Каçал

Каçал/ Kaşal
Ялав	Герб
Патшалăх	Раççей
Федераци субъекчĕ	Чăваш Ен
Муниципаллă район	Комсомольски
Ял тăрăхĕ	Комсомольски
Малтанхи ятсем	Комсомольски
Наци йышĕ	чăвашсем
Конфесси йышĕ	православсем
Этнохороним	каçалсем
Вăхăт тăрăхĕ	UTC+4
Автомобиль кочĕ	21, 121
ОКАТО кочĕ

Каçал, Kaşal — Чăваш Республикин Комсомольски районĕнчи ял. Çавăн пекех Аслă Каçал тата Комсомольски теççĕ. Вырăсла ĕлĕк Большое Кошелеево тенĕ.

Тавралăхĕ

Кĕтне шывĕн хĕрринче, ытларах пайĕ сылтăм çыранра, вырнаçнă. Ялтан çурçĕрелле вăрмансем, кăнтăралла уй-хирсем каяççĕ.

Халăх йышĕ, ял тытăмĕ

Кунçулĕ

1565-мĕш çул тĕлне кунта ял пулни документсем^[1] тăрăх паллă. Анчах та вăл чăннипе Хусан ханлăхĕ вăхăтĕнчех никĕсленнĕ^[2]. Хусан ханĕсене çакăнти çĕрсем çинче ĕçлекен çынсем кирлĕ пулнă. Вара вĕсем Сăр таврашĕнчен ирçесене илсе килнĕ. Ку тĕлте Кĕтнене сулахай енчен пĕр пĕчĕк çырма юхса кĕнĕ, ăна ирçесем хăйсен чĕлхипе Кошелей тенĕ. Пурăнакан вырăна та çаплах каланă. Вырăнĕ шурлăхлă, чăтлăхлă-вĕтлĕхлĕ пулнă. 1551-1552-мĕш çулсенче вырăссем Хусан ханлăхне аркатнă хыççăн ирçесем каялла Сăр тăрăхне таврăннă. Çырсатуху кĕнекисенче (1565-1567) çапла палартнă:

Ҫӑлкуҫри текст(выр.)

преж сего жили мордва и та де мордва разошлися по своим старым улусам по вотчинам и по ухожеем в Мордву — на Мокшу и по Суре <...> А иные де мордва и татарове и чюваша вымерли, а иные выбиты^[3]^[4]

<Куçару: унччен кунта мордвасем пурăннă та çав мордвасем хăйсен ĕлĕххи улусĕсене, пурнакан вырăнĕсене, тĕлĕсене Мордвана саланнă — Сăр çине, Мăкшă çине <...> Хăш мордвасем те, тутарсем те, чăвашсем те вилсе пĕтнĕ, теприсене аркатса тăкнă>

Анчах та вĕсем (ирçесем) парса хăварнă ят сыхланса юлнă. Чăн малтанхи тапхăртанах кунта ирçесемпе пĕрлех чăвашсем те пурăннă тесе шутламалла. Ирçесем Сăр еннелле ăсансан вĕсем кунта хăйсем çеç тăрса юлнă, пурăнма Кĕтнен сулахай çыранĕнчен сылтăм çыранне куçнă. Каярахпа ку тĕле Мăкăр ялĕнчи (халĕ вăл Канаш районĕнче) çынсем те килсе вырнаçнă. Татах та каярахпа кунта Большое Подберезье ялĕнчи (халĕ Тутарстанти Хайпăç районĕ) вырăс хресченĕсем те килсе лекнĕ. Çавна май Мăкăртан килнисен татах урăх çĕрелле, хальхи Кĕçĕн Каçал тĕлне, вырнаçма тивнĕ.

Ку ялтан тухнă паллă çынсем

Шемекеев Виталий Дмитриевич (1937-2003), — журналист, чăваш поэчĕ.

Çавăн пекех пăхăр

Вуламалли

Асăрхавсем

^ Çырсатуху кĕнекисем (1565-1567-мĕш çулсенчи "Писцовые книги").
^ Димитриев В.Д. Чувашские исторические предания. Чебоксары, 1993. — C.164, С.175.
^ ЦГАДА, ф.1209, кн.848, л. 225 об.
^ Никонов В.А. Над картой Чувашии. Историко-топонимические очерки. Чебоксары, 1980. — С. 112.

Каçăсем

Паян Каçал тăрăхĕнчи ентешсем пуçтарăннă

Ку Чăваш Енĕн географипе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

[1] Çырсатуху кĕнекисем (1565-1567-мĕш çулсенчи "Писцовые книги").

[2] Димитриев В.Д. Чувашские исторические предания. Чебоксары, 1993. — C.164, С.175.

[3] ЦГАДА, ф.1209, кн.848, л. 225 об.

[4] Никонов В.А. Над картой Чувашии. Историко-топонимические очерки. Чебоксары, 1980. — С. 112.

[1]

[2]

[3]

[4]