Ашмарин Николай Иванович: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Интерактивная навигация по истории
← Унчченхи тӳрлетӳМалалли тӳрлетӳ →
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
ВизуальныйВикитекст
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке: 1-мĕш йĕрке:
[[Ӳкерчĕк:Ashmarin n i.jpg|thumb|Ашмарин Николай Иванович]]'''Ашмарин Николай Иванович''', — паллă [[тюрколог]], [[чăваш чĕлхи]] пĕлĕвĕн никĕсне хываканĕ. СССР Ăслăлăх Академийĕн пайташ-корреспонденчĕ ([[1929]]). [[1870]] çулхи [[|юпа уйăхĕн 4]-мĕшĕнче] [[Етĕрне]] хулинче çуралнă.Ачалăхĕ Кăрмăшра иртнĕ. [[1933]] çулхи [[|çурла уйăхĕн 26]-мĕшĕнче] [[Хусан]]та вилнĕ.
[[Ӳкерчĕк:Ashmarin n i.jpg|thumb|Ашмарин Николай Иванович]]'''Ашмарин Николай Иванович''', ([[1870]] çул, [[юпа, 4|юпа уйăхĕн 4]-мĕшĕ] [[Етĕрне]] хули, [[Етĕрне уесĕ]] [[Хусан кĕперни]] (халĕ [[Етĕрне районĕ]], [[Чăваш Республики]]), [[Раççей империйĕ]] — [[1933]] çул, [[çурла, 26|çурла уйăхĕн 26-мĕшĕ]], [[Хусан]] хули, [[Тутар АССР]], [[РСФСР]], [[СССР]]). — паллă [[тюрколог]], [[чăваш чĕлхи]] пĕлĕвĕн никĕсне хываканĕ, СССР Ăслăлăх Академийĕн пайташ-корреспонденчĕ ([[1929]]).


==Пурнăçĕпе ĕçĕ-хĕлĕ==
==Пурнăçĕ==
[[1870]] çулхи [[|юпа уйăхĕн 4]-мĕшĕнче] [[Етĕрне]] хулинче çуралнă. Ачалăхĕ [[Кăрмăш]]ра иртнĕ.
⚫
[[Кăрмăш]]ри (халĕ [[Чулхула облаçĕ]]) хула училищине ([[1894]]) тата [[Мускаври Лазаревсен институчĕ|Мускаври Лазаревсен институтне]] вĕренсе пĕтернĕ. Хусанти учительсен семинарийĕн наставникĕ ([[1899]]—[[1919]]), Çурçĕр хĕвел тухăç археологи-этнографи институчĕн профессорĕ, Чăвашсен [[Чĕмпĕр]]ти çутĕç институчĕн преподавателĕ ([[1920]]—[[1923]]). [[1923]]—1926 çулсенче Азербайджан университечĕн хĕвелтухăç факультечĕнче ĕçленĕ. [[1925]] çултанпа — тюркологи докторĕ. Николай Ашмарин Хусанти Хĕвел тухăç педагогика институчĕн проф-че ĕçленĕ. 1929 çулта ăна СССР Наукăсен академийĕн член-корреспондентне суйланă.


⚫
[[Кăрмăш]]ри (халĕ [[Чулхула облаçĕ]]) хула училищине ([[1894]]) тата [[Мускаври Лазаревсен институчĕ|Мускаври Лазаревсен институтне]] вĕренсе пĕтернĕ. Хусанти вĕрентевçĕсен семинарийĕн наставникĕ ([[1899]]—[[1919]]), Çурçĕр-тухăç археологи-этнографи институчĕн профессорĕ, Чăвашсен [[Чĕмпĕр]]ти çутĕç институчĕн вĕрентевçи ([[1920]]—[[1923]]).
==Ӗçĕсем==


[[1923]]—1926 çулсенче Азербайджан университечĕн хĕвелтухăç факультечĕнче ĕçленĕ. [[1925]] çултанпа — тюркологи тухтăрĕ. Николай Ашмарин Хусанти Тухăç педагогика институчĕн проффессорĕ ĕç вырăнĕнче ĕçленĕ. 1929 çулта ăна СССР Ăслăлăх академийĕн пайташ-корреспондентне суйланă.
⚫
Николай Ашмарин чи пысăк пĕлтерĕшлĕ ĕçĕ — чăваш сăмахĕсен 17 томлă словарĕ — «Чăваш сăмахĕсен кĕнеки» — «Тhesaurus linguae tschuvaschorum». Унта пурĕ 40 пин [[сăмах]]а яхăн. Ахаль сăмахсемсĕр пуçне [[ял]], шыв-шур, çырма-çатра, вăрман, раща ячĕсемпе, кивелнĕ сăмахсемпе, ваттисен сăмахĕсемпе тата каларăшсемпе, чăваш йăли-йĕркисемпе, халăх кăмăл-туйăмне палăртакан юрăсемпе, юмах-халапсемпе паллашма пулать.

