Çемен Элкер

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Элкер (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Çемен Элкер
Семён Васильевич Элкер
Çуралнă чухнехи ят:	Семён Васильевич Васильев
Суя ятсем:	Кушлавăш çынни Семен В. Эльхерин
Çуралнă вăхăт:	1892 çулхи çăвăн 1-мĕшĕ
Çуралнă вырăн:	Мăн Упакасси ялĕ, Йĕпреç районĕ, Чăваш АССР
Вилнĕ вăхăт:	1966 çулхи авăнăн 6-мĕшĕ
Вилнĕ вырăн:	Шупашкар, Чăваш АССР, РСФСР, СССР
Пăхăнулăх:
Ĕçлев тĕсĕ:	чăваш çыравçи тата сăвăçĕ
Жанр:	повеç, роман, калав, поэзи
Чыславсем:	Чăваш халăх çыравçи (1940) Чăваш Енĕн Ĕç Мухтавĕпе Паттăрлăхăн Хисеп кĕнеки

Çемен Элкер (паспортра Элкер Семён Васильевич, 1915-мĕш çулччен Васильев хушаматпа çӳренĕ), (1892 çулхи çу уйăхĕн 1-мĕшĕнче, Мăн Упакасси ялĕ, Йĕпреç районĕ, Чăваш Ен — 1966, авăн уйăхĕн 6-мĕшĕ, Шупашкар) — чăваш сăвăçи, çыравçи.

Пурнăçĕ

1892 çулхи çу уйăхĕн 1-мĕшĕнче Чăваш Енĕн Йĕпреç районĕнчи Мăн Упакасси ялĕнче çуралнă.

Ялти пуçламăш шкулĕнчен пĕлӳ пухсан малалла вĕренме май килмен. 1915 çул пуçламăшĕнче ăна патша çарне хĕсмете илнĕ те. Пĕрремĕш Тĕнче вăрçинче йывăр аманса тыткăна лекнĕ. 1916 çулта Раççее таврăннă, чылай хушă сипленнĕ. Хусанта вĕрентӳçсене хатĕрлекен курсра вĕреннĕ. Тăван ялĕнче пуçламăш шкулĕнче ĕçленĕ.

1922-1935 çулсенче Çемен Элкер «Канаш», «Пирĕн ял» хаçатсен тата «Сунтал» журнал редакцисенче вăй хунă. Чăваш кĕнеке издательствинче илемлĕ литература редакцин аслă редакторĕ пулса тăрăшнă.

Пултаруллă çыравçă халăх ĕçне хастар хутшăннă. Ăна РСФСР Аслă Канашăн депутатне суйланă.

1966 çулхи авăн уйăхĕн 6-мĕшĕнче Шупашкарта вилнĕ.

Пултарулăх ĕçĕсем

Пĕрремĕш сăвви 1921 çулта пичетленсе тухнă. Ун хыççăн çак кĕнекесем (пурĕ 40 патнелле) тухнă:

• «Самана», (1928);
• «Юмахсем» (1928);
• «Хĕн-хур айĕнче» (1931, 1937, 1948);
• «Шурăмпуç килсен» (1940);
• «Çутă кунсем» (1945);
• «Вун саккăрмĕш çул» (1948, 1953);
• «Вутпа çулăм витĕр» (1949, 1982);
• «Çырнисен пуххи» (пилĕк том, 1960-1964);
• «Шĕнкĕл кайăк» (1974);
• «Хурапа шурă», (1994).

«Шурăмпуç килсен» (роман, 1958), «Улăпсем» (сăвăллă юмах, 1959), «Хĕн-хур айĕнче» (поэма, 1960) кĕнекисене вырăсла куçарса пичетленĕ.

Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи вăхăтĕнче вăл Ленинград патĕнчи çупăçура пуçне хунă Смирнов Иван паттăр çинчен «Вăл вилĕмсĕр» поэмăна çырнă.

Ĕçлĕх Хĕрлĕ Ялав тата Ленин орденĕсемпе хисепленĕ. Унăн ятне 1964 çулта Чăваш Енĕн Ĕç Мухтавĕпе Паттăрлăхăн Хисеп кĕнекине çырнă.

