Контент патне куҫ

Бутан (патшалăх)

Каҫӑсене тӳрлет
«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Бутан
Ялав[d]Герб[d]
Никӗсленӳ/йӗркеленӳ вӑхӑчӗ 1949 çулхи çурла, 8-мĕшĕ
Ят ꠜꠥꠐꠣꠘ
Официаллӑ ят акăл. Kingdom of Bhutan[1]
Пулас пурнӑҫ тӑршшӗ 2 256 368 400 s[2]
Этнохороним Bhutanese, bhutáni, bhutaner, Bhutanano, Butänan, بوتاني, بوتانية, بوتانيون, бутанцы, בהוטני, בהוטנית, bhutanezi, bhutanez, bhutaneză, ভুটানি, bhutanese, bhutanesi, drucpa, butan, butanés, butanesa, bhoutanais, bhoutanaise, Bhoutanaise[3], Bhoutanais[3], bhutanezo, bhutanezi, bhutaneza, bhutaneze, بوطاني, بوطانية, بوطانيين, بوطانيات и Bútánach[4]
Официаллӑ чӗлхе дзонг-кэ[d]
Гимн Друк Ценден[d]
Культура Бутан культури[d]
Девиз тексчӗ Happiness is a place и Mae hapusrwydd yn lle
Тӗнче пайӗ Ази[5]
Патшалӑх
Администраци вырӑнӗ Тхимпху[d][6]
Вӑхӑт тӑрӑхӗ UTC+6:00[d] и BTT[d][7]
Ҫутҫанталӑк объекчӗ шутӗнче Кăнтăр Ази
Геоданнӑйсем Data:Bhutan.map
Чи ҫӳллӗ вырӑн Канкар-Пунсум[d]
Чи тарӑн вырӑн Дрангме Чу[d]
Ертӳлӗх форми конституциллӗ монархи[d]
Патшалӑх пуҫлӑхӗн должноҫӗ Друк Гьялпо[d]
Патшалӑх пуҫлӑхӗ Джигме Кхесар Намгьял Вангчук[d]
Правительство пуҫлӑхӗн должноҫӗ Бутан премьер-министрӗ[d][6]
Правительство пуҫлӑхӗ Церинг Тобгай[d][6]
Ӗҫ тӑвакан влаҫ Бутан ертсе пыни[d]
Саккун йышӑнакан орган Бутан парламенчӗ[d]
Аслӑ суд органӗ Бутанӑн аслӑ сучӗ[d]
Тӗп банк Бутанӑн корольлӗ валюта тытса пыни[d]
Дипломатиллӗ ҫыхӑну Бразили, Германи, Серби, Япони, Непал, Пакистан, Тайвань, Таиланд, Раççей Патшалăхĕ, Инди, Китай Халăх Республики, Бангладеш, Дани и Эритрея
Пайташӗ Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1476: attempt to concatenate local 'letter' (a nil value).
Ҫул ҫитни 18 лет
Мӑшӑрланма юракан ҫул 18 лет
Халӑх йышӗ
  • ▼787 424 чел. (2023)[18]
Арҫынсен йышӗ 397 731[19]
Хӗрарӑмсен йышӗ 365 518[19]
Административлӑ пайланӑвӗ Бумтанг[d], Чукха[d], Дагана[d], Гаса[d], Ха[d], Лхунце[d], Монгар[d], Паро[d], Пемагацел[d], Пунакха[d], Самдруп-Джонгхар[d], Самце[d], Сарпанг[d], Тхимпху[d], Трашиганг[d], Трашиянгце[d], Тронгса[d], Циранг[d], Вангди-Пходранг[d] и Жемганг[d]
Вырӑнти укҫа-тенкӗ нгултрум[d][6]
Номиналлӑ ВВП 2 539 551 327 $[20]
Этемлӗх аталанӑвӗн индексӗ 0,666[21]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,471[22]
Хӑйсем ҫине алӑ хунин индексӗ 11,4[23]
Ӗҫсӗрлӗх шайӗ 3 ± 1 процент[24]
Медианный доход 115 787 Nu[25]
Чикӗленсе тӑрать Китай Халăх Республики[6] и Инди[6]
BTI Governance Index 5,02[26], 5,57[26], 5,77[26], 6,27[26], 6,58[26], 6,5[26], 6,67[26] и 6,69[27]
BTI Status Index 3,71[26], 4,36[26], 4,58[26], 5,7[26], 6,02[26], 6,25[26], 6,28[26] и 6,38[27]
Шкулсенче вӗренмен ача йышӗ 30 548[28]
Транспорт хӑш еннелле каять сулахайра[d][29]
Электричество напряженийӗ 230 Вольт
Электричество разъемӗн тӗсӗ Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1395: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value).
Улӑштарнӑ Индири вырӑнти кнеҫлӗх[d]
Калаҫу чӗлхи Кхенг-кха[d], Лхокпу[d], Бумтанг[d], Гонгду[d], Ньен-кха[d], Оле-кха[d], Нупби-кха[d], Курто-кха[d], Чали-кха[d], Дакпа-кха[d], Лунана-кха[d], акăлчан чĕлхи, Лая-кха[d], Ла-кха[d], Чокангака-кха[d], Дзала-кха[d], Броккат[d], Брокпа-кэ[d], лепча[d], цангла[d] и дзонг-кэ[d][6]
Лаптӑк
  • 38 394 тăваткал километр
Официаллӑ сайт bhutan.gov.bt
Ҫӳлти шайри домен .bt
Тӗп саккун Конституция Бутана[d]
Вырӑнӑн картти
Географийӗ география Бутана[d]
Экономики экономика Бутана[d]
Халӑх йышӗн теми население Бутана[d]
Джини коэффициенчӗ 37,4[30]
Ача ҫуралассин пӗтӗмлетӳллӗ коэффициенчӗ 1,8[31]
Хула халӑхӗ 311 994[19]
Ял халӑхӗ 451 255[19]
Пӗлӳлӗх шайӗ 72,1 процент[32]
Демократи индексӗ 5,71[33]
Pождаемость 12,871, 12,65, 12,482 и 12,332
Смертность 6,626, 6,545, 6,477 и 6,356
Happy Planet Index score 36,7[34]
Ҫӗршывӑн модиллӗ кочӗ 402
Ҫӗршывӑн телефон кочӗ +975
Васкавлӑ пулӑшӑвӑн телефон номерӗ Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1395: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value).
Автомобиль номерӗн кочӗ BHT
Maritime identification digits 410
Ку тӑрӑхра ӳкернӗ фильмсен категорийӗ Категория:Фильмы, снимавшиеся в Бутане[d]
Бутан на карте
Бутан
Бутан
Логотип Викисклада Медиафайлы на Викиампар