[[1933]] çулхи [[çурла уйăхĕн 26-мĕшĕнче]] [[Хусан]]та çĕре кĕнĕ.

== Ăслăлăх ĕçĕсем==

⚫
Николай Ашмарин чи пысăк пĕлтерĕшлĕ ĕçĕ — чăваш сăмахĕсен 17 томлă словарĕ — «Чăваш сăмахĕсен кĕнеки» — «Тhesaurus linguae tschuvaschorum». Унта пурĕ 40 пин [[сăмах]]а яхăн. Ахаль сăмахсемсĕр пуçне [[ял]], шыв-шур, çырма-çатра, вăрман, ката (раща) ячĕсемпе, кивелнĕ сăмахсемпе, ваттисен сăмахĕсемпе тата каларăшсемпе, чăваш йăли-йĕркисемпе, халăх кăмăл-туйăмне палăртакан юрăсемпе, юмах-халапсемпе паллашма пулать.


Малтанхи икĕ томĕ — [[1910]], [[1912]] çулсенче, пĕтĕмĕшпе Совет тапхăрĕнче çутă кун курнă. 17-мĕш томĕ [[1950]] çулта [[Шупашкар]]та пичетленсе тухнă.
Малтанхи икĕ томĕ — [[1910]], [[1912]] çулсенче, пĕтĕмĕшпе Совет тапхăрĕнче çутă кун курнă. 17-мĕш томĕ [[1950]] çулта [[Шупашкар]]та пичетленсе тухнă.
12-мĕш йĕрке: 18-мĕш йĕрке:
Николай Ашмарин [[чăваш чĕлхи]]пе [[Вăтам Атăл]] тăрăхĕнчи ытти [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк чĕлхисенчи]] [[евĕрлев сăмахĕ]]сене «Основы чувашской мимологии. О подражательных словах в чувашском языке» (Хусан, 1918), «О морфологических категориях подражания в чувашском языке» (Хусан, 1928) тата ытти ĕçĕсенче тарăннăн тишкерсе тухнă.
Николай Ашмарин [[чăваш чĕлхи]]пе [[Вăтам Атăл]] тăрăхĕнчи ытти [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк чĕлхисенчи]] [[евĕрлев сăмахĕ]]сене «Основы чувашской мимологии. О подражательных словах в чувашском языке» (Хусан, 1918), «О морфологических категориях подражания в чувашском языке» (Хусан, 1928) тата ытти ĕçĕсенче тарăннăн тишкерсе тухнă.


===Паллăрах ĕçĕсем===
===Паллă ĕçĕсем===
* «Болгары и чуваши» ([[Хусан]], [[1902]]);
* «Болгары и чуваши» ([[Хусан]], [[1902]]);
* «Материалы для исследования чувашского языка» ([[Хусан]], [[1898]]);
* «Материалы для исследования чувашского языка» ([[Хусан]], [[1898]]);
24-мĕш йĕрке: 30-мĕш йĕрке:
* [[предложени]]сен тĕрлĕ [[синтаксис]] конструкцийĕ, [[падеж]] системи, хисеп категорийĕ ([[синтаксис]]);
* [[предложени]]сен тĕрлĕ [[синтаксис]] конструкцийĕ, [[падеж]] системи, хисеп категорийĕ ([[синтаксис]]);
* [[диалектологи]]
* [[диалектологи]]
* тата ыттисем те.
т. ыт. те.


== Литература ==
== Вуламалли ==


* Петров Н.П. Библиография печатных трудов Н.И.Ашмарина // Н.И.Ашмарин — оснопоположник чувашского языкознания. Ч., 1971;
* Петров Н.П. Библиография печатных трудов Н.И.Ашмарина // Н.И.Ашмарин — оснопоположник чувашского языкознания. Ч., 1971;
33-мĕш йĕрке: 39-мĕш йĕрке:
* Федотов М.Р. Исследователи чувашского языка. Ч., 1987;
* Федотов М.Р. Исследователи чувашского языка. Ч., 1987;
* Малов С.Е. Памяти Н.И.Ашмарина // Записки Чувашского научно-исследовательского института языка, литературы и истории. Вып. 1. Ч., 1941.
* Малов С.Е. Памяти Н.И.Ашмарина // Записки Чувашского научно-исследовательского института языка, литературы и истории. Вып. 1. Ч., 1941.

