Пенза кĕпĕрни

Пенза кĕпĕрни — 1796—1797 тата 1801—1928 çулсенче Раççей империн, РСФСР тата ССРП пулнă администрациллĕ-территориллĕ виçи. Кĕперне хули — Пенза.

Географи

Кĕпĕрне лаптăкĕ — 34 129,1 çухрăм² (38 840 км²). Анăç енче — Тамбов, кăнтăр енче — Сарăту, тухăç енче — Чĕмпĕр, çурçĕр енче — Чулхула кĕпернисемпе чикĕ тытнă. 1926 çулта кĕперне çĕрĕн таптăкĕ 46 266 км² пулнă^[1].

Истори

1780 çулхи авăнăн 15-мĕшĕнче II Кĕтерне реформипе Пенза енлĕхĕне йĕркеленĕ, унта унчен Хусан кĕпĕрнине кĕнĕ Пенза провинцине, çаплах Воронеж кĕпĕрнине кĕнĕ Шацк тата Тамбов провинцисен пайĕсене кĕртнĕ.

1796 çулхи раштавăн 12-мĕшĕнче Пенза енлĕхне Пенза кĕпĕрнине куçарнă, унта салатнă Сарăту кĕпĕрнин пайĕ те кĕнĕ.

1797 çулхи пушăн 5-мĕшĕнче Пенза кĕпĕрнине пăрахăçланă та уесĕсене Сарăту, Тамбов, Чулхула тата Чĕмпĕр кĕпернисене валеçнĕ.

1801 çулхи авăнăн 9-мĕшĕнче Пенза кĕпĕрнине 10 уес касса парса тепĕр хут туса хунă.

Пенза кĕпĕрнине 1891—1892 çулсенчи выçлăх вăхăтĕнче питĕ йывăр килнĕ.

1928 çулхи çăвăн 14-мĕшĕнче ПĔТК тата РСФСР Совхалкомĕн Йышăнăвĕпе Пенза кĕпĕрнине пĕтернĕ, унăн çĕрĕсем Вăтам Атăл облаçне кĕнĕ^[2]^[3].

Кĕпĕрне пуçлăхĕсем

Генерал-кĕпĕрнаттăрсем

Х. Я. А.	Титул, чин, хисеп	Ĕç вырăнĕнчи вăхăт
Воронцов Роман Илларионович	граф, генерал-аншеф	31.12.1780—1781
Мещерский Платон Степанович	кнеç, генерал-аншеф	1782—1783
Ребиндер Иван Михайлович	генерал-поручик	1783—01.03.1792
Каховский Михаил Васильевич	граф, генерал-аншеф	1792—1796
Вяземский Андрей Иванович	кнеç, генерал-поручик	1796—1797

Енлĕх пуçлăхĕсем

Х. Я. А.	Титул, чин, хисеп	Ĕç вырăнĕнчи вăхăт
Ступишин Иван Алексеевич	генерал-поручик	21.04.1780—13.03.1796
Гедеонов Михаил Яковлевич	чăн патшалăх канашçи	13.03.1796—12.12.1796