Бутан патшалăхĕ (дзонг-кэ: འབྲུག་ཡུལ) итлеме (info)) — Гималайри патшалăх, Индипе Китай хушшинче вырнаçнă, тĕп хули — Тхимпху (Друк Юл е Друк Ценден) — «вĕриçĕлен-аçа çершывĕ».

Тавралăхĕ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Бутан географийĕ


Хуçалăхĕ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Истори

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Бутан кун-çулĕ


Археологи тĕпчев хыпарĕсем Бутан çĕрĕ вырăнĕнче çын пирĕн эрăччен 2000 çултах пурăннине пĕлтереççĕ, çыруллă çирĕплетӳсем çук пекех. Çĕршыв кун-çулĕ татăклă çеç уçă, мĕншĕн тесен 1827 çулта Бутанăн çав тапхăрти тĕп хулинчи —Пунакха — пысăк библиотека кăвайта кĕрет. Истори пулăмĕсем халь чăнлавсенче пурăнаççĕ. Будда тĕнĕ Бутанра II ĕмĕрте вăйа кĕнĕ пулас. Чăнлавсене вуласан çакă палла пулать: Тибетăн патши — Сонгцен Гампо (627—649) çĕршыв территоринче икĕ мăнастăрь (Кийчу Лакханг Парора тата Джамбей Лакханг Бумтангра) туса лартать, вĕсем халиччен те упраллă, тĕне кĕнĕ çын йĕрри вĕсем патнелле татăлмасть.