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}


== Каçăсем ==
== Каçăсем ==
40-мĕш йĕрке: 49-мĕш йĕрке:


{{historian-bio-stub}}
{{historian-bio-stub}}



[[Категори:Чăваш Ен паллă çыннисем]]
[[Категори:Чăваш Ен паллă çыннисем]]
[[Категори:Çынсем, алфавит тăрăх]]
[[Категори:Пайăр çынсем, алфавитпа]]
[[Категори:1870 çулта çуралнисем]]
[[Категори:1870 çулта çуралнисем]]
[[Категори:Юпан 4-мĕшĕнче çуралнисем]]
[[Категори:Юпан 4-мĕшĕнче çуралнисем]]

06:05, 15 Юпа уйӑхӗн 2012 вӑхӑтри верси

Ашмарин Николай Иванович

Ашмарин Николай Иванович, (1870 çул, [[юпа, 4|юпа уйăхĕн 4]-мĕшĕ] Етĕрне хули, Етĕрне уесĕ Хусан кĕперни (халĕ Етĕрне районĕ, Чăваш Республики), Раççей империйĕ — 1933 çул, çурла уйăхĕн 26-мĕшĕ, Хусан хули, Тутар АССР, РСФСР, СССР). — паллă тюрколог, чăваш чĕлхи пĕлĕвĕн никĕсне хываканĕ, СССР Ăслăлăх Академийĕн пайташ-корреспонденчĕ (1929).

Пурнăçĕпе ĕçĕ-хĕлĕ

1870 çулхи [[|юпа уйăхĕн 4]-мĕшĕнче] Етĕрне хулинче çуралнă. Ачалăхĕ Кăрмăшра иртнĕ.

Кăрмăшри (халĕ Чулхула облаçĕ) хула училищине (1894) тата Мускаври Лазаревсен институтне вĕренсе пĕтернĕ. Хусанти вĕрентевçĕсен семинарийĕн наставникĕ (1899—1919), Çурçĕр-тухăç археологи-этнографи институчĕн профессорĕ, Чăвашсен Чĕмпĕрти çутĕç институчĕн вĕрентевçи (1920—1923).

1923—1926 çулсенче Азербайджан университечĕн хĕвелтухăç факультечĕнче ĕçленĕ. 1925 çултанпа — тюркологи тухтăрĕ. Николай Ашмарин Хусанти Тухăç педагогика институчĕн проффессорĕ ĕç вырăнĕнче ĕçленĕ. 1929 çулта ăна СССР Ăслăлăх академийĕн пайташ-корреспондентне суйланă.

1933 çулхи çурла уйăхĕн 26-мĕшĕнче Хусанта çĕре кĕнĕ.

Ăслăлăх ĕçĕсем

Николай Ашмарин чи пысăк пĕлтерĕшлĕ ĕçĕ — чăваш сăмахĕсен 17 томлă словарĕ — «Чăваш сăмахĕсен кĕнеки» — «Тhesaurus linguae tschuvaschorum». Унта пурĕ 40 пин сăмаха яхăн. Ахаль сăмахсемсĕр пуçне ял, шыв-шур, çырма-çатра, вăрман, ката (раща) ячĕсемпе, кивелнĕ сăмахсемпе, ваттисен сăмахĕсемпе тата каларăшсемпе, чăваш йăли-йĕркисемпе, халăх кăмăл-туйăмне палăртакан юрăсемпе, юмах-халапсемпе паллашма пулать.

Малтанхи икĕ томĕ — 1910, 1912 çулсенче, пĕтĕмĕшпе Совет тапхăрĕнче çутă кун курнă. 17-мĕш томĕ 1950 çулта Шупашкарта пичетленсе тухнă.

Николай Ашмарин чăваш чĕлхипе Вăтам Атăл тăрăхĕнчи ытти тĕрĕк чĕлхисенчи евĕрлев сăмахĕсене «Основы чувашской мимологии. О подражательных словах в чувашском языке» (Хусан, 1918), «О морфологических категориях подражания в чувашском языке» (Хусан, 1928) тата ытти ĕçĕсенче тарăннăн тишкерсе тухнă.

Паллă ĕçĕсем

  • «Болгары и чуваши» (Хусан, 1902);
  • «Материалы для исследования чувашского языка» (Хусан, 1898);
  • «Опыт исследования чувашского синтаксиса» (1 пайĕ. Хусан, 1903; II пайĕ. Хусан, 1923);
  • «Заметки по грамматике чувашского языка» (24 лекци. 1976).

Вĕсен тематики питĕ анлă:

т. ыт. те.

Вуламалли

  • Петров Н.П. Библиография печатных трудов Н.И.Ашмарина // Н.И.Ашмарин — оснопоположник чувашского языкознания. Ч., 1971;
  • Егоров В.Г. Н.И.Ашмарин как исследователь чувашского языка. Изд. 1-е. Ч., 1948; изд. 2-е. Ч., 1970;
  • Н.И. Ашмарин — основоположник чувашского языкознания. Сб. статей ЧНИИ. Ч., 1971;
  • Федотов М.Р. Исследователи чувашского языка. Ч., 1987;
  • Малов С.Е. Памяти Н.И.Ашмарина // Записки Чувашского научно-исследовательского института языка, литературы и истории. Вып. 1. Ч., 1941.

Асăрхавсем

Каçăсем


Николай Карамзин Ку ăсчах-историк пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.
Çăлкуç — «https://cv.wikipedia.org/w/index.php?title=Ашмарин_Николай_Иванович&oldid=442720»