Математика

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

Математика (ав.гр. μᾰθημᾰτικά[1] < μάθημα «тишкерни; ăслав») — тытăмсене, йĕркене тата çыхăнусене палăртакан ăслав. Шутлас, виçес, ăнлантарас кирлĕлĕхсене кура историре (пурнăçра) йĕркеленнĕ.


Пифагор теореми. Схема туса куçа курăнмалла кăтартни (сăнарлă интерпретаци)

Математика кунçулĕ çинчен (кĕскен)[тӳрлет | кодне тӳрлет]

А. Н. Колмогоров академик математика историне çапла кăтартнă:

  1. Математика çуралнă тапхăр, çак вăхăтра чылай ĕç валли пĕлӳ-хăнăху пухнă;
  1. Элементарлă математика тапхăрĕ, пирĕн эрăччен VI—V ĕмĕрсенче пуçланса, XVI ĕмĕр вĕçĕнче вĕçленет.
  1. Улшăнуллă капсен математикин тапхăрĕ, XVII—XVIII ĕмĕрсем, «ăна çаплах тепĕр сăмахпа „аслă математика“ тапхăрĕ теме пулать»;
  1. Хальхи математика тапхăрĕ —XIX—XX ĕмĕрсем

Математикăн тĕп темисем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

ХисепсемПурлăх хисепĕсемТулли хисепсемВаклă хисепсемЧăн хисепсемТытăмлă хисепсемгипертытăмлă хисепсемКватернионсемОктонионсемСеденионсемГиперчăн хисепсемСюрреаллă хисепсемp-адикăлла хисепсемМатематика константисемХисепсен ячĕсемВĕçсĕрлĕхНикĕссем

Хисепсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

«Хисеп» паллă малтан пурлăх хисепĕсем шутне кĕрет. Кайран çак палăрту ваклă хисепсем, чăн хисепсем, тытăмлă хисепсем тата ытти хисепсем çине те сарăлать.

Пурлăх хисепĕсем Тулли хисепсем Ваклă хисепсем
Чăн хисепсем Тытăмлă хисепсем Кватернионсем

Улăштармасăр урăхлатни (Трансформацилени)[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Арифметика Дифференциаллă тата Интеграллă шутлав Векторла анализ Анализ
Дифференциаллă танлăхсем Динамикăллă системăсем Пăтрашу теорийĕ
АрифметикаВекторла анализАнализВиçе теорийĕДифференциаллă танлăхсемДинамикăллă системăсемПăтрашу теорийĕТивĕçсен шучĕсем

Структурăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Йышсен теорийĕАбстрактлă алгебраУшкăнсен теорийĕАлгебрăллă структурăсемАлгебрăллă геометриХисепсен теорийĕТопологиЛинилле алгебраУниверсаллă алгебраКатегорисен теорийĕУмлă-хыçлăх теорийĕ

Уçлăхла тытăмсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Геометри Тригонометри Дифференциаллă геометри Топологи Фракталсем

Дискретлă математика[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Математикăлла логика Шутланаяслăх теорийĕ Криптографи Графсен теорийĕ
КомбинаторикаЙышсен теорийĕЧĕнтĕр теорийĕМатематикăлла логикаХисепсен теорийĕКриптографиДискретлă функционаллă системăсен теорийĕГрафсен теорийĕЛогикăлла шутлавсен теорийĕсем

Пĕлӳлĕх сайчĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Математика энциклопедийĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Математикăн халăх валли кĕнекисем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  • Ф. Клейн. Элементарная математика с точки зрения высшей.

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Пĕлӳсен классификаци системин кодĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]