Административлă пайĕсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Бутан дзонг-кэгĕсем.

Бутан тăватă тăрăхран (дзонгдай) тытăнса тăрать, дзонгай районсене пайланать.

  1. Бумтанг
  2. Чукха
  3. Дагана
  4. Гаса
  5. Хаа
  6. Лхунтсе
  7. Монгар
  8. Паро
  9. Пемагатшел
  10. Пунакха
  1. Сандруп Джонкар
  2. Самтсе
  3. Сарпанг
  4. Тхимпху
  5. Ташиганг
  6. Ташиянгтсе
  7. Тонгса
  8. Тсиранг
  9. Вангди Пходранг
  10. Чжемганг


Бутан районĕсем (дзонг-кэг).
Бумтанг | Чукха | Дагана | Гаса | Хаа | Лхунтсе | Монгар | Паро | Пемагатшел | Пунакха | [[Сандруп Джонкар | Самтсе | Сарпанг | Тхимпху | Ташиганг | Ташиянгтсе | Тонгса | Тсиранг | Вангди Пходранг | Чжемганг |

Халăхĕ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Чĕлхе

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Бутан чĕлхисем


Бутанăн патшалăх чĕлхи — дзонг-кэ, Тибет чĕлхине çывăх, тибет шрифчĕпе усă кураççĕ.

Тĕн

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тибетри будда тĕнĕн Друкпа Кагью шкулĕ çĕршывăн 70% халăхне официаллă тĕн пекех, тытса тăрать. Бутанра çаплах Ньингма будда шкулĕ тата Бон тĕнĕ саралнă, ытларах çĕршывăн тухăç пайĕнче. Çĕршывăн кăнтăрĕнче индуизма (25% халăх), 5% бутансем ислама ĕненеççĕ.

Этеплĕх

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Чаам — будда уявĕсенче кăтартакан питлĕхлĕ ритуал ташши.

Масс медиа

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Бутан МХХ


2006 çулчен çĕршывра пĕртен-пĕр ертӳçлĕх хаçачĕ — Kuensel — тухса тăнă. Куенсел эрнере икĕ хутчен 3 официаллă чĕлхепе: дзонг-кэ, акăлчан тата непали тухса тăрать. Хаçатăн тетел версине вулама пулать ([1]). 2006 çулхи акара патшалăх çĕршывра пĕрремĕш харпăр хаçата (Bhutan Times) пичетлеме ирĕк парать. 2008 çулхи юпа, 30 çĕршыври пĕрремĕш кашни кунхи хаçат — Bhutan Today — çутта тухать.

1973 çулта кĕске хум çинче радиокалаçăвне Бутан калаçăв хĕсметне (Bhutan Broadcasting Service) ĕçе кĕртеççĕ. Тĕп хулара FM-частотасенче итлеме пулать. Бутанра планетăра чи юлашки çĕршывра инçекурава хута яраççĕ (çак 1999 çулта тапранчĕ). Часах кабель инçекуравĕ те ĕç-пуçланчĕ, унчен бутансем харпăр видеозалсене çеç çӳренĕ пулнă.

Бутанра 15000 яхăн тетелпе усă куракан, 33729 телефон абоненчĕ (2003 çулхи официаллă хыпарсем) тата мобил çыхăну 23000 абоненчĕ.