Кĕпĕрнаттăрсем

Х. Я. А.	Титул, чин, хисеп	Ĕç вырăнчи вăхăт
Гедеонов Михаил Яковлевич	чăн патшалăх канашçи	12.12.1796—15.03.1797
	1797 çулхи пушăн 5-мĕшĕнче Пенза кепернине пăрахăçланă. Тепĕр хут 1801 çулхи авăнăн 9-мĕшĕнче туса хунă.
Вигель Филипп Лаврентьевич	вăрттăн канашçи	05.09.1801—30.03.1809
Крыжановский Александр Фёдорович	чăн патшалăх канашçи	06.04.1809—18.02.1811
Голицын Григорий Сергеевич	кнеç, вăрттăн канашçи	18.02.1811—14.06.1816
Сперанский Михаил Михайлович	вăрттăн канашçи	30.08.1816—22.03.1819
Лубяновский Фёдор Петрович	чăн патшалăх канашçи (вăрттăн канашçи)	22.03.1819—12.02.1831
Панчулидзев Александр Алексеевич	патшалăх канашçи (вăрттăн канашçи)	12.02.1831—14.08.1859
Толстой Егор Петрович	граф, Свита Его Величества, генерал-майор (генерал-лейтенант)	31.08.1859—06.08.1861
Купреянов Яков Александрович	чăн патшалăх канашçи, (16.11.1862 çирĕплетнĕ), (вăрттăн канашçи)	06.08.1861—28.12.1862
Александровский Василий Павлович	чăн патшалăх канашçи (21.06.1863 çирĕплетнĕ), (вăрттăн канашçи)	28.12.1862—03.07.1867
Селиверстов Николай Дмитриевич	генерал-майор	03.07.1867—15.03.1872
Татищев Александр Александрович	вăрттăн канашçи	05.05.1872—01.01.1887
Волков Аполлон Николаевич	вăрттăн канашçи	05.02.1887—21.12.1889
Горяйнов Алексей Алексеевич	генерал-майор	02.01.1890—08.06.1895
Святополк-Мирский Пётр Дмитриевич	кнеç, генерал-майор	11.06.1895—30.12.1897
Адлерберг Александр Васильевич	граф, камергер, патшалăх канашçи (чăн патшалăх канашçи) (10.05.1899 çирĕплетнĕ)	03.01.1898—13.06.1903
Хвостов Сергей Алексеевич	чăн патшалăх канашçи	04.07.1903—01.06.1906
Александровский Сергей Васильевич	генерал-майор	01.06.1906—25.01.1907
Кошко Иван Францевич	чăн патшалăх канашçи	10.02.1907—10.10.1910
Лилиенфельд-Тоаль Анатолий Павлович	чăн патшалăх канашçи	02.11.1910—29.11.1914
Евреинов Александр Александрович	чăн патшалăх канашçи	29.11.1914—29.04.1917

Çав. пекех

Литература

В. М. Терехин, «Археологические изыскания и раскопки» — «Пензенский сборник», вып. 1.
«Материалы для географии и статистики России» (Сталь, «Пензенская губерния»);
Памятные и справочные книжки Пензенской губернии. 1864, 1889, 1892—97 гг.;
«Сборник Пензенского губ. стат. комитета» (3 вып., 1893—1896);
К. Р. Евграфов, «25-летняя деятельность Пензенского земства, 1865—89»;
И. Кузьмин, «Пензенская губерния»;
А. Ф. Селиванов, «Буртасы»;
А. Ф. Селиванов, «Биографии пензяков»;
Справочная книжка Пензенской губернии на 1901 год.
Списки населённых мест Пензенской губернии 1869, JPG

Асăрхавсем

^ Всесоюзная перепись населения 1926 г.. Тĕрĕсленĕ 13 Ҫурла уйӑхӗн 2011.
^ С. А. Тархов «Первая советская реформа, укрупнение единиц административно-территориального деления в 1923—1929 гг.»
^ Хроника административно-территориального деления Пензенского края. çăлкуçран архивланă 4 Нарӑс уйӑхӗн 2014. Тĕрĕсленĕ 13 Ҫурла уйӑхӗн 2011.

Каçăсем

ЭСБЕ:Пенза кĕперни
Информационный портал для жителей Тамалы и Тамалинского района Пензенской области
Карта Пензенской губернии из «Атласа» А. А. Ильина 1876 года (просмотр на движке Google на сайте runivers.ru)
Пензенская губерния. — 1890. — (Статистика Российской империи; 16. вып. 5).
Справочная книга Пензенской губернии на 1892 год / Изд. Пензенского губернского статистического комитета; Сост. секр. стат. ком. В. П. Попов. — Пенза: Тип. губ. правл.: 1892. — 268 с.(ĕçлемен каçă)Шаблон:Недоступная ссылка
Библиотека Царское Село, книги по истории Пензенской губернии (Памятные книжки), PDF 2019 ҫулхи Ака уйӑхӗн 3-мӗшӗнче архивланӑ.
Алфавитный каталог населённых мест Пензенская губернии 2020 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 23-мӗшӗнче архивланӑ.

[ДW1926-1] Всесоюзная перепись населения 1926 г.. Тĕрĕсленĕ 13 Ҫурла уйӑхӗн 2011.

[2] С. А. Тархов «Первая советская реформа, укрупнение единиц административно-территориального деления в 1923—1929 гг.»

[3] Хроника административно-территориального деления Пензенского края. çăлкуçран архивланă 4 Нарӑс уйӑхӗн 2014. Тĕрĕсленĕ 13 Ҫурла уйӑхӗн 2011.