Вуламалли

• Эсхел, А. А. Поэт кунçулĕ : С. В. Элкер пурнaceпе пултарулaхe cинчен / А. А. Эсхель. – Шупашкар : Чaваш кeнеке изд–ви, 1974. – 64 с. : ил.
• Кузьмин, А. И. Художественная проза С. В. Эльгера / А. И. Кузьмин. – Чебоксары : Чувашгосиздат, 1961. – 136 с.
• Eфимов, Г. Аса илӳсем / Г. Eфимов // Тaван Атaл. – 2003. – № 3. – С. 46–48. Ишет унaн карапĕ // Ялав. – 1984. – № 5. – Хупл. 2 с.
• Казаков, Н. С. Элкер ceршывeнче / Н. Казаков // Канаш (Канаш р–нe). – 2000. – 12 cу (№ 19). – С. 7.
• Кaлкан, А. С. В. Элкере асaнса : сaвa // Кaлкан, А. Кaвак тӳпе / А. Кaлкан.– Шупашкар, 1979. – С. 33.
• Кузнецов, Г. Таймапуc сана, Элкер! / Г. Кузнецов // Ceнтерӳшeн (Йĕпреç р–нe). – 1996. – 5 авaн.
• Луc, Г. Куç умĕнче, чун–чĕрере / Г. Луc // Хыпар. – 1999. – 30 ака.
• Луc, Г. “Произведени паха пултăр тесен ĕçленĕ чух пуç мими вĕресе кăна тăмалла” / Г. Луc // Тантăш. – 1999. – 23 çĕртме (№ 26). – С. 5.
• Родионов, В. Кĕрхи çăлтăр / В. Родионов // Ялав. – 1994. – № 5. – С. 1–2.
• Родионов, В. Г. Çеçпĕл çулĕпе / В. Родионов // Литература эткерe : 1991. – Шупашкар, 1991. – С. 62–67.
• Родионов, В. Элкер – аслă çăлтăр / В.Родионов // Халaх шкулe=Нар. шк.– 1994.– № 2–3.– С. 107–111.
• Хлебников, Г. Самана поэчe / Г. Хлебников // Хлебников, Г. Меслетпе aсталaх. – Шупашкар, 1984. – С. 70–97.
• Хусанкай, П. Элкере : сaвa / П. Хусанкай // Хыпар. – 1997. – 27 cу.
• Юмарт, Г. Cемен Элкер / Геннадий Юмарт // Хыпар. – 1999. – 28 кaрлач.
• Драматургия послевоенных лет : (1945–1953) // Проблема конфликта в чувашской драматургии. – Чебоксары, 1966. – С. 53–71.
• Иванов, Н. Народный поэт Чувашии / Н. Иванов // Вопр. лит. – 1962. – № 2. – С. 196–198.
• Сироткин, М. Творчество С. Эльгера / М. Сироткин // Записки / НИИ яз., лит., истории и экономики при Совете Министров Чуваш. АССР. – Шупашкар, 1952. – Вып. 6. – С. 67–108.
• Сироткин, М. Народный поэт Чувашии Семен Эльгер / М. Сироткин // Дружба. – Шупашкар, 1956. – № 6. – С. 95–115.
• Сорокин, В. Звезда первой величины / В. Сорокин // Совет. Чувашия. – 1994. – 30 апр.
• Тихонов, П. Памяти Семена Эльгера / П. Тихонов // Чебоксар. новости. – 1999. – 15 мая.
• Хайруллин, Р. З. Семен Эльгер // Хайруллин Р. З. Писатели народов России / Р. З. Хайруллин, В. Н. Пушкин. – М., 1993. – С. 117–118.
• Элкер Семен Васильевич (1894–1966) // Ими гордится Чувашия. – Шупашкар, 1987.– С. 22–23.
• Элкер Семен Васильевич // Краткая чувашская энциклопедия.– Шупашкар, 2001. – С. 504.
• Юхма Мишши, Улица звездного человека // Юхма, М. Имена улиц, твоих, Шупашкар!. / М. Юхма. – Шупашкар, 2000. – С. 108–109.
• Ерилеева, Н. Ҫемен Элкерӗн ӑру йывӑҫҫи / Н. Ерилеева. — Шупашкар, 2020. — 39 с : сӑн ӳкерчӗксем.