Вуламалли

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
  • Мишель Пессель. Путешествие в Мустанг и Бутан. Вильнюс Вага 1982.
  • Правовые системы стран мира. Энциклопеди хыпар кĕнеки. А.Я. Сухарев ред.. М., НОРМА, 2003. Статья «Бутан». С. 126-128.
  • Gisela Bonn. Bhutan. Kunst und Kultur in Reich der Drachen. DuMont Kunst Reiseführer. DuMont, Köln, 1988
  • Aris M. Bhutan. The early History of a Himalaya Kingdom, Washington 1979
  • Aris M. View of Medieval Bhutan. The diary and drawing of Samuel Davis 1783. London/Washington 1982
  • Stan Armington, Bhutan. Lonely Planet travel guide.

Каçăсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
п • с • т
Кантăр Ази патшалăхĕсем
п • с • т
Азири патшалăхсем

Азербайджан²  • Афганистан  • Бангладеш  • Бахрейн  • Бруней  • Бутан  • Вьетнам  • Грузи²  • Египет¹  • Иорданăн Анăç Çыранĕ  • Израиль  • Инди  • Индонези  • Иордани  • Ирак  • Иран  • Йемен  • Казахстан²  • Камбоджа  • Катар  • Кипр  • Кăркăсстан  • Китай  • КХДР  • Кувейт  • Лаос  • Ливан  • Малайзи  • Мальдивсем  • Монголи  • Мьянма  • Непал  • ПАЭ  • Оман  • Пакистан  • Раççей Федерацийĕ²  • Сауд Аравийĕ  • Газа Секторĕ  • Сингапур  • Сири  • Таджикистан  • Таиланд  • Тайвань  • Туркменистан  • Турци²  • Тухăç Тимор  • Ӳспекстан  • Филиппин  • Шри-Ланка  • Кăнтăр Корей  • Эрмени  • Япони

¹ Ытларах енĕпе Африкăра вырнаçнă    

² пĕчĕк пайĕ çавăн пекех Европăра вырнаçнă

  1. ^ Official Names of the United Nations Membership (англ.) — UN, 2016. — 5 p.
  2. ^ https://web.archive.org/web/20210603225214/https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/life-expectancy-at-birth/country-comparison/
  3. ^ 1 тата 2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  4. ^ An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge (ирл.) — 2006.
  5. ^ https://www.workwithdata.com/place/bhutan
  6. ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6 тата 7 https://www.britannica.com/place/Bhutan
  7. ^ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
  8. ^ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  9. ^ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Asia-South-Pacific/BHUTAN
  10. ^ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — Организация по запрещению химического оружия.
  11. ^ https://www.opcw.org/about-us/member-states/bhutan
  12. ^ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  13. ^ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  14. ^ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=47
  15. ^ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  16. ^ https://public.wmo.int/en/members/bhutan
  17. ^ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  18. ^ World Bank Open Data — Всемирный банк.
  19. ^ 1, 2, 3 тата 4 https://www.nsb.gov.bt/bhutan-interactive-data-portal/population/
  20. ^ https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Всемирный банк.
  21. ^ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  22. ^ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  23. ^ https://apps.who.int/gho/athena/data/xmart.csv?target=GHO/SDGSUICIDE,SDG_SH_STA_SCIDEN&profile=crosstable&filter=COUNTRY:*;REGION:*;AGEGROUP:-&x-sideaxis=COUNTRY;SEX&x-topaxis=GHO;YEAR
  24. ^ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  25. ^ National Statistics Bureau
  26. ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 тата 14 https://www.bti-project.org
  27. ^ 1 тата 2 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/BTN
  28. ^ Институт статистики ЮНЕСКО
  29. ^ http://chartsbin.com/view/edr
  30. ^ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  31. ^ https://web.archive.org/web/20210603225352if_/https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/total-fertility-rate/country-comparison
  32. ^ https://knoema.com/atlas/Bhutan/topics/Education/Literacy/Adult-literacy-rate
  33. ^ 2021 Democracy Index (англ.) — EIU, 2022.
  34. ^ https://happyplanetindex.org/countries/?c=BTN
«https://cv.wikipedia.org/w/index.php?title=Бутан_(патшалăх)&oldid=843389» ҫӑл куҫ