[1]

[2]

[3]

п • с • т Раççей империн администрациллĕ территорисем
Кĕпĕрнесем	Азов¹ \| Алтай² \| Архангельск \| Архангел хула* \| Аçтăрхан \| Баку \| Белгород \| Беларуç \| Бессараб \| Брацлав \| Букей \| Вильнă \| Витебск \| Улатимĕр \| Вознесени* \| Вологда \| Волынь \| Воронеж \| Ветке \| Гродо \| Грузи-Имерети \| Грузи \| Дербент \| Екатеринослав \| Елизаветполяк \| Енисей \| Изяслав \| Ингерманлад \| Иркутск \| Кавказ \| Хусан \| Калуга \| Киев \| Ковен \| Колывань \| Кострома \| Курск \| Кутаиси \| Литва \| Кĕçĕн Раççей \| Минск \| Могилёв \| Мускав \| Николаев \| Чулхула \| Новгород-Çурçĕр \| Новгород \| Çĕнĕ Раççей \| Олонец \| Ăренпур \| Орёл \| Пенза \| Перĕм \| Петроград \| Подол \| Полоцк* \| Полтава \| Псков \| Рязань \| Самар \| Санкт-Петербург \| Сарăту \| Çĕпĕр \| Чĕмпĕр \| Слобода-Украин \| Слоним \| Смулен \| Ставрополь \| Тавăр \| Тамбов \| Тĕвер \| Тифлис \| Тобольск \| Томск \| Тулă \| Ĕпхӳ \| Финлянд \| Харьков \| Херсон \| Холмск \| Чернигов \| Хура тинĕс \| Шемах \| Эриван \| Ярославль

Облаçсем	Амур \| Эрмен \| Батум \| Белостокская \| Бессараб \| Тан çарĕн \| Дагестан \| Байкал лешьен \| Имерети \| Кавказ \| Камчат \| Карс \| Каçпи \| Квантунь \| Кубань \| Ăренпур Кăркăсĕсен \| Омск \| Тинĕсçум \| Сахалин \| Тавăр \| Тарнополь \| Терĕк \| Тургай \| Урал \| Якут

Çеçенхир енĕн облаçĕсем	Акмола \| Çĕпĕр Кăркăсĕсен \| Çичшыв \| Семипалатинск

Туркестан енĕн облаçĕсем	Каçпи лешьен \| Самарканд \| Çичшыв \| Сырдарья \| Туркестан \| Фергана

Остзей енĕн кĕпĕрнисем	Курлянд \| Лифлянд \| Ревель \| Рига \| Эстлянд

Финлянди кĕпĕрнисем	Або-Бьёрнеборг \| Вазаск \| Выборг \| Куопиос \| Нюланд \| Санкт-Михельск \| Тавастгус \| Улеаборг

Польша Патшалăхĕн кĕпĕрнисем	Август \| Варшава \| Калиш \| Келец \| Краков \| Ломжа \| Люблин \| Мазовцы \| Петроковск \| Плоцк \| Подлясск \| Радом \| Сандомир \| Седлец \| Сувалки

Галиципе Буковина кĕпĕрнисем	Львов \| Перемăшль \| Тарнополь \| Черновцы

Уйрăм тăрăхсем	Катал лешьен тăрăхĕ \| Зеравшан тăрăхĕ \| Сухум тăрăхĕ \| Хура тинĕс тăрăхĕ \| Кяхта хула пуçлăхлăхĕ

Пăхăнуллă патш. йĕркелĕвĕсем	Абхаз кнеçлĕхĕ \| Авар ханлăхĕ \| Баку ханлăхĕ \| Букей Урти \| Бухар эмирачĕ \| Гури кнеçлĕхĕ \| Валахи кнеçлĕхĕ \| Хетьманщина \| Курлянди тата Семигали \| Имерети патшалăхĕ \| Карабах ханлăхĕ \| Картли-Кахети патшалăхĕ \| Коканд ханлăхĕ \| Нахичевань ханлăхĕ \| Молдави кнеçлĕхĕ \| Вырăс Америки \| Талыш ханлăхĕ \| Урянхай Ен \| Хива ханлăхĕ \| Шека ханлăхĕ \| Ширван ханлăхĕ
¹ Туртни 1914 çулхи кăрлач, 1 тĕлнелле пулман, ятне улăштарнă е пăрахăçланă йĕркелӳсене палăртнă. ² Çăлтăрпа (*) 1914 çулхи кăрлачăн 1-мĕшĕ хыççăн йĕркеленĕ е ятне улăштарса тунă кĕпернесене кăтартнă.