• Илемлӗ проза ӑсти : чӑваш халӑх ҫыравҫи Ҫемен Элкер ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнӗ май литература уявӗн сценарийӗ / Чӑваш Республикин культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви, Чӑваш Республикин наци библиотеки. — Шупашкар, 2019. — 19 с.. — См. текст
• Кузьмин, В. П. Элкер ҫӑлтӑрлӑхӗ : чӑваш халӑх поэчӗ Семен Васильевич Эльгер ҫуралнӑранпа 115 ҫул тултарнине халалласа / В. П. Кузьмин. — Шупашкар : Ҫӗнӗ Вӑхӑт, 2009. — 477 с.. — См. текст
• Кузьмин, В. П. Элкер урамӗпе : писательсен пултарулӑх пурнӑҫӗнчен / В. Кузьмин. — Шупашкар : Ҫӗнӗ Вӑхӑт, 2015. — 728 с.
• Родионов, В. Г. Ҫемен Элкер : [Элкер пурнӑҫӗ, пултарулӑхӗ, поэзийӗ, прози, ҫыравҫӑсен ушкӑнланӑвӗсем] / Эртивансен Сӑварӗ. — Шупашкар : [ЧПГӐИ], 2019. — 63, [1] с.
• Родионов, В. Г. Ҫемен Элькер пултарулӑхӗ : онлайн-лекци / Чӑваш Республикин наци библиотеки, Чӑваш наци литературипе библиографи пайӗ ; вулаканӗ В. Г. Родионов ; операторӗ А. Ю. Воробьев. — Шупашкар, 2022. — 55 мин.. — См. видеозапись
• Семен Васильевич Элкер : (ҫуралнӑранпа 80 ҫул тултарнӑ май) : кӗнекесем тӑрӑх пыракан калаҫу / хатӗрлекенӗ Р. Андреева. — Шупашкар : [б. и.], 1974. — 6 с.
• Эсхель А. А. Поэт кунҫулӗ : С. В. Элкер пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ ҫинчен / А. А. Эсхель. — Шупашкар : Чӑваш кӗнеке издательстви, 1974. — 64 с. : ил.
• Юхма, М. С. В. Элкер — Чӑваш халӑх поэчӗ / М. Юхма ; [Л. С. Дмитриев ӳкерчӗкӗсем]. — Шупашкар : Аттил, 2014. — 22 с. : ӳкерчӗксем.
• Поэт, воспевший свой народ. Семен Васильевич Эльгер : рекомендательный библиографический указатель / МБУ «ЦБИ и КДО Ибресинского городского поселения», Центральная библиотека ; [сост. Е. А. Воронцова]. — Ибреси, 2015. — 22 с.. — См. текст
• Пушкин, В. Н. Воспитание гражданственности на уроках чувашской литературы (на примере изучения рассказа С. Эльгера «Ундри» в 4 классе) : (из опыта работы учительницы Батыревской школы-интерната А. Н. Авиновой) / В. Н. Пушкин. — Чебоксары, 1989. — 7 с.. — См. текст
• Кузьмин, А. И. Художественная проза С. В. Эльгера / А. И. Кузьмин. — Чебоксары : Чувашгосиздат, 1961. — 136 с.. — См. обл.
• Ӑртивансен Виталийӗ. Чӗлхемӗр пуласлӑхӗ канӑҫ паман / Ӑртивансен Виталийӗ // Ҫӗнтерӳшӗн (Йӗпреҫ районӗ). — 2016. — 1 юпа. — С. 7 : сӑн ӳкерчӗк.
• Белкова, Т. «Вӑл вилӗмсӗр» / Т. Белкова // Ҫамрӑксен хаҫачӗ. — 2009. — 15 ҫу (№ 18). — С. 6.
• Васильев, Г. Сӑвӑҫ ячӗпе — ешӗл палӑк / Г. Васильев // Хыпар. — 2013. — 18 ака. — С. 2.
• Васильева, А. Ҫемен кукка / А. Васильева // Самант. — 2009. — № 5. — С. 20.
• Еливанова, Г. Ҫемен Элкер: «Татах пурӑнасчӗ-ха, пурӑнасчӗ…» / Г. Еливанова // Тантӑш. — 2012. — 12 утӑ (№ 28). — С. 9.
• Ерилеева, Н. М. Ҫемен Элкерӗн ӑру йывӑҫҫи. Ҫӗнтерӳшӗн (Йӗпреҫ районӗ). — 2019. — 24 ака; 27 ака; 30 ака. — С. 2; 8 ҫу. — С. 7 : сӑн ӳкерчӗк.
• Eфимов, Г. Аса илӳсем, Тӑван Атӑл. — 2003. — № 3. — С. 46-48.
• Ирхи, Г. «Упратӑр чӑнлӑх ялавне тӗнче!..», Хыпар. — 2009. — 13 ҫу. — С. 4.
• Кузнецов, Г. Мухтавлӑ ывӑлне чысларӗ, Г. Кузнецов, Хыпар. — 2009. — 30 ҫу. — С. 6.
• Кузнецов, Г. В. Элкер ҫулӗпе, ҫӑлтӑр ҫутипе, Ҫӗнтерӳшӗн = За победу (Йӗпреҫ районӗ). — 2021. — 3 декабрь. — С. 4.
• Лосев, Г. С. Вӑл кашнин чӗринчех пурӑнать, Ҫӗнтерӳшӗн (Йӗпреҫ районӗ). — 2016. — 1 юпа. — С. 7.
• Луҫ, Г. Куҫ умӗнче, чун-чӗрере, Хыпар. — 1999. — 30 ака.
• Михайлова, А. «Элкер вулавӗсем — 2022», Ҫӗнтерӳшӗн = За победу (Йӗпреҫ районӗ). — 2022. — 6 май. — С. 3 : сӑн ӳкерчӗк.
• Михайлова, А. Элкер ентешӗсемпе тӗл пулнӑ, сӑнӳкерчӗкӗсем авторӑн // Ҫӗнтерӳшӗн = За победу (Йӗпреҫ районӗ). — 2021. — 27 август. — С. 3
• Никифоров, Г. Тӑван чӗлхе пӗрлешсе ӗҫлеме хистет / Г. Никифоров // Чӑваш тӗнчи = Чувашский мир. — 2019. — Ака/апрель (№ 2). — С. 4.
• Никифоров, Г. «Ушкӑн ҫӑлтӑрӑн асли» : [Ҫемен Элкер ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалласа йӗркеленӗ регионсен шайӗнчи викторина пӗтӗмлетӗвӗсем ҫинчен] / Г. Никифоров // Тантӑш. — 2019. — 30 ҫу/май (№ 21). — С. 3 : сӑн ӳкерчӗк.
• Никифоров, Г. Элкер ячӗ ӗмӗрлӗх асра, Çӗнтерӳшӗн (Йӗпреҫ районӗ). — 2019. — 22 ҫу. — С. 2 : сӑн ӳкерчӗк.
• Петрова, Р. Икӗ чӑваш поэчӗ Семен Элкерпе Яков Ухсай, Урал сасси (Пушкӑртстан). — 2016. — 28 ака (№ 17). — С. 2 : сӑн ӳкерчӗк.
• Родионов, В. Г. «Хам — чӑваш, ачасем — вырӑс» : [Чӑваш халӑх поэчӗ Ҫемен Элкер тӑван чӗлхемӗрӗн ҫивӗч ыйтӑвӗсем пирки калани ҫинчен], Ҫӗнтерӳшӗн (Йӗпреҫ районӗ). — 2019. — 5 ҫӗртме. — С. 5 : сӑн ӳкерчӗк.
• Родионов, В. Г. «Хӗн-хур айӗнче» поэма историйӗнчен, Тӑван Атӑл. — 2014. — № 4. — С. 30-32.
• Родионов, В. Элкер — аслӑ ҫӑлтӑр, Халӑх шкулӗ = Народная школа. — 1994. — № 2-3. — С. 107-111.
• Ҫыракансене Турӑ вырӑнне хурса хисепленӗ / Т. Наумова хатӗрленӗ // Чӑваш хӗрарӑмӗ. — 2019. — 20 июль/утӑ (№ 27). — С. 7 : сӑн ӳкерчӗк.
• Теветкел, Н. Вӑл чӑннипех те халӑх поэчӗ пулнӑ, Хыпар. — 2006. — 7 авӑн.
• Теветкел, Н. Ҫемен Элкер тата Ҫеҫпӗл Мишши / Н. Теветкел // Хыпар. — 2006. — 22 авӑн, 26 юпа.
• Теветкел, Н. Чакка ҫӗршывӗнче : Ҫемен Элкер / Н. Теветкел // Хыпар. — 2009. 6 ҫу. С. 4.
• Хусанкай, П. Элкере : [сӑвӑ], Тӑван Атӑл. — 2016. — № 9. — С. 110-111 : сӑн ӳкерчӗк.
• Юмарт, Г. Ф. Ҫемен Элкер, Ф. Юмарт, Хыпар. — 1999. — 28 кӑрлач.
• Юхма Мишши, Ҫич ҫӑлтӑртан чи ҫутти, Хыпар. — 2009. — 16 ҫу. — C. 11.
• Афанасьев, П. Эльгер Семен Васильевич, Писатели Чувашии / П. Афанасьев. — Чебоксары, 2006. — С. 519-521.
• Васильев, Г. Торжество на малой родине поэта / Г. Васильев ; фото А. Михайловой // За победу (Ибрес. р-н). — 2019. — 22 мая. — С. 1 : фот.
• Григорьев, Н. Г. Семен Васильевич Эльгер : 1894-1966, Народные поэты и народные писатели Чувашии, Чебоксары, 2019. — С. 73-90.
• Данилов-Чалдун, М. Н. Из письма командира роты М. Н. Данилова-Чалдуна народному поэту Чувашии С. В. Эльгеру 9 января 1943 г., Чебоксарская правда. — 2015. — 12 марта (№ 9). — С. 4.
