхӗн 2021 çулта.
- ^ Пур Раççейри 2002 çулхи халăх çыравĕ хыпарĕпе
- ^ 2008 çулхи юпа, 17 «Чечня чĕри» мечете Грозный хулинче уçиччен
- ^ http://www.riasamara.ru/rus/news/region/society/article34939.shtml Словени Коперĕ Самарăн партнёрĕ пулса тăчĕ
- ^ http://bcsamara.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=27&Itemid=91 Архивленĕ 3 Ҫурла уйӑхӗн 2008 çулта.
- ^ http://www.dropzone.ru/bobrovka.shtml Архивленĕ 15 Пуш уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ http://para.saminfo.ru/ Архивленĕ 7 Раштав уйӑхӗн 2013 çулта.
- ^ http://www.dropzone.ru/samara.shtml Архивленĕ 13 Пуш уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ http://www.sail-samara.ru/history.php Архивленĕ 5 Кӑрлач уйӑхӗн 2012 çулта.
- ^ http://hkcskvvs.ucoz.ru/faq/
Раççейри миллионлă хуласем | |||
---|---|---|---|
Мускав • Санкт-Петербург • Çĕн Çĕпĕр • Екатеринбург • Чулхула • Хусан • Самар • Омск • Челепи • Ростов-Тан-çинчи • Ĕпхӳ • Волгоград |
- Шаблонсенче тӑтӑш тӗл пулакан аргументсемпе усӑ куракан старницӑсем
- Википеди:Раççейри пурăнан вырăнсем пирки ОКАТО кодне кăтартман статьясем
- Location maps with possible errors
- Пурăнан вырăнсем, алфавитпа
- Файл каҫи ӗҫлемен страницӑсен йышӗ
- Викиампар каçă статьисем
- Раççейри миллионлă хуласем
- Самар
- Атăл çинчи хуласем
- Раççейĕн миллионлă хулисем
- Мегаполиссем
- Раççей хулисем