Чул кăмрăк

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Чул кăмрăк ытларах чухне çапла курăнать
Битумланнă çĕркăмрăкĕ
çĕркăмрăкĕн химилле структури

Чул кăмрăк — хытă хуткăç, пайталлă тупнăлăх, кăмрăкăн уйрăм форми, кăмрăкамăш шайĕ тĕлĕшпе хăмăр кăмрăк тата антрацит хушшинче тăрать.

Çавăн пекех[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Çĕркăмрăкне авалхи тенчерех пĕлнĕ. Малтан асăннине Аристотельпе (IV ĕ. п.т.) çыхăнтараççĕ[1]. Темиçĕ вунăçуллăх каярах ун веренекенĕ Теофраст Эресский «Чул çинчен трактатĕнче» çапла çырнă:

«... Носят эти ископаемые вещества название антрацита (или угля) ... они вспыхивают и горят подобно древесному углю...»[2]

Авалхи римлянсем çуртсене ăшăтма çĕркăмрăк хальхи Аслă Британи кăларнă. Юньнань китай провинцинче I ĕ. п.т. çĕркăмрăкне сывлăшсар ăшатса кокс тунă[3].

Характеристики[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Хура е сăра-хура тачă ту породи. Метал е сăмала евĕр йăлтаркка. Çĕркăмрăкра 75-92% углерод, 2,5-5,7% водород, 1,5-15% кислород. 2-48% вĕçекен япаласем. Нӳрлехĕ 1-12%.

Çĕруправĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

2006-мĕш çул тĕлне çирĕплетнĕ çĕркăмрăкĕ саппасĕсем, млн тонн[4]
Çĕршыв Çĕркăмрăк Хăмăр кăмрăк Пĕтĕмпе %
АПШ 111338 135305 246643 27,1
Раççей 49088 107922 157010 17,3
Китай 62200 52300 114500 12,6
Ĕнчĕ 90085 2360 92445 10,2
Австрали 38600 39900 78500 8,6
Кăнтăр Африка 48750 0 48750 5,4
Украина 16274 17879 34153 3,8
Казахстан 28151 3128 31279 3,4
Польша 14000 0 14000 1,5
Бразили 0 10113 10113 1,1
Германи 183 6556 6739 0,7
Колумби 6230 381 6611 0,7
Канада 3471 3107 6578 0,7
Чехи 2094 3458 5552 0,6
Индонези 740 4228 4968 0,5
Турци 278 3908 4186 0,5
Мадагаскар 198 3159 3357 0,4
Пакистан 0 3050 3050 0,3
Болгари 4 2183 2187 0,2
Таиланд 0 1354 1354 0,1
Çурçĕр Корея 300 300 600 0,1
Çĕнĕ Зеланди 33 538 571 0,1
Испани 200 330 530 0,1
Зимбабве 502 0 502 0,1
Румыни 22 472 494 0,1
Венесуэла 479 0 479 0,1
Пĕтĕмпе 478771 430293 909064 100,0

Шахтерсен сывлӑхӗ ҫине витӗм кӳни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ҫӗр айӗнчи кӑмрӑк ăшĕнче ртутьпе кадми йышши сиенлӗ металсем (0,0001 процентран 0,01% таран концентраци) пур.

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ Аристотель. Метеорологика // Соч. Т. 3. - М .: Мысль, 1981. - С. 441-558
  2. ^ Наумов Л. С. На орбите кокса. / Л. С. Наумов, Л. Д. Соболев. - М.: Металлургия, 1984. - 96 с
  3. ^ Харлампович Г. Д. Черный хлеб металлургии. / Г. Д. Харлампович, А. А. Кауфман - М.: Металлургия, 1983. - 160 с.
  4. ^ BP Statistical review of world energy June 2007 (акăлчан). çăлкуçран архивланă 6 Нарӑс уйӑхӗн 2009. Тĕрĕсленĕ 2 Ака уйӑхӗн 2008.

Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]