• Данилова, Е. Горит звезда Эльгера. За победу (Ибрес. р-н). — 2014. — 30 апр. — С. 1, 2.
• Евграфова, А. Славный сын земли родной, За победу (Ибрес. р-н). — 2009. — 20 мая. — С. 1-2 : фот.
• Ерилеева, Н. «Наша семья дружила с Эльгером», фот. В. Кузьмина // За победу (Ибрес. р-н). — 2014. — 17 мая. — С. 2 : фот.
• Кириллова, И. Ю. Семен Васильевич Эльгер: 1894-1966. Звезда по имени Эльгер, Писатели. — Чебоксары, 2008. — С. 361-372.
• Кириллова, И. Ю., В. Г. Родионов, Эльгер Семен Васильевич, Чувашская энциклопедия. — Чебоксары, 2011. — Т. 4 : Си-Я. — С. 669.
• Козлов, Ф. Улица Эльгера / Ф. Козлов // Чебоксарские новости. — 2010. — 21 дек. — С. 4.
• Кузнецов, Г. Большой праздник в Больших Абакасах, фото А. Филиппова // За победу (Ибрес. р-н). — 2014. — 21 мая. — С. 2 : фот.
• Кузнецов, Г. Душа поэта. Посвящается Семену Эльгеру, сăвă, За победу (Ибрес. р-н). — 2014. — 17 мая. — С. 2.
• Кузнецов, Г. В. Земляки чтят великого поэта; фото с сайта района // За победу (Ибрес. р-н). — 2019. — 25 мая, С. 2: фот.
• Кузнецов, Г. Поклон земле Кошлаушской. Семену Эльгеру : [стихотворение], За победу (Ибрес. р-н). — 2016. — 1 окт. — С. 7.
• Кудрявцев, И. Ф. Бюст поэта Эльгера : [образ поэта в искусстве], 100 лет Чувашской автономии в произведениях из собрания Чувашского государственного художественного музея : альбом / фото А. Л. Мартыновой. — Чебоксары, 2020. — С. 164 : ил.
• Макаров, В. М. Портрет С. В. Эльгера, народного поэта ЧАССР : [образ поэта в изобразительном искусстве], 100 лет Чувашской автономии в произведениях из собрания Чувашского государственного художественного музея : альбом / фото А. Л. Мартыновой. — Чебоксары, 2020. — С. 163 : ил.
• Район богат известными людьми. Эльгер Семен Васильевич (1894-1966 гг.) // За победу (Ибрес. р-н). — 2020. — 7 марта. — С. 2 : фот.
• Родионов, В. Г. Элкер Семен Васильевич, Краткая чувашская энциклопедия. — Чебоксары, 2001. — С. 504.
• Родионов, В. Г., П. В. Афанасьев, Элкер Семен Васильевич Ибресинский район : краткая энцикл. — Чебоксары, 2011. — С. 407-408.
• Сорокин, В. Звезда первой величины, Советская Чувашия. — 1994. — 30 апр.
• Теветкел, Н. Его книги не стареют, За победу (Ибрес. р-н). — 2016. — 1 окт. — С. 7 : фот.
• Теветкел, Н. Его книги не стареют, Советская Чувашия. — 2006. — 6 сент.
• Эльгер Семен Васильевич, Энциклопедия чувашской журналистики и печати. — Чебоксары, 2014. — С. 527.
• Юхма, М. Улица звездного человека, Имена улиц, твоих, Чебоксары! / М. Юхма. — Чебоксары, 2000. — С. 108-109.
• Ялгир, П. Эльгер Семен Васильевич, Литературный мир Чувашии / П. Ялгир. — Чебоксары, 2005. — С. 145-146.

Каçăсем

• 2016 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче архивланӑ.
• Семен Васильевич Эльгер
• Геннадий Юмарт & Л. Трофимов: Çемен